W ramach władztwa planistycznego gminy dysponują prawem do kształtowania ładu przestrzennego na obszarze swojej właściwości. W tym zakresie mogą ingerować w prawo własności lub użytkowania wieczystego poprzez postanowienia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
Wskutek zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dotychczasowe możliwości korzystania z nieruchomości mogą zostać znacznie ograniczone lub nawet całkowicie wyłączone. Podobny skutek może nastąpić również w przypadku, kiedy dla danej nieruchomości dotąd nie obowiązywał miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, a o dopuszczalnych możliwościach wykorzystania nieruchomości decydowały przepisy dotyczące ustalenia warunków zabudowy.
W obu tych przypadkach nie tylko ograniczenia doznaje prawo własności nieruchomości, ale może dodatkowo znacząco spaść jej wartość. Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym przyznaje w takim wypadku właścicielom lub użytkownikom wieczystym nieruchomości konkretne roszczenia. Wśród tych roszczeń wymienić można m.in. uregulowane w art. 36 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym roszczenie o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę i roszczenie o wykup nieruchomości lub jej części.
Przedawnienie roszczeń
Roszczenia te pozwalają na częściową przynajmniej redukcję negatywnych skutków realizowania przez gminy władztwa planistycznego. Jak zdecydowana większość roszczeń cywilnoprawnych, mogą być dochodzone tylko w określonym terminie. Ogólny termin przedawnienia uregulowany w art. 118 kodeksu cywilnego wynosi od 9 lipca 2018 r. – 6 lat, przy czym jego koniec przypada na koniec roku kalendarzowego. W poprzednim stanie prawnym termin ten wynosił zaś równe 10 lat.
Prawidłowa interpretacja przepisów o przedawnieniu ma niezwykle istotne znaczenie. Obecny, 2024 rok, jest w kontekście tych przepisów w pewnym sensie szczególny. Wraz z jego zakończeniem upływa termin przedawnienia wszystkich tych roszczeń, które w dniu 9 lipca 2018 r. były jeszcze nieprzedawnione i do których zastosowanie znajdzie nowy, 6-letni termin przedawnienia rozpoczynający się w dniu wejścia w życie ustawy i kończący się 31 grudnia 2024 r.
Początkiem biegu terminu przedawnienia w przypadku omawianych roszczeń jest data wejścia w życie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Jak jednak określić koniec terminu przedawnienia, zwłaszcza w kontekście zmiany przepisów regulujących tę kwestię?
Odpowiedź na to pytanie dają przepisy przejściowe znajdujące się w ustawie z 13 kwietnia 018 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie z treścią art. 5 ust. 1 tej ustawy, do roszczeń powstałych przed wejściem w życie nowych przepisów (9 lipca 2018 r.), a przy tym w dacie ich wejścia w życie jeszcze nieprzedawnionych – stosuje się przepisy nowe. W art. 5 ust. 2. ustawy uszczegółowiono jednak przypadki, kiedy zgodnie z nowymi przepisami termin przedawnienia jest krótszy niż dotychczas – dotyczy to m.in. omawianych roszczeń planistycznych (uprzednio 10 lat, po zmianie 6 lat). Bieg tego terminu rozpoczyna się w dniu wejścia w życie ustawy zmieniającej, tj. 9 lipca 2018 r., zaś, uwzględniając treść nowych przepisów, kończy 31 grudnia 2024 r. Ustawa nowelizująca rozstrzyga ponadto przypadek, kiedy przedawnienie, którego bieg terminu rozpoczął się przed 9 lipca 2018 r., nastąpiłoby przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia wcześniej niż z uwzględnieniem nowych przepisów. W takim wypadku należy stosować dotychczasowe zasady.
Czyli, z dniem 31 grudnia przedawnią się zatem roszczenia mające podstawę w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, które zostały uchwalone 31 grudnia 2014 r. lub w latach 2015-2018. Obecnie przedawniają się już roszczenia z planów, które weszły w życie na początku 2014r.
Potencjalne przeznaczenie nieruchomości
Warto pamiętać, że jeśli nie podejmowaliśmy jakichkolwiek działań na nieruchomości i nie uzyskaliśmy decyzji o warunkach zabudowy przed uchwaleniem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, to nie stoi to na przeszkodzie skorzystaniu z roszczenia o odszkodowanie lub wykup. Można się w takim przypadku powoływać na potencjalną możliwość korzystania z nieruchomości. Więcej na ten temat w artykule: Potencjalne przeznaczenie nieruchomości w sprawach planistycznych
Marek Foryś jest radcą prawnym, prowadzi kancelarię radców prawnych w Gdyni.
