Dlaczego rady seniorów są zaledwie w co ósmej gminie w Polsce, skoro powoływanie ich umożliwia znowelizowana ustawa o samorządzie gminnym z listopada 2013 roku? Sposobem wzmocnienia pozycji grupy 60+ w środowisku lokalnym jest uczestnictwo rad seniorów w akcji Masz Głos, co wyraźnie pokazuje przykład z Sosnowca.
Współpraca na piśmie
Ustawa zakłada, że władze mają sprzyjać solidarności międzypokoleniowej oraz tworzyć warunki do pobudzania aktywności obywatelskiej osób starszych, między innymi poprzez zakładanie gminnej rady seniorów. Założenie jest ambitne i jak najbardziej słuszne, jednak - jak pokazuje doświadczenie Stowarzyszenia Aktywności Obywatelskiej Bona Fides z Katowic - często nie przynosi widocznych efektów. Wynika to z wielu czynników, do najważniejszych można zaliczyć: niskie zainteresowanie samorządów oraz innych podmiotów współpracą z radą , niewielki realny wpływ rady na kształtowanie lokalnej polityki senioralnej, słabe przygotowanie merytoryczne członków rady do wykonywania swojej roli. Czasem przeszkodą może być także wielość podmiotów realizujących podobne projekty na rzecz osób starszych w danym środowisku oraz sprzeczne interesy i niski poziom zaangażowania samych radnych w działania podejmowane przez radę.
Co może senior?
Wspomniane trudności w istotny sposób ograniczają działalność rad. Nie można jednak nie docenić ich aktywności. Rady rozpoznają potrzeby i oczekiwania osób 60+, informują, animują i integrują środowiska senioralne, wydobywają oraz podtrzymują potencjał drzemiący w osobach starszych, a także kształtują przestrzeń publiczną tak, aby głos seniorów był bardziej słyszalny (przykładem mogą być liczne wydarzenia skierowane do seniorów, jak Dni Seniora organizowane w różnych śląskich miastach czy powstanie zespołu ds. polityki senioralnej przy Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, który składa się z przedstawicieli Rad Seniorów, organizacji pozarządowych, instytucji, środowiska naukowego, a główne kierunki jego działania to transport i przestrzeń, wolontariat, obywatelskość i decydowanie, wiedza i edukacja oraz zatrudnienie i doradztwo). Mając na uwadze postępujący proces starzenia się naszego społeczeństwa (według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2050 roku osoby starsze, w wieku 65 lat oraz więcej, będą stanowić już 1/3 populacji), rady mogą być ważnym wsparciem dla lokalnych władz, instytucji, organizacji pozarządowych w zakresie polityki senioralnej.
Czytaj też: Polityka senioralna samorządów nie nadąża za potrzebami>>
To nie koniec możliwości
W niektórych gminach rady wypracowały silną pozycję i aktywnie uczestniczą w życiu publicznym, stając się równorzędnym partnerem dla samorządów. W innych – rady nie mają dobrych kontaktów z władzami lub są przez nie marginalizowane, przez co mają zawężone pole działania i czują się niepotrzebne. Większość działających w Polsce rad znajduje się gdzieś pomiędzy tymi dwoma skrajnościami. Osiągają wprawdzie mniejsze lub większe sukcesy, ale ich członkowie czują, że to dalej nie jest to, czego by chcieli, że ich potencjał nie jest w pełni wykorzystywany, a realne problemy seniorów wciąż pozostają nierozwiązane.
Masz Głos w Sosnowcu
Być może dobrym rozwiązaniem dla większej efektywności działania jest włączanie się rad seniorów do akcji Masz Głos – nabór trwa przez cały wrzesień na stronie www.maszglos.pl. Przykład Rady Seniorów z Sosnowca pokazuje, że udział w akcji Masz Głos wzmocnił jej pozycję wobec władz, dzięki czemu dzisiaj jest jedną z najprężniej działających rad w województwie śląskim.
Seniorzy z Sosnowca są zapraszani na sesje Rady Miasta, mogą zabierać głos w dyskusji podczas prac komisji, a także podczas sesji. Osoby pełniące w urzędzie funkcje kierownicze biorą też udział w posiedzeniach rady, a Pełnomocnik Prezydenta Miasta jest koordynatorem rady. Rada Seniorów ma też wsparcie techniczne ze strony miasta i może korzystać ze sprzętów biurowych potrzebnych do realizacji jej codziennych zadań.
Po przeprowadzeniu diagnozy dotychczasowej współpracy z urzędem miasta, członkowie rady podjęli decyzję, że chcą usprawnić kooperację z władzą w zakresie konsultowania projektów uchwał ważnych z punktu widzenia funkcjonowania osób starszych w mieście. Władze z otwartością przyjęły tę i inne propozycje rady. W rezultacie, Rada Seniorów weźmie udział w m.in. opracowaniu miejskiej polityki senioralnej, może też występować z inicjatywą konsultacji społecznych, ponadto urząd sfinansuje szkolenia dla rady z zakresu działalności jednostek samorządu terytorialnego i ich organów.
Iwona Nowak – wiceprezeska Stowarzyszenia Aktywności Obywatelskiej Bona Fides, koordynatorka regionalna akcji Masz Głos w woj. śląskim, opolskim i dolnośląskim. W najbliższym czasie m.in. w tych województwach obywają się bezpłatne szkolenia na temat aktywności lokalnej; rejestracja na stronie: www.maszglos.pl
Akcja Masz Głos jest przedsięwzięciem ogólnopolskim, realizowanym od 2006 r. przez Fundację im. Stefana Batorego we współpracy z organizacjami partnerskimi. W edycji 2019/2020 są to: Fundacja Aktywności Lokalnej, Stowarzyszenie Aktywności Obywatelskiej Bona Fides, Stowarzyszenie Homo Faber, Stowarzyszenie POLITES, Fundacja Laboratorium Badań i Działań Społecznych SocLab. Akcja Masz Głos pomaga aktywnym lokalnie lub gotowym zaangażować się w działanie, jak dokonywać zmian w najbliższym otoczeniu zgodnie z potrzebami mieszkanek i mieszkańców oraz we współpracy z władzami samorządowymi. Udział w akcji jest bezpłatny i zapewnia dostęp do wiedzy, szkoleń oraz wsparcia w rozwiązywaniu problemów lokalnych, którego udzielają koordynatorzy Masz Głos, działający regionalnie w całej Polsce. We wrześniu trwa nabór do akcji na stronie www.maszglos.pl Prowadzone są także bezpłatne szkolenia wojewódzkie dla zainteresowanych aktywnością lokalną. Rejestracja na szkolenia na stronie akcji i na Facebooku Masz Głos.
Literatura:
R. Skrzypiec, Rady seniorów w województwie śląskim. Kondycja i perspektywy rozwoju, 2017.
Główny Urząd Statystyczny, Prognoza Ludności na lata 2014-2050, 2014.
G. Wójkowski, I. Nowak, A. Nawrot, W. Hrynaszkiewicz, Skuteczna rada seniorów. Narzędzie wspomagające wdrożenie standardów funkcjonowania gminnych rad seniorów, 2018.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
