Niedoszacowanie kosztów realizacji zadań zleconych z zakresu administracji rządowej dotyczy wszystkich 16 województw i jest to stały wątek w rozmowach z rządem i samorządem. Problemem jest to, że w przepisach nigdy nie ustalono metod kalkulacji kosztów obsługi zadań zleconych, nie powstały standardy wykonywania usług publicznych, a przyznawane dotacje na kolejny rok – jak uzasadniają samorządowcy - nie są oparte o żadne kalkulacje odpowiadające zmianom kosztów w czasie.
Czytaj też: Przekazywanie zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego - gwarancje konstytucyjne >>>
I co roku samorządy, podczas procesu planowania budżetów na kolejne lata, postulują urealnienie nakładów na zadania zlecone, argumentując to odpowiednimi kalkulacjami. Postulaty te pozostają jednak bez echa. - Przyjęty w Ministerstwie Finansów sposób planowania wstępnego limitu wydatków nie przewiduje na żadnym etapie uwzględnienia informacji z JST – wskazuje Olgierd Geblewicz, marszałek województwa zachodniopomorskiego, prezes Związku Województw RP.
Szacując niezbędne nakłady dla skutecznej realizacji zadań zleconych przewidzianych w danym roku budżetowym, samorządy muszą zabezpieczyć na ten cel środki własne, pomimo, że zgodnie z przepisami ustawowymi dotacje celowe na zadania zlecone, powinny być przekazywane w sposób umożliwiający pełne i terminowe wykonanie zlecanych zadań.
Czytaj też: Dochody związane z realizacją zadań zleconych jako publicznoprawne, niepodatkowe należności budżetowe >>>
Z roku na rok coraz więcej
Z wyliczeń Związek Województw RP wynika, że tylko w ciągu ostatnich 3 lat w budżetach 16-tu województw zabrakło na ten cel blisko 105 mln zł. Stanowi to od pół procenta do 9,7 proc. kosztów realizowanych zadań. Przykładowo województwa musiały dołożyć w:
- 2019 r. - 31 884 015 zł
- 2020 r. - 33 774 639 zł
- 2021 r. - 38 724 143 zł
Najwięcej samorządy województw dokładają do:
- 36 699 301 zł - wynagrodzenia i utrzymywania stanowisk pracowników realizujących zdania zlecone
- 5 738 953 zł - wypłaty odszkodowań za szkody wyrządzone przez zwierzęta łowne
- 5 737 820 zł - programy ochrony powietrza, programy ochrony przed hałasem, egzaminy w zakresie gospodarowania odpadami
- 5 569 186 zł – zadania z zakresu geodezji i kartografii
- 4 335 826 zł – zadania z zakresu turystyki
- 2 228 128 – wydawania zaświadczeń ADR, do kierowania pojazdami przewożącymi towary niebezpieczne.
- Kalkulacje rządowe nie biorą pod uwagę kosztów osobowych, administracyjnych i eksploatacyjnych czyli wynajmu pomieszczeń, opłat za media. Te koszty są w ogóle nie uwzględniane, a z roku na rok przychodzi coraz więcej zadań, ilość decyzji zwiększa i coraz więcej etatów potrzeba nam do zapewnienia ciągłości zadań – mówi Sara Michalska, zastępca dyrektora Departamentu Organizacji ds. Organizacyjnych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego.
Rozszerzone zadania bez zapłaty
Związek Województw RP wskazuje coraz częściej następuje rozszerzanie zakresu realizowanych zadań zleconych np. realizowanych na podstawie ustawy - Prawo ochrony środowiska:
- aktualizacji platformy sprawozdawczej dla j.s.t. z realizacji działań wynikających z Programów ochrony powietrza dla stref, w których został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM10 oraz poziom dopuszczalny benzo(o)pirenu,
- dokumentacji do Programu ochrony środowiska przed hałasem na lata 2021 – 2024 z perspektywą na lata następne dla terenów poza aglomeracjami położonych wzdłuż odcinków linii kolejowej nr 250, których eksploatacja powoduje ponadnormatywne oddziaływanie akustyczne, określone wskaźnikami hałasu LDWN i LN
Na przykład samorządowi Mazowsza w 2021 roku przybyły dwa nowe zadania:
- wsparcie dla przewoźników wykonujących przewozy autobusowe w czasie pandemii COVID-19 (Support to bus operators) na podstawie art. 15zzzzl5 ustawy z 2 marca 2020 r o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych,
- przekazywanie dotacji udzielanych przez Wojewodę Mazowieckiego dla podmiotów leczniczych na podstawie wskazania przez Wojewodę Mazowieckiego.
Województwa już w ubiegłym roku próbowały uzyskać pieniądze na te zadania. Usłyszały, że nie ma możliwości zwiększenia planu dotacji w trakcie roku budżetowego i muszą je sfinansować w ramach już przyznanej kwoty dotacji.
Samorządy podnoszą też kwestię zróżnicowanego podejścia MF i ministerstw branżowych do wybiórczego sposobu finansowania części zadań zleconych. Przykładem tu jest woj. pomorskie które nie uzyskuje żadnego finansowania (tak jak i pięć innych województw) na zadania zlecone realizowane na podstawie ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami, obejmujące kontrolę badań psychologicznych w zakresie transportu oraz nadzór wykonywania badań lekarskich i wydawania orzeczeń do kierowania pojazdem, pomimo składanej wojewodzie corocznej kalkulacji potrzeb na koszty realizacji zadania.
Przepisy po stronie województw
Samorządowcy wskazują, że jednostki samorządu terytorialnego nie mogą zrezygnować z wykonywania zadań zleconych. Zgodnie z zapisami art. 49 ust. 1, 5 i 6 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, j.s.t. winny otrzymać dotacje celowe z budżetu państwa w wysokości zapewniającej realizację zadań zleconych. W przypadkach, gdy kwota dotacji nie zapewnia pełnej i terminowej realizacji zadania, jednostce samorządu terytorialnego przysługuje prawo dochodzenia należnego świadczenia wraz z odsetkami w wysokości ustalonej jak dla zaległości podatkowych. Z ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (art. 5) wynika, że za naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest nieustalenie i niedochodzenie należności j.s.t. albo ustalenie lub dochodzenie takiej należności w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia, a także dopuszczenie do przedawnienia tej należności.
Samorządy wszczynają więc sprawy sadowe przeciwko skarbowi państwa o odzyskanie należnych kwot. I wygrywają. Prekursorem był samorząd Mazowsza, który w 2019 roku wygrał ze skarbem państwa spór o niedoszacowane środki na zadania zlecone z 2006 roku. Na wokandzie, w różnych instancjach zawisły sprawy z powództwa samorządu o zwrot wydatków za latach 2007-2013 (24 mln zł) 2014-2015 (8 mln zł). - Teraz szykujemy się do powództwa o ponad 31 mln zł za lata 2016 -2019. Opracowaliśmy dosyć precyzyjną metodę szacowania wydatków tych zadań – mówi Sara Michalska.
Sprawdź w LEX: Czy zadania starosty określone w ustawie - Prawo łowieckie należy zaliczyć do zadań zleconych z administracji rządowej? >>>
Województwa chcą przeglądu algorytmów
W związku z pogłębiającym się zjawiskiem niedoszacowania kwot dotacji przekazywanych samorządom na wykonanie zadań zleconych Zarząd Związku Województw RP postuluje:
- przeprowadzenie kompleksowego, zindywidualizowanego i cyklicznego przeglądu algorytmów przyznawania środków na finansowanie zadań zleconych dla poszczególnych JST oraz przejrzystą indeksację w oparciu o wskaźniki rynkowe,
- wprowadzenie przyjaznego i sprawnego mechanizmu odzyskiwania przez JST zaangażowanych środków własnych (obecnie tylko droga sądowa),
- umożliwienie w trakcie roku budżetowego elastycznych przesunięć niewykorzystanych środków pomiędzy działami,
- wspólne opracowanie koszyka kosztów (rodzajowo np. koszty osobowe, koszty utrzymania stanowisk pracy, koszty zindywidualizowane wynikające z poszczególnych ustaw) niezbędnych dla skutecznego realizowania tych zadań.
- Oczekujemy od ministra finansów jako wiodącego w systemie finansowania zadań zleconych, takiej modyfikacji procesu planistycznego, aby możliwy był czynny udział szczebla samorządowego na każdym etapie planowania – wskazuje Olgierd Geblewicz, prezes Zarządu Związku Województw RP.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.