Jak wyjaśniał marszałek woj. śląskiego Wojciech Saługa (PO), zaprezentowana po roku obecnej kadencji samorządu inicjatywa ma doprowadzić do uzupełnienia – w ciągu kolejnego roku - pewnego zrębu przygotowanego już i przedstawionego we wtorek dokumentu. Ma on formułować cele rozwojowe woj. śląskiego w pięciu wybranych kluczowych obszarach tematycznych. W każdym z tych obszarów zaproponowano otwarte katalogi zawierające na razie od kilku do kilkunastu „projektów inicjujących”, za którymi mają stać władze regionu ich instytucje, a także przedstawiciele różnych środowisk regionalnych.
Uzasadniając inicjatywę Saługa nawiązał do początku 2015 r., kiedy ministerialni urzędnicy w kontekście narastających problemów górnictwa zapowiedzieli zamknięcie kilku kopalń; a jednocześnie b. premier Ewa Kopacz zapowiedziała przygotowanie Programu dla Śląska mającego wspierać alternatywne dla tej branży możliwości rozwojowe regionu. Saługa podkreślił, że zapowiedź utworzenia takiego programu wywołała pozytywny odzew w wielu środowiskach regionu – chcących dołożyć do niego swój wkład.
Wobec ostatecznego kształtu rządowego programu „Śląsk 2.0” i niewystarczających jego wcześniejszych konsultacji zarząd woj. śląskiego uznał, że należy wykorzystać zebrane w tamtych pracach wnioski i pomysły. Wobec analizy wojewódzkich strategii – cząstkowych w swoim charakterze – członkowie zarządu doszli do wniosku, że potrzeba skompilowania ich w programie będącym punktem widzenia regionu. Do jego skonstruowania zaproszono ekspertów, m.in. ekonomistów Andrzeja Klasika i Floriana Kuźnika, wiceprezesa Regionalnej Izby Gospodaczej Wojciecha Zjawionego, prezesa organizującej Europejski Kongres Gospodarczy grupy PTWP Wojciecha Kuśpika czy urbanistę Bogusława Hajdę.
Saługa wyjaśniał we wtorek, że chodziło o próbę stworzenia dokumentu, który opisałby całe województwo – z różnych perspektyw i z którym można by „iść do Warszawy” i rozmawiać: „chcemy tego i tego w woj. śląskim; to możemy robić sami, a na pewne rzeczy potrzebne jest nam wsparcie, a więc przekonanie rządu czy jakichś agend, aby ten program móc wdrażać”.
„To program inny – jakiego jeszcze nie było. Po pierwsze jest krótki, po drugie celem tego programu jest człowiek i jakość jego życia, po trzecie to program otwarty. Spieraliśmy się nawet, czy to już jest program, czy dopiero będzie. Spisaliśmy to, co zrodziło się w lutym, marcu (podczas wstępnych prac na programem Śląsk 2.0 – PAP), spięliśmy to w jedną całość, dzisiaj to państwu, społeczeństwu przekazujemy, natomiast jest to autentyczny start, żeby zacząć rozmawiać (…). Dzisiaj myślę, przedstawiamy coś, co jest zaczynem do dyskusji. (…) Wiele obszarów nie jest jeszcze dotkniętych” - mówił Saługa.
Opowiadający o pracach nad programem prof. Andrzej Klasik zaznaczył, że ich wiodącą ideą był „wewnętrzny rozwój województwa”. Wyjaśniał, że chodzi „o zaprzęgnięcie w myśleniu o przyszłości regionu analiz foresightowych”; o myślenie o rozwoju województwa w kontekście uwarunkowań zewnętrznych – międzynarodowych, a także o wykorzystanie jego wewnętrznych sił i konsolidację obecnych regionalnych specjalizacji. Klasik diagnozował, że efekty prac i prezentowany dokument nie są „programem” lecz „inicjatywą strategiczną”, z którą wychodzi zarząd woj. śląskiego.
Saługa dopytywany czy dokument w zamierzeniu ma stać się programem samorządu regionu – zatwierdzanym przez Sejmik Woj. Śląskiego – mówił, że chodzi o „wypracowanie ze wszystkimi siłami politycznymi i społecznymi pewnej jedności”. „Chcemy, żeby nie był to dokument zarządu województwa, on musi być dokumentem regionalnym, czyli jakaś umowa społeczna jest jak najbardziej wskazana. Jeżeli to będzie tylko dokument urzędu marszałkowskiego – to za mało” - uznał marszałek.
Podkreślił, że zarząd woj. śląskiego jest inicjatorem przedsięwzięcia i chce koordynować dalsze prace. „Inicjujemy dialog w regionie zmierzający do wypełnienia tego dokumentu pogłębioną treścią; to ma być dokument województwa jako całości” - zapowiedział. „Docelowo potrzebujemy mieć kogoś, kto zatwierdzi przynajmniej na szczeblu rządowym do realizacji to, co będzie wypełnione treścią i będzie dotykać finansowania centralnego” - zastrzegł.
We wtorkowej prezentacji programu w audytorium nowej siedziby Muzeum Śląskiego uczestniczyli – jak mówił Saługa - m.in. pracownicy urzędu marszałkowskiego i podległych im instytucji. W kontekście pierwszego roku obecnej kadencji samorządu marszałek dziękował im za pracę mówiąc m.in., że nie wszystkie pierwotne plany i zamierzenia udało się w ostatnim roku zrealizować – także ze względów finansowych. „Nie jesteśmy w stanie zrobić wiele, jeśli jesteśmy sami. Możemy zrobić wiele, jeśli jesteśmy wspólnie” - akcentował.
Przed prezentacją programu członkowie zarządu woj. śląskiego opowiadali też o wybranych przez siebie ważnych wydarzeniach ostatniego roku.
Program „Kierunek Śląskie 3.0” w obecnej postaci zawiera pięć kluczowych obszarów tematycznych: aktywność przedsiębiorczą i innowacje na rzecz nowej gospodarki, rewitalizację przestrzeni miejskich i obszarów poprzemysłowych, infrastrukturę transportową, zieloną i nową energetykę, kompetencje zawodowe, aktywność obywatelska i innowacje społeczne, a także metropolizację aglomeracji górnośląskiej w powiązaniu z pozostałymi aglomeracjami woj. śląskiego.
Wśród potencjałów rozwojowych dokument identyfikuje „wysokie kompetencje profesjonalne i obywatelskie, czyli w istocie potencjał intelektualny regionu”, „systemy inteligentnej infrastruktury będące w trakcie rozbudowy”, a także „kapitał kulturowy, a w szczególności dziedzictwo urbanistyczno-architektoniczne i industrialne miast oraz dobra i instytucje kultury”.
Celem generalnym programu ma być „rozwój województwa w tempie zapewniającym podniesienie jakości życia poszczególnych grup społecznych oraz obecność regionu
w gronie województw kształtujących rozwój cywilizacyjny Polski XXI wieku”.
Wśród celów szczegółowych - korespondujących z kluczowymi obszarami tematycznymi dokumentu – wymieniono: „wysokie specjalizacje rodzimych przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem mikro i małych firm mających zdolności przekształcania się w silny, zróżnicowany branżowo sektor przedsiębiorstw średniej wielkości” oraz „strefy ożywienia gospodarczego i odrodzona tkanka społeczna miast, w tym miast poprzemysłowych z występującymi na ich obszarze terenami po zlikwidowanych przedsiębiorstwach różnych branż”.
Kolejne cele szczegółowe to „zwiększony poziom integracji wewnętrznej województwa zapewniony rozbudowaną infrastrukturą i usługami transportowymi, zielonej infrastruktury oraz nowej energetyki”, „rynek pracy województwa oparty na kreatywnej edukacji na wszystkich poziomach szkolnictwa i innowacjach społecznych rodzących się w dialogu między sektorami publicznym, prywatnym i obywatelskim”, a także „atrakcyjne przestrzenie publiczne, biznesowe i rezydencjalne, w tym powstanie sieci inteligentnych oraz kreatywnych dzielnic w miastach metropolizującej się aglomeracji górnośląskiej i jej obszarze funkcjonalnym”.
Działania proponowane w pierwszym obszarze tematycznym to: powołanie Funduszu Proinnowacyjnego (poprzez Śląskie Centrum Przedsiębiorczości i/lub Fundusz Górnośląski), utworzenie Regionalnego Systemu Wsparcia Przedsiębiorczości, uruchomienie Regionalnego Centrum PPP, zintensyfikowanie działalności sieci Regionalnych Obserwatoriów Specjalistycznych oraz stworzenie ogólnouczelnianego projektu SPIN - Przestrzeń Kreatywnego Biznesu.
Wśród „projektów inicjalnych” proponowanych w drugim obszarze znalazły się opracowanie systemu ostrzegania o skutkach eksploatacji górniczej, rozbudowa narzędzi służących waloryzacji obszarów o dużej koncentracji zdegradowanej zabudowy, utworzenie Funduszu Rewitalizacyjnego i utworzenie Akademii Rewitalizacji (wsparcie doradcze - materialne i finansowe dla samorządów).
Propozycje projektów dla trzeciego obszaru to: organizacja szybkiej kolei regionalnej, wsparcie sieci małych lotnisk, budowa spójnej sieci tras rowerowych o zasięgu ponadlokalnym według jednolitych standardów, stworzenie Regionalnego Centrum Sterowania Ruchem, utworzenie przez samorządy i WFOŚiGW Funduszu Ekologicznego, rozwój systemu magazynowania energii (w oparciu o nowe i powstające rozwiązania technologiczne), projekt uporządkowania zlewni Kłodnicy oraz zlewni Białej Przemszy, a także wdrożenie dobrych praktyk zrównoważonego zagospodarowania wody deszczowej.
Pod kątem czwartego obszaru dokument proponuje na razie: projekt wsparcia kształcenia dualnego w szkołach zawodowych, stworzenie Funduszu Stypendialnego Marszałka Woj. Śląskiego dla najlepszych i najzdolniejszych uczniów, studentów i doktorantów, przełożenie wyników foresightu regionalnego rynku pracy na profile kształcenia na różnych poziomach edukacji, realizację działań w ramach polityki senioralnej, program modernizacji Parku Śląskiego oraz projekt „Priorytet bezpieczeństwo - poprawa bezpieczeństwa w woj. śląskim”.
Propozycje w piątym obszarze to: utworzenie Centrum Przemysłów Kreatywnych i Innowacji (działającego w zakresie upowszechniania kompetencji), wzbogacanie funkcji dzielnic akademickich, utworzenie Śląskiego Centrum Nauki (miejsca interaktywnej edukacji naukowej), skoordynowanie działań uczelni śląskich (pod hasłem Akademii Śląskiej), rozwój terenów inwestycyjnych w strefie okołolotniskowej katowickiego lotniska, zestaw zadań obejmujących metropolitarny transport drogowy i transport publiczny (m.in. budowa autostrady A4”), podobny zestaw zadań dla transportu szynowego (m.in. rozbudowa CMK poprawiającej prędkość połączenia Katowice-Kraków), rozbudowa katowickiego lotniska, wspieranie centrów usług medycznych i ochrony zdrowia, działania na rzecz Regionalnego Systemu Zaopatrzenia w wodę oraz rozwój przemysłu spotkań i wydarzeń.
Klasik wyjaśniał we wtorek, że finansowanie proponowanych projektów każdorazowo zapewni montaż środków przygotowywany indywidualnie dla poszczególnych projektów. Autorzy dokumentu przypominają, że wykracza on poza ramy tematyczne i czasowe obecnej unijnej perspektywy finansowej Unii Europejskiej 2020. Związane z nią programy regionalne i krajowe mają być tylko jednym ze źródeł finansowania realizacji; środki mogą pochodzić też z budżetu województwa oraz źródeł zewnętrznych.(PAP)