1) Pracownica pracująca w zakładzie pracy od 6 lat na umowę na czas nieokreślony na stanowisku urzędniczym jako kadrowa w dniu 1 listopada 2009 r. rozpoczęła działalność gospodarczą w zakresie szkoleń BHP, doradztwa prawnego i wynajmu sali szkoleniowej.

Czy pracodawca ma prawo zwolnić pracownika dlatego, że założył własną firmę i czy w tym konkretnym przypadku istnieje zbieżność wykonywanych czynności?


2) Ponadto pracodawca chce wypowiedzieć pracownikowi umowę na zasadzie porozumienia stron.
Czy w takim wypadku przysługuje pracownikowi odprawa (zakład zatrudnia ponad 20 osób)?

Odpowiedź

1) Pracownik samorządowy zatrudniony na stanowisku urzędniczym nie może prowadzić działalności gospodarczej, która stałaby w sprzeczności lub byłaby związana z zajęciami, które wykonuje w ramach obowiązków służbowych, bądź wywoływałaby uzasadnione podejrzenie o stronniczość lub interesowność. Niezależnie od powyższego niedopuszczalne jest wykonywanie nawet dozwolonej działalności gospodarczej w sposób kolidujący z obowiązkami pracowniczymi.

Urzędnik służby cywilnej nie może prowadzić działalności gospodarczej bez zgody dyrektora generalnego urzędu.

2) W razie zawarcia porozumienia stron rozwiązującego umowę o pracę, a przyczyny rozwiązania leżały po stronie pracodawcy, pracownikowi należy się odprawa z tytułu zwolnień grupowych.

Ad. 1)
Zgodnie z art. 30 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych pracownik samorządowy zatrudniony na stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym stanowisku urzędniczym, nie może wykonywać zajęć pozostających w sprzeczności lub związanych z zajęciami, które wykonuje w ramach obowiązków służbowych, wywołujących uzasadnione podejrzenie o stronniczość lub interesowność oraz zajęć sprzecznych z obowiązkami wynikającymi z ustawy. Zakaz ten interpretowany jest dość szeroko. W orzecznictwie przyjmuje się, że wykonywanie prywatnej działalności gospodarczej przez pracownika samorządowego w czasie i miejscu zatrudnienia pozostaje w sprzeczności z jego obowiązkami pracowniczymi oraz może wywoływać uzasadnione podejrzenie o stronniczość lub interesowność nawet wtedy, gdy dotyczy działalności nieobjętej bezpośrednio jego zakresem czynności pracowniczych (por. wyrok SN z dnia 15 lutego 2006 r., II PK 134/05, OSNP 2007/1-2/6). Zauważyć jednak należy, że zakaz ów nie ma charakteru absolutnego. Zakaz dotyczy bowiem zajęć pozostających w sprzeczności lub związanych z zajęciami, które wykonuje w ramach obowiązków służbowych. Sama działalność w zakresie szkoleń, doradztwa niekoniecznie mieści się w zakresie obowiązków osoby zatrudnionej na stanowisku urzędniczym w dziale kadr. Uznać zatem należy, że pracownik samorządowy zatrudniony na stanowisku urzędniczym w komórce kadrowej może wykonywać działalność gospodarczą wskazaną w pytaniu - o ile nie koliduje to z obowiązkami pracowniczymi. W szczególności niedopuszczalne jest załatwianie spraw związanych ze swoją działalnością w godzinach pracy jednostki, w której urzędnik jest zatrudniony.

W przypadku urzędnika służby cywilnej sytuacja jest nieco inna. Tu zgodnie z art. 80 ust. 1-2 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz. U. Nr 227, poz. 1505, z późn. zm.) członek korpusu służby cywilnej nie może wykonywać czynności lub zajęć sprzecznych z obowiązkami wynikającymi z ustawy lub podważających zaufanie do służby cywilnej; nie może też podejmować dodatkowego zatrudnienia, ani też innych zajęć zarobkowych bez pisemnej zgody dyrektora generalnego urzędu. Brak zgody dyrektora generalnego urzędu wyklucza zatem zatrudnienie w służbie cywilnej osoby prowadzącej działalność gospodarczą.

Ad. 2)
Na wstępie należy przypomnieć, że w przepisach prawa pracy nie istnieje formuła rozwiązania stosunku pracy na zasadzie "wypowiedzenia pracownikowi umowy na zasadzie porozumienia stron". Wypowiedzenie stosunku pracy (umowy o pracę) jest innym sposobem rozwiązania stosunku pracy niż porozumienie stron.

Należy więc sprecyzować, w jaki sposób strony umowy o pracę chcą ją rozwiązać. Wypowiedzenie jest jednostronnym oświadczeniem woli o rozwiązaniu stosunku pracy (zob. art. 30 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy; tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94; dalej k.p.). Wyklucza to porozumienie stron (art. 30 § 1 pkt 1 k.p.), które - jak sama nazwa wskazuje - jest rozwiązaniem stosunku pracy następującym za zgodnym oświadczeniem woli obu stron umowy.

Z pytania wynika, że chodzi tu zapewne o porozumienie stron. Jeżeli sprawa dotyczy pracowników samorządowych, lub pracowników zatrudnionych u innych pracodawców niż jednostki publiczne (w szczególności u pracodawców prywatnych), to zastosowanie ma tu ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. Nr 90, poz. 844, z późn. zm. - dalej u.s.z.r.). W myśl art. 1 ust. 1 u.s.z.r. przepisy ustawy stosuje się w razie konieczności rozwiązania przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 20 pracowników stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, w drodze wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę, a także na mocy porozumienia stron, jeżeli w okresie nieprzekraczającym 30 dni zwolnienie obejmuje co najmniej liczbę osób wskazaną w art. 1 ust. 1 pkt 1-3 i ust. 2 u.s.z.r. Ponadto przepisy dotyczące odpraw stosuje się także w przypadku zwolnień indywidualnych, tj. zwolnień z przyczyn niedotyczących pracowników, jeżeli przyczyny te stanowią wyłączny powód uzasadniający wypowiedzenie stosunku pracy lub jego rozwiązanie na mocy porozumienia stron, a zwolnienia w okresie nieprzekraczającym 30 dni obejmują mniejszą liczbę pracowników niż określona w art. 1 u.s.z.r. (art. 10 ust. 1 u.s.z.r.).

Tym samym pracownikowi, z którym rozwiązano umowę na podstawie porozumienia stron, ale przyczyną zawarcia takiego porozumienia były przyczyny leżące wyłącznie po stronie pracodawcy (np. reorganizacja i zmniejszenie zatrudnienia), należy się odprawa, o której mowa w art. 8 u.s.z.r.

Pamiętać należy, że zgodnie z art. 11 u.s.z.r. przepisów ustawy nie stosuje się do pracowników zatrudnionych na podstawie mianowania. Ustawy tej nie stosuje się zatem do urzędników służby cywilnej, którzy są zatrudnieni na podstawie mianowania.

Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458)