Ustawa o zmianie informatyzacji dotyczy kilku zasadniczych zagadnień, ale ze względu na cel niniejszego artykułu zwrócimy uwagę na dwie zasadnicze kwestie powiązane ze sobą, a mianowicie zmiany procedury administracyjnej oraz poszerzenie dostępu do elektronicznej formy załatwiania spraw.
 
ePUAP

Ustawa o zmianie informatyzacji daje normatywną podstawę do funkcjonowania Elektronicznej Platformy Usług Administracji Publicznej (dalej: ePUAP), definiując ją jako system teleinformatyczny, w którym instytucje publiczne udostępniają usługi przez pojedynczy punkt dostępowy w sieci Internet.

Warto pamiętać, że pełne wykorzystanie formy elektronicznej wymaga możliwości identyfikacji podmiotów, które wykorzystują technologię informatyczną. Dlatego należy odwołać się do ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz. U. Nr 130, poz. 1450 ze zm.). Określa ona warunki, w jakich odpowiednia sekwencja danych elektronicznych, która pozwala na identyfikację określonej osoby. Ze względu na możliwość manipulacji wynikającą z braku bezpośredniego kontaktu z nadawcą dokumentu elektronicznego do ustawy tej wprowadzono pojęcie bezpiecznego podpisu elektronicznego. Dla jego ważności konieczne jest posiadanie urządzenia do składania podpisu cyfrowego oraz kwalifikowanego certyfikatu nadanego przez centrum certyfikacji. Tylko bezpieczny podpis elektroniczny wywołuje, zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy o podpisie elektronicznym, skutki prawne równoważne podpisowi własnoręcznemu. Możliwość posługiwania się bezpiecznym podpisem cyfrowym wiąże się z ponoszeniem stałych kosztów, ponieważ opłaty są pobierane za kolejne okresy ważności kwalifikowanego certyfikatu. Przykładowe ceny zestawu niezbędnego do korzystania przez okres 1 roku z bezpiecznego podpisu elektronicznego wynoszą ok. 300 zł. Jest to więc, szczególnie dla osób fizycznych, wydatek, który może ograniczać decyzję o używaniu podpisu elektronicznego.
Dlatego wydaje się, że najistotniejszą zmianą, która może mieć charakter rewolucyjny, jest jednak wprowadzenie „profilu zaufanego ePUAP”. Jest to konto na ePUAP zawierające zestaw wiarygodnie potwierdzonych informacji identyfikujących i opisujących podmiot lub osobę będącą jego użytkownikiem. Ustawodawca zdecydował, że posługiwanie się zaufanym profilem ePUAP będzie w kontaktach z podmiotami publicznymi równoważne z bezpiecznym podpisem elektronicznym i umożliwi posługiwanie się formą elektroniczną bez konieczności posiadania kwalifikowanego certyfikatu.

            Do wprowadzenia w życie instytucji profilu zaufanego ePUAP konieczne jest wydanie przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji rozporządzenia dotyczącego m.in. trybu tworzenia i dystrybucji profilu zaufanego. Projekt odpowiedniego rozporządzenia został załączony do projektu ustawy o zmianie informatyzacji (druk sejmowy nr 2110). Korzystając z powyższego projektu, który z dużym prawdopodobieństwem zostanie w zaproponowanym brzmieniu wydany, można określić istotne cechy profilu zaufanego ePUAP oraz sposobu jego weryfikacji. Możliwość utworzenia profilu zaufanego będą miały osoby fizyczne oraz przedsiębiorcy posiadający konto na ePUAP.

            Uwierzytelnienie konieczne do przypisania zaufanego profilu może być dokonane przez następujące podmioty:
– Zakład Ubezpieczeń Społecznych,
– urzędy wojewódzkie,
– urzędy skarbowe.

Ponadto projekt rozporządzenia przewiduje, że minister właściwy ds. informatyzacji może upoważnić do uwierzytelniania również jednostki samorządu terytorialnego, ale pod dwoma warunkami: tylko na wniosek danej jednostki i o ile spełnia określone warunki techniczno-organizacyjne.

Uwierzytelnienie będzie polegało na odwiedzeniu przez zainteresowaną osobę jednego ze wskazanych powyżej podmiotów. Do identyfikacji osoby fizycznej będzie potrzebne okazanie dokumentu tożsamości ze zdjęciem (dowód osobisty, paszport) oraz podanie następujących danych:
– imienia i nazwiska,
– numeru PESEL,
– loginu i adresu e-mail.

            Jakakolwiek zmiana w danych identyfikacyjnych powoduje utratę profilu zaufanego, który można uzyskać ponownie, powtarzając procedurę uwierzytelniania.
 
Elektroniczna forma w Kodeksie postępowania administracyjnego

Podstawowe znaczenie dla zastosowania profilu zaufanego ePUAP ma dokonana w ustawie o zmianie informatyzacji nowelizacja Kodeksu postępowania administracyjnego.

Ustawodawca wprowadził do Kodeksu formę elektroniczną załatwiania spraw – poza pisemną i ustną, które funkcjonowały dotychczas (art. 14 Kodeksu postępowania administracyjnego ). W konsekwencji tej zasadniczej zmiany zostały dokonane odpowiednie modyfikacje w całej procedurze, z zachowaniem podstawowej reguły, że to strona postępowania może wybrać jako sposób załatwienia sprawy formę dokumentu elektronicznego. Dotyczy to nie tylko wydania decyzji administracyjnej, lecz również postanowień, zaświadczeń oraz odpowiedzi na skargi wnoszone na podstawie działu VIII Kodeksu postępowania administracyjnego .

Uproszczeniem jest możliwość wykorzystywania przez klientów organów administracji publicznej zarówno bezpiecznego podpisu elektronicznego, jak i profilu zaufanego ePUAP – na równorzędnych zasadach. Za pomocą jednego z tych mechanizmów będzie można uwierzytelnić podania wnoszone w formie elektronicznej.

Natomiast wszelkie dokumenty elektroniczne wytwarzane przez organy administracji publicznej muszą być dla swojej ważności opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym.

Ponadto ustawodawca, nowelizując art. 109 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego , dopuścił możliwość doręczania decyzji za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

Równocześnie w Kodeksie dodano § 4–6 w art. 46, które precyzują sposób doręczenia dokumentu elektronicznego. Organ administracji jest zobowiązany przesłać na pocztę elektroniczną (e-mail) adresata informację o możliwości odbioru dokumentu elektronicznego ze wskazaniem adresu elektronicznego, z którego można pobrać powyższy dokument oraz dokonać potwierdzenia doręczenia. Ponadto informacja powinna obejmować pouczenie o sposobie odbioru dokumentu elektronicznego.
Przed wejściem w życie wskazanych przepisów (tj. 17 czerwca br.) trudno jest oceniać, czy spowodują one zwiększenie zainteresowania elektroniczną formą załatwiania spraw urzędowych. Inicjatywa znajduje się przede wszystkim po stronie klientów administracji. Natomiast organy publiczne – w tym jednostki samorządu terytorialnego – powinny podjąć przygotowania techniczno-organizacyjne w kilku dziedzinach. Dla rozpowszechnienia mechanizmu profilu zaufanego istotne wydaje się występowanie jednostek samorządu o możliwość uwierzytelniania danych. Po drugie, odpowiednia liczba pracowników samorządowych powinna mieć dostęp do bezpiecznego podpisu elektronicznego oraz efektywnie się nim posługiwać.

Wojciech Federczyk

Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.)
Ustawa z dnia 12 lutego 2010 r. o zmianie ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 40, poz.230).

Pisaliśmy o tym również:
Elektroniczna rewolucja w Ordynacji Podatkowej

_____________________________________________________________________________________________________________________

Zachęcamy do zapoznania się z książką autorstwa Bartosza Kołaczkowskiego i Małgorzaty Ratajczak pt. "Gospodarka finansowa samorządu terytorialnego w Polsce". Podręcznik uwzględnia zmiany reformujące system finansów samorządu terytorialnego, wprowadzone przez ustawę z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.
Książka dostępna jest w ofercie internetowej księgarni profinfo.pl