Poprawkę, która uszczelnia zasadę "Apteka dla aptekarza", wprowadzono w Sejmie podczas prac nad nowelizacją ustawy o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach eksportowych oraz niektórych innych ustaw. Poprawka ta była tzw. "wrzutką" nie poddaną konsultacjom społecznym.
Przepisy uzupełniają art. 99 Prawa farmaceutycznego, który dotyczy zasad przyznawania zezwoleń na prowadzenie apteki ogólnodostępnej. Poprawką uzupełnia przepisy o "przejmowanie kontroli" nad prowadzenie apteki. Określa (wprowadza nowe ustępy 3aa i 3ab), że niedozwolone jest przejęcie kontroli w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów nad podmiotem prowadzącym aptekę ogólnodostępną, jeżeli:
podmiotem przejmującym kontrolę jest podmiot inny niż:
- farmaceuta posiadający prawo wykonywania zawodu, prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą;
- spółka jawna lub spółka partnerska, której przedmiotem działalności jest wyłącznie prowadzenie aptek, i w której wspólnikami (partnerami) są wyłącznie farmaceuci posiadający prawo wykonywania zawodu.
jeżeli podmiot (wspólnik lub partner spółki):
- jest wspólnikiem lub partnerem w spółce lub spółkach, które prowadzą łącznie co najmniej 4 apteki ogólnodostępne lub
- prowadzi co najmniej 4 apteki ogólnodostępne albo podmiot lub podmioty przez niego kontrolowane w sposób bezpośredni lub pośredni, w szczególności podmiot lub podmioty zależne w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów, prowadzą co najmniej 4 apteki ogólnodostępne lub
- jest członkiem grupy kapitałowej w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów, której członkowie prowadzą łącznie co najmniej 4 apteki ogólnodostępne lub
- wchodzi w skład organów spółki posiadającej zezwolenie na prowadzenie hurtowni farmaceutycznej lub zajmującej się pośrednictwem w obrocie produktami leczniczymi
Czytaj w LEX: Farmaceuta jako funkcjonariusz publiczny >
Niedozwolone byłoby przejęcie kontroli nad apteką, jeżeli w jej wyniku członkowie grupy kapitałowej prowadziliby łącznie więcej niż 4 apteki ogólnodostępne.
Zastrzeżono, że przepisów tych nie stosuje się, jeżeli przejęcie kontroli nastąpiło w wyniku nabycia spadku.
Czytaj w LEX: Minimalne normy zatrudnienia w aptece/dziale farmacji szpitalnej oraz liczba farmaceutów w placówce >>
Kary za nieprzestrzeganie przepisów i cofanie zezwoleń
Zgodnie z nowelizacją wojewódzki inspektor farmaceutyczny będzie mógł cofnąć zezwolenie na prowadzenie apteki ogólnodostępnej podmiotowi, nad którym nastąpiło przejęcie kontroli wbrew zakazowi (art. 99 ust. 3aa).
- Wojewódzki inspektor farmaceutyczny cofa zezwolenie w liczbie niezbędnej do przywrócenia stanu zgodnego z prawem, począwszy od zezwoleń wydanych najpóźniej, chyba że uzna, iż szczególnie ważny interes pacjentów korzystających z usług poszczególnych aptek przemawia za cofnięciem innych zezwoleń - czytamy w projekcie. Decyzja o cofnięciu zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej (ze względu nie niedozwolone przejęcie kontroli) będzie wydawana "w oparciu o stan z chwili przejęcia kontroli".
Jedna z poprawek zaproponowana przez Senat zakłada zmiany w art. 127 cd. dotyczącym kar pieniężnych.
Za niezgodne z przepisami przejęcie apteki będzie grozić od 50 tys. zł do 5 mln zł. Karę w drodze decyzji - zgodnie z nowelizacją – będzie nakładał wojewódzki inspektor farmaceutyczny.
"Apteka dla aptekarza"
Zasada „Apteka dla aptekarza” wprowadzona do prawa farmaceutycznego w 2017 r. (art. 99 dot. zezwoleń na prowadzenie apteki ogólnodostępnej) miała zachować na rynku status quo, czyli zapobiegać przejmowaniu aptek przez sieci. Obecnie jeden podmiot co do zasady może mieć do czterech aptek w całym kraju (prawo, gdy weszło w życie, dotyczyło nowych zezwoleń, więc są podmioty, które mają więcej aptek). Zgodnie z tą zasadą, nową aptekę może prowadzić tylko farmaceuta (lub farmaceuci w ramach wybranych spółek osobowych).
Związek Aptekarzy Pracodawców Polskich Aptek (ZAPPA) przekonuje, że jest to działanie na korzyść budżetu państwa, bo indywidualne apteki (30 proc. rynku) odprowadzają 2,5 razy więcej podatku niż apteki sieciowe (70 proc. rynku). To odpowiednio 715 mln zł i 280 mln zł - wylicza.
Czytaj w LEX: Rola właściciela apteki a samodzielność kierownika i farmaceuty >>
Marek Tomków, wiceprezes Naczelnej Izby Aptekarskiej, wyjaśnia, że część podmiotów nie uszanowało tego prawa. - Sieci nie otrzymują co prawda nowych zezwoleń, ale przejmują kontrolę nad istniejącymi aptekami i w ten sposób się rozrastają - zauważa.
Jak wyjaśnia Marek Tomków polega to na przejmowaniu akcji lub udziałów w spółkach.
Z danych zebranych przez ZAPPA wynika, żeod wejścia w życie ustawy "Apteka dla aptekarza" w 2017 r. do końca ubiegłego roku sieci przejęły wbrew ratio tej ustawy blisko 1,4 tys. aptek. - 90 proc. z nich przejęły zagraniczne sieci m.in. ze Stanów Zjednoczonych, Cypru, Holandii, Izraela. Wykorzystały osłabienie finansowe aptek podczas epidemii Covid-19 a także związane z 12 letnim brakiem waloryzacji marż urzędowych na leki refundowane - mówi Marcin Wiśniewski (ZAPPA).
Czytaj w LEX: Wymagania fachowe i sanitarne aptek >>
Marek Tomków podkreśla, że sieć de facto staje się właścicielem takiej apteki. - Formalnie nie zmienia się spółka, która prowadzi aptekę. Przejmowana jest nad nią kontrola. W takiej sytuacji tłumaczenie, że jest to ta sama spółka, bo nazwa i NIP się nie zmieniają, jest bzdurą - podkreśla.
Kolejny sposób to skupowanie apteki "na słupa". – Najczęściej dwójka farmaceutów zatrudnionych w danej sieci bez zdolności kredytowej dostaje kilka milionów złotych kredytu. Następnie kupują oni do czterech aptek, bo takie jest ograniczenie dla farmaceutów. W momencie zakupu zrzekają się jakichkolwiek praw do prowadzenia aptek. Udzielają upoważnień nieodwoływalnych do śmierci na prowadzenie aptek, na dysponowanie majątkiem, zaciąganie zobowiązań kredytowych. Wiadomo, że jest to firma słup. Dzieje się to coraz powszechniej – opisuje Marek Tomków.
Czytaj w LEX: Warunki prowadzenia apteki w świetle nowego rozporządzenia >>
Uszczelnienie "Apteki dla aptekarza"
Sieci aptek się rozrastają, dlatego przepisy "Apteki dla aptekarza" mają zostać uszczelnione. We wtorek podczas prac nad nowelizacją ustawy o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach eksportowych oraz niektórych innych ustaw poseł PiS Adam Gawęda zgłosił poprawkę do ustawy Prawo farmaceutyczne. Została ona przyjęta przez Komisję Finansów Publicznych oraz Komisję Gospodarki i Rozwoju, a następnie przegłosowana przez Sejm.
Czytaj w LEX: Stosowanie klauzuli sumienia przez farmaceutów >>
Organizacje biznesowe są przeciwne zmianom
Konfederacja Lewiatan (skupia 4,1 tys. przedsiębiorców) uważa, że przyjęte zmiany doprowadzą do "pełzającego wywłaszczenia przedsiębiorców, którzy przez lata budowali swoje firmy". Organizacja sprzeciwia się wprowadzeniu - jak ocenia - niejasnych przepisów „przejęcia kontroli” nad apteką. - Doprowadzi to do masowego cofania zezwoleń dużej liczbie właścicieli - zauważa.
Przestrzega, że zlikwidowana może być połowa aptek. - Regulacja utrudni też otwieranie nowych aptek przez młodych farmaceutów. Odda ogromną, uznaniową władzę w ręce urzędników inspekcji farmaceutycznej, którzy – jak pokazuje doświadczenie – w dowolny sposób rozumieją pojęcie kontroli - podkreśla Konfederacja Lewiatan.
Z kolei Marcin Wiśniewski podkreśla, że większość krajów UE, m.in. Niemcy i Francja, Włochy, czy Hiszpania zakazują tworzenia sieci na rynkach aptecznych. - Jest to poparte bogatym orzecznictwem TSUE, które wyraźnie formułuje opinie, że działalność apteki prowadzonej przez niefarmaceutę może być szkodliwa dla zdrowia publicznego - mówi.
Załóż bezpłatne konto na Moje Prawo.pl i zyskaj unikalne funkcjonalności >>>
Czytaj także na Prawo.pl: Projekt nowelizacji ustawy refundacyjnej: zmiany cen, definicji, marż, uprawnień aptek i hurtowni>>
Indywidualne apteki płacą więcej podatku niż sieci
Związek Aptekarzy Pracodawców Polskich Aptek (ZPPA) monitoruje rynek, którego wartość wynosi 40 mld zł. Przekonuje, że działalność indywidualnych aptek jest korzystna dla państwa, bo odprowadzają one wyższe podatki.
Analiza z kwietnia 2023 r. potwierdza wnioski z raportu przygotowanego przez Eureka Auditing, przygotowanego na zlecenie ZAPPA (lata 2017-2021). Apteki indywidualne (30 proc. rynku o wartości 12 mld zł) odprowadziły 2,5 razy więcej podatku (PIT - 715 mln zł) niż apteki sieciowe (CIT – 280 mln zł) odpowiadające za 70 proc. rynku (28 mld zł). Analizę tę przeprowadził Bogdan Zegar, biegły rewident na podstawie aktualnych danych Ministerstwa Finansów.
- Pod względem wykazanych strat (potwierdzających brak podstawy opodatkowania) jako korzystniejszy dla budżetu państwa należy ocenić również segment opodatkowany PIT. Poziom strat w grupie podatników PIT jest 4,98-krotnie niższy niż w grupie podatników CIT – podkreślono w tej ekspertyzie.
Czytaj w LEX: Ekspert o... radzeniu sobie z trudnym klientem w aptece >>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
