Rada Gminy stwierdziła wygaśnięcie mandatu wójta, który jej zdaniem naruszył zakaz łączenia funkcji publicznej z funkcją członka zarządu spółki prawa handlowego oraz dysponowania w niej udziałem powyżej 10 proc. kapitału zakładowego.
Wójt Maria K. zaskarżyła uchwałę do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Podkreśliła, że dopełniła wszystkich obowiązków wymaganych przez kodeks wyborczy. Udziały w spółce faktycznie zbyła kilka miesięcy po objęciu funkcji wójta, ale już wcześniej zawarła przedwstępną umowę ich sprzedaży.
W odpowiedzi na skargę gmina wskazała, że fakt rezygnacji Marii K. z funkcji członka zarządu został zarejestrowany w Rejestrze Sądowym dopiero kilka miesięcy po złożeniu przez nią ślubowania. Natomiast podpisanie umowy przedwstępnej sprzedaży udziałów miało na celu jedynie wytworzenie wrażenia, że faktycznie chce zbyć udziały, o czym świadczy chociażby niedochowanie właściwej formy umowy.
Czytaj w LEX: Zakazy łączenia stanowisk przez wójtów oraz członków zarządu powiatu i województwa >
Wójt naruszył prawo, ale cel ustawy został osiągnięty
WSA stwierdził nieważność zaskarżonej uchwały. Na wstępie zauważył, że rada nie umożliwiła wójtowi złożenie wyjaśnień w tej sprawie. Projekt uchwały w tej sprawie został wprowadzony do porządku obrad na sesji, na której uchwała została następnie podjęta. Rada powinna zatem wezwać wójta do złożenia wyjaśnień i wyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin.
Zobacz nagranie szkolenia w LEX: Prawo miejscowe – uchwała, rozstrzygniecie nadzorcze i skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego >
Poza sporem było, że Maria K. na trzy dni przed złożeniem ślubowania jako wójt, została odwołana z funkcji członka zarządu spółki. Natomiast miesiąc przed tym wydarzeniem zawarła z innym wspólnikiem spółki przedwstępną umowę sprzedaży przysługujących jej dotychczas udziałów w kapitale zakładowym spółki. W umowie określono też termin zawarcia umowy przyrzeczonej. Ostatecznie umowa sprzedaży udziałów doszła do skutku kilka miesięcy po objęciu przez nią funkcji wójta.
Zdaniem sądu skarżąca miała rację, iż dopełniła obowiązku rezygnacji z funkcji zarządczych w spółce prawa handlowego, przed datą ślubowania. Uchwała o pozbawieniu Marii K. funkcji prezesa zarządu weszła bowiem w życie z dniem przyjęcia uchwały przez zgromadzenie wspólników. Z punktu widzenia wymogów kodeksu wyborczego, nie miało natomiast znaczenia kiedy ta zmiana została ujawniona w Rejestrze Sądowym. Podobnie korzystnie dla skarżącej sąd ocenił jej zachowania zmierzające do zbycia udziałów w spółce. Choć w dacie złożenia ślubowania posiadała ich więcej niż dopuszczalne 10 proc. i ostatecznie udało się je zbyć kilka miesięcy po objęciu stanowiska, to zdaniem sądu, takie zachowanie „nie podważało celu wprowadzenia zakazu i nie powodowało skutku w postaci wygaśnięcia mandatu”.
Zobacz również: Skutki niezłożenia ślubowania przez aresztowanego wójta
Skargę kasacyjną wniosła tym razem rada gminy, która wskazywała, iż trzymiesięczny termin do zrzeczenia się funkcji lub zaprzestania działalności gospodarczej ma charakter nieprzekraczalny i nie podlega przedłużeniu w żadnych okolicznościach. Naczelny Sąd Administracyjny nie był jednak, aż tak pryncypialny w swojej interpretacji przepisów kodeksu wyborczego, jak rada i oddalił jej skargę.
WZÓR DOKUMENTU: Wygaśnięcie mandatu wójta z powodu naruszenia zakazu łączenia funkcji wójta z członkostwem w radzie nadzorczej spółki prawa handlowego >
Trzeba znać proporcje zastosowania surowych przepisów
NSA podkreślił, że wprowadzając możliwość wygaszenia mandatu osoby wybranej w demokratycznych wyborach, ustawodawca wkroczył w materię praw chronionych konstytucyjnie, tj. czynne i bierne prawo wyborcze. W każdym przypadku, gdy to wkroczenie jest bardziej drastyczne (co do przedmiotu, zakresu, sposobu czy skutków), to bardziej rygorystycznym przesłankom powinna podlegać procedura tej ingerencji.
Sprawowanie mandatu wójta odbywa się w warunkach jednoczesnego oddziaływania dwóch układów, które wpływają na jego treść. Z jednej strony są to uprawnienia i gwarancje pozwalające na swobodne wykonywanie mandatu, zaś z drugiej - szereg zakazów, nakazów i ograniczeń, które mają zapewnić swobodne i transparentne wypełnianie powierzonej funkcji. Zakaz łączenia mandatu wójta z innymi, określonymi prawem funkcjami przyczynia się - w aspekcie subiektywnym - do usunięcia konfliktu interesów i tworzonej przezeń pokusy nadużywania stanowiska oraz - w aspekcie obiektywnym - do ochrony autorytetu organów samorządu gminnego.
Czytaj też w LEX: Ogólne zagadnienia dotyczące wygaśnięcia mandatu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) >
W tej sprawie Maria K. złożyła ślubowanie jako wójt gminy, nie będąc już członkiem zarządu spółki. Zawarła też przedwstępną umowę sprzedaży przysługujących dotychczas jej udziałów w kapitale zakładowym spółki. Jednak ostatecznie zbyła je po upływie 5 miesięcy od złożenia ślubowania. Zdaniem sądu, mimo formalnego, ale - w okolicznościach rozpoznawanej sprawy - nie nadmiernego naruszenia zakazu przez wójta, naruszenie to nie podważyło celu wprowadzenia zakazu i nie spowodowało skutku w postaci wygaśnięcia mandatu.
- Nie można, zachowując zasadę proporcjonalności, doprowadzać do sytuacji, w których tak samo zostanie potraktowana osoba pełniąca funkcję wójta, która nie podjęła żadnych kroków zmierzających do zadośćuczynienia obowiązkom nałożonym przez ustawodawcę i osoba pełniąca tą samą funkcję, która, niezwłocznie podjęła kroki zmierzające do doprowadzenia do sytuacji zgodnej z prawem, jednak z uwagi na odstąpienie od umowy przez kupującego i konieczność zawarcia kolejnej umowy osiągnięcie celu trwało kilka miesięcy – wyjaśnił sąd. Tym samym cel wprowadzenia zakazu przez ustawodawcę został w tym przypadku osiągnięty. Stwierdzenie wygaśnięcia mandatu wójta stałoby w takiej sytuacji w sprzeczności z zasadą proporcjonalności. W odpowiedzi na zarzuty rady gminy, dotyczące kilkumiesięcznego oczekiwania na wpis zmiany zarządu spółki w Krajowym Rejestrze Sądowym, sąd zauważył, iż żaden przepis obowiązującego prawa nie nakłada na osoby kandydujące w wyborach obowiązku wyzbywania się składników majątkowych przed ogłoszeniem wyników wyborów, ani też do czynienia jakichkolwiek przygotowań w tym kierunku.
Wyrok NSA z dnia 13 czerwca 2023 r. III OSK 2915/22
Czytaj też w LEX: Podstawy prawne i zakres oświadczeń majątkowych wójtów, burmistrzów, prezydentów >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
