Od wielu lat RPO podejmuje działania związane z faktycznym wdrożeniem przepisów Konwencji z Aarhus dotyczących partycypacji społecznej w ochronie środowiska.
Jak wskazywał Marcin Wiącek, Rzecznik Praw Obywatelskich w piśmie skierowanym do minister klimatu i środowiska Pauliny Hennig-Kloski, jednym z najbardziej jaskrawych przykładów niedostosowania polskiego prawa do wymogów Konwencji pozostaje kwestia dopuszczalności kwestionowania planów urządzenia lasów przed sądem administracyjnym. W aktualnym stanie prawnym, mimo podejmowanych także przez RPO prób przekonania sądów do prokonwencyjnej wykładni procedury sądowoadministracyjnej, droga do zaskarżania tych aktów pozostaje zamknięta.
Czytaj w LEX: Plan urządzenia lasu >
RPO przypomina, że w minionej kadencji Parlamentu do laski marszałkowskiej wpłynął senacki projekt ustawy, który zmierzał do dostosowania przepisów krajowych do Konwencji. Skierowano go do opiniowania, ale mimo interwencji RPO nie doczekał się on dalszych prac w Sejmie (nie nadano mu nawet numeru druku).
Czytaj w LEX: Uprawnienia organizacji ekologicznych w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa >
Marcin Wiącek podkreśla, że jednym z motywów, dla jakich Senat skierował ten projekt, było postępowanie przeciwnaruszeniowe przed Trybunałem Sprawiedliwości UE. Wyrokiem z 2 marca 2023 r. (C-432/21) orzekł on, że Polska uchybiła swoim zobowiązaniom spoczywającym na niej na mocy art. 6 ust. 3 dyrektywy siedliskowej w związku z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, art. 216 ust. 2 TFUE, art. 47 KPP UE, art. 6 ust. 1 lit. b) i art. 9 ust. 2 Konwencji z Aarhus - ponieważ wykluczyła możliwość zaskarżenia planów urządzenia lasu przez organizacje ochrony środowiska przed sądem.
Czytaj więcej: TSUE: Organizacje ekologiczne mogą kwestionować plany urządzenia lasu >
Jednoznaczne potwierdzenie przez TSUE niezgodności prawa krajowego w tym zakresie bezsprzecznie wymaga reakcji ustawodawcy. Dlatego Marcin Wiącek prosi o zainicjowanie stosownych prac legislacyjnych.
Czytaj też w LEX: Wycinka drzew z lasu prywatnego - poradnik dla mieszkańca >
Nadchodzą zmiany w prawie
W odpowiedzi na pismo RPO, minister klimatu i środowiska poinformowała, że resort w pełni podziela stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich oraz podjęte zostały kroki legislacyjne celem przyznania organizacjom ochrony środowiska środków umożliwiających poddanie kontroli sądowo-administracyjnej planów urządzenia lasu. Zapewnienie społecznego nadzoru nad lasami jest priorytetem Ministra Klimatu i Środowiska - zaznaczyła minister Hennig-Kloska.
W przygotowywanym w Ministerstwie Klimatu i Środowiska projekcie ustawy wykonującym wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej nie tylko przewiduje się możliwość zaskarżenia przez organizacje ekologicznego – ale też i inne podmioty posiadające interes prawny, jak też przez prokuratora czy Rzecznika Praw Obywatelskich – rozstrzygnięcia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie zatwierdzenia planu urządzenia lasu. Uwzględniono bowiem też możliwość zgłaszania przez te organizacje uwag i stanowisk na wcześniejszym etapie postępowania. Minister podkreśla, że wskazane wzmocnienie kontroli społecznej i sądowej ma w założeniu dotyczyć nie tylko planów urządzenia lasu na obszarach Natura2000, ale wszystkich planów urządzenia lasu.
W przypadku przyjęcia projektu ustawy przez prawodawcę nastąpi zatem pełne wdrożenie przepisów Konwencji z Aarhus dotyczących partycypacji społecznej w ochronie środowiska – zagwarantowanie w krajowym ustawodawstwie rzeczywistej realizacji gwarancji do dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących ochrony środowiska, tj. dopuszczalności kwestionowania przed sądem administracyjnym planów urządzenia lasów - zapewniła minister Hennig-Kloska.