7 lipca 2023 roku Sejm uchwalił ustawę nowelizującą ustawę o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz szereg innych ustaw. 24 września 2024 roku zmiany weszły w życie. Zobacz także: Plan ogólny wszedł w życie. Przedstawiamy najważniejsze zmiany w nowych przepisach
Konsultacje społeczne są obowiązkowe na wielu etapach procedury planistycznej. Projekty aktów planowania będą musiały, tak jak do tej pory, być poddawane konsultacjom. Ustawa określa, że partycypację społeczną należy prowadzić w sposób umożliwiający aktywny udział interesariuszy, w tym osób ze szczególnymi potrzebami, z poszanowaniem jawności i sprawności postępowania, a jednocześnie, z użyciem informacji opracowanych w niespecjalistycznym języku. Ma to wpłynąć na zwiększenie udziału społeczeństwa w procesie konsultacji i uczynić przyjmowane w nich treści zrozumiałymi. Dotyczy to zwłaszcza konsekwencji sporządzanych aktów planowania przestrzennego.
Czytaj w LEX: Nowe zasady przy uchwalaniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego >
Nowocześniejszy katalog informowania o konsultacjach
Nowe przepisy rozszerzyły, uszczegółowiły i unowocześniły katalog sposobów informowania interesariuszy o prowadzonych konsultacjach społecznych. Uchwalone regulacje przewidują, że wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast ogłaszają informację o sposobach, miejscach i terminach prowadzenia konsultacji m.in. w prasie (przez którą, po nowelizacji, rozumie się także internetowe portale informacyjne), na stronie internetowej urzędu (do tej pory BIP) oraz w miejscach publicznych. Zrezygnowano z obowiązku informowania o konsultacjach poprzez obwieszczenie (będzie to nadal możliwe jako sposób zwyczajowo przyjęty).
Czytaj też w LEX: Publiczne obwieszczenie jako forma doręczenia przez organ pism procesowych na tle procesu inwestycyjno-budowlanego >
W poprzednim stanie prawnym istniał obowiązek wyłożenia projektu dokumentu do publicznego wglądu oraz organizacji dyskusji publicznej nad przyjętymi w nim rozwiązaniami. Nowe przepisy znacznie rozszerzają katalog możliwych form przeprowadzania konsultacji o nowe techniki, w tym związane z rozwojem cyfrowym, oraz szczegółowo określają zasady ich organizacji. Co istotne i jednoznacznie uregulowane, ustawodawca pozostawił ten katalog otwarty, dając podmiotowi opracowującemu akt prawny, możliwość zastosowania innych, poza wskazanymi w ustawie, form.
Sprawdź w LEX: Czy do czasu opracowania planu ogólnego gminy można wydawać decyzje o warunkach zabudowy? >
Do obligatoryjnych form konsultacji należą:
- zbieranie uwag do projektu,
- organizacja przynajmniej jednego spotkania otwartego, panelu eksperckiego lub warsztatu, pozwalającego na prezentację projektu aktu planowania przestrzennego i dyskusję nad ustaleniami
- oraz jedna z innych form, do których zalicza się spotkania plenerowe lub spacery studyjne, zorganizowane na obszarze objętym aktem planowania przestrzennego, ankiety lub geoankiety oraz wywiady, prowadzenie punktu konsultacyjnego lub dyżury projektanta.
Czytaj też w LEX: Plan ogólny >
Konsultacje także w formie zdalnej
Dopuszczenie stosowania innych, niewymienionych w ustawie, form konsultacji, to zachęta do stosowania szerszego spektrum technik aktywizujących i katalizujących aktywność mieszkańców w decydowaniu o przestrzeni. Nowe przepisy uwzględniają postęp technologiczny, który dokonał się w ostatnich latach. Podczas zbierania uwag do projektu aktu lub prowadzenia ankiet wyraźnie dopuszczono zarówno formę papierową, jak i elektroniczną. Konsultacje te można prowadzić przy pomocy poczty elektronicznej, za pomocą formularzy udostępnionych przez organ sporządzający projekt aktu planowania przestrzennego, ale też np. przy wykorzystaniu coraz popularniejszych, upowszechnionych w społeczności lokalnej, aplikacji do konsultacji.
Znowelizowane przepisy to oczywiście szereg wymagań i wyzwań postawionych przez organizatorami konsultacji społecznych, którzy powinni umożliwić uczestnikom szczegółowe i zrozumiałe zapoznanie się z projektem aktu, zadawanie pytań, wypowiadanie się o nim, zgłaszanie uwag. Konsultacje mogą być prowadzone w formie zdalnej, przez co znacznie rozszerza się grupa interesariuszy, dla których staną się one dostępne. Możliwość udziału w konsultacjach przedstawiciela organizatora, ale też projektanta, w tym w formach praktycznych dyżuru lub warsztatu, mogą skutkować nie tylko zwiększonym udziałem społeczeństwa w konsultacjach, ale też udziałem pełniejszym, bardziej świadomym, pogłębioną dyskusją i zwiększoną świadomością uwarunkowań i konsekwencji przyjmowanego aktu.
Czytaj w LEX: Partycypacja społeczna w planowaniu przestrzennym >
Podobny skutek może przynieść z jednej strony sporządzanie i upublicznienie wykazu wniosków do projektu aktu planowania (przed rozpoczęciem konsultacji) oraz opracowywanie raportu podsumowującego przebieg konsultacji społecznych, zawierający m.in. wykaz zgłoszonych uwag wraz z propozycją ich rozpatrzenia i uzasadnieniem. Interesariusze mają więc możliwość zapoznania się ze sposobem rozpatrzenia wniosków i uwag przed uchwaleniem aktu, a przez to także możliwość zgłoszenia dalszych uwag członkom rady. Udział interesariuszy jest więc nie tylko pełniejszy, dostępniejszy i prostszy, ale dotyczy też wszystkich etapów procedury planistycznej.
Zobacz procedurę w LEX: Analiza aktualności studium oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gminy >
Kolejny krok w partycypacji społecznej
W wyniku nowelizacji przepisów wydłużeniu do 28 dni uległ czas konsultacji, przy czym ustawodawca ograniczył możliwość organizacji takich form jak spotkania otwarte, panele eksperckie, warsztaty, spotkania plenerowe, spacery studyjne w pierwszych i ostatnich dniach konsultacji.
W ostatnich latach ustawodawca przyjął wiele rozwiązań legislacyjnych prowadzących do zwiększenia partycypacji społecznej obywateli, w tym udziału mieszkańców w zarządzaniu jednostką samorządu terytorialnego, w której zamieszkują. Są wśród nich m.in.
- debata nad raportem o stanie gminy,
- większy udział mieszkańców w stanowieniu prawa przez organy jednostek samorządu terytorialnego (m.in. inicjatywa prawodawcza mieszkańców, wiążące formy wyrażania woli przez mieszkańców w zakresie stanowienia prawa),
- obowiązek wyodrębnienia w budżetach miast na prawach powiatów budżetów obywatelskich.
Każda z tych form, nawet jeżeli w pierwszych latach ich funkcjonowania cieszą się jeszcze niewielkim zainteresowaniem, jest istotna.
Zapraszamy na szkolenie LEX: Decyzja o warunkach zabudowy po reformie planistycznej >
W związku z nowelizacją ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym interesariusze będą mieli szersze możliwości zdobycia wiedzy, dialogu i konsultacji planowanych zamierzeń, a działania informacyjne władz samorządowych mają szansę być skuteczniejsze. To niezwykle istotne, ponieważ poziom aktywności społecznej i udziału mieszkańców w zarządzaniu jednostką samorządu terytorialnego, a z drugiej strony – poziom zrozumienia i instytucjonalnego wsparcia dla aktywności obywatelskiej, traktuje się jako wyznaczniki rozwoju gminy.
Autorka Joanna Cieślińska, jest ekspertką współpracującą z Wielkopolską Akademią Nauki i Rozwoju.
Czytaj też w LEX: Odszkodowania w związku z uchwaleniem planu miejscowego - nowe zasady >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.