Na mocy ustawy zmieniającej ustawę o dodatku węglowym tj. ustawy o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw dochodzi do gruntownej zmiany zasad wypłaty dodatku węglowego, a zasada jedno gospodarstwo domowe jeden dodatek przemienia się w zasadę jeden adres miejsca zamieszkania jeden dodatek. Dodatkowo, zgodnie z art. 52 ustawy zamieniającej, do postępowań w sprawie wypłaty dodatku węglowego wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy na podstawie ustawy o dodatku węglowym stosuje się przepisy w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą.
Szkopuł polega na tym, że obecnie obowiązuje ustawa, w myśl której jeden dodatek przypada na jedno gospodarstwo domowe, a wiele gospodarstw złożyło już wnioski i oczekuje na dokonane wypłaty świadczeń w terminie do miesiąca od złożenia wniosku.
Do czasu wejścia w życie ustawy zmieniającej funkcjonuje zatem obowiązek wypłaty świadczeń na starych zasadach. Przepisy planowanej ustawy jeszcze nie obowiązują, ergo w żaden sposób nie wiążą organów w zakresie analizy wniosków oraz wypłaty świadczeń.
Przeczytaj także:
Gminy będą miały 60 dni na wypłacenie dodatku węglowego, wielu na tym straci>>
Jeden dodatek węglowy na jeden adres>>
Nowelizacja nie rozwiewa wątpliwości
Przepisy ustawy zmieniającej, w moim przekonaniu nie naprawiają niedoskonałości ustawy podstawowej, tworzą natomiast nowe wątpliwości interpretacyjne.
Czytaj: Gminy będą miały 60 dni na wypłacenie dodatku węglowego, wielu na tym straci>>
Skupiając się na stosunku zależności ustawy pierwotnej i ustawy zmieniającej nie można nie zauważyć, że ustawa zmieniająca, na mocy art. 52 oddziałuje wstecz. Praktycznie rzecz ujmując, w momencie wejścia ustawy zmieniającej w życie, wszystkie już złożone wnioski będą rozpoznawane na innych zasadach, niż te które obowiązywały w chwili ich złożenia.
W konsekwencji, nie jest wykluczona teza, że tak zredagowany art. 52 ustawy zmieniającej może godzić w szczególności w zasadę nieretroakcji prawa (lex retro non agit). Chociaż zasada ta nie została literalnie wyrażona w przepisach Konstytucji, to zgodnie traktuję się ją jako składnik zasady zaufania obywateli do państwa. Wskazuje się również, w myśl także stanowisk Trybunału Konstytucyjnego, że odstępstwo od tej zasady jest dopuszczalne, gdy jest to konieczne do realizacji wartości konstytucyjnej, uznanej w konkretnym przypadku za ważniejszą od wartości chronionej zakazem retroakcji, a także wówczas, gdy przemawia za tym konieczność realizacji innej zasady konstytucyjnej.
Niezależnie od dywagacji odnośnie konstytucyjności przepisów przejściowych podkreślić należy, że do czasu wejścia w życie ustawy zmieniającej, obowiązują dotychczasowe przepisy a wypłaty powinny być realizowane w terminie i wedle zasady jedno gospodarstwo domowe jeden dodatek.
Przyczyna niezałatwienia sprawy w terminie musi być konkretna i precyzyjna
W przypadku niezałatwienia sprawy w terminie organ administracji publicznej jest obowiązany zawiadomić strony, podając przyczyny zwłoki, wskazując nowy termin załatwienia sprawy oraz pouczając o prawie do wniesienia ponaglenia. Powinność ta wynika z art. 36 § 1 k.p.a. Dla porządku wskazać należy, iż zgodnie z art. 3 ust. 3 ustawy o dodatku węglowym, w sprawach nieuregulowanych tą ustawą stosuje się przepisy kodeksu postępowania administracyjnego. Przyczyny zwłoki mogą mieć charakter obiektywny, lub wynikać z winy organu.
W każdym z takich przypadków, przyczyny powinny być konkretne, precyzyjne. Powinność taka wynika nie tylko z generalnych zasad prawa, w tym ponownie zasady zaufania obywateli do państwa, ale też z potrzeby zapewnienia kontroli zasadności przyczyn zwłoki w załatwieniu sprawy.
Związek Miast Polskich opublikował wzór pisma w sprawie opóźnienia wypłaty dodatku. Projekt pisma dotyczy informowania wnioskodawców, że ich sprawa nie zostanie zakończona w przewidzianym ustawowo terminie.
W mojej ocenie ogólnikowe wskazanie w tym piśmie, iż „niezałatwienie sprawy w terminie wynika z konieczności realizacji dla potrzeb prowadzonego postępowania stosownych czynności procesowych, mających na celu wszechstronne rozpoznanie okoliczności sprawy” nie spełnia wymogu konkretności. Nie zapewnia stronie postępowania w rzeczywistości wiedzy, co faktycznie stanowi przeszkodę w załatwieniu sprawy w terminie. Art. 37 par. 1 k.p.a. wyróżnia dwa pojęcia odnoszące się do niezałatwienia sprawy w terminie przez organ: bezczynność oraz przewlekłość.
W obu powyższych przypadkach w pierwszej kolejności stronie służy prawo wniesienia ponaglenia do organu wyższego stopnia (lub do organu prowadzącego postępowania, jeżeli nie ma organu wyższego stopnia).
W trakcie rozpatrywania ponaglenia postępowanie trwa. W konsekwencji, wejście w życie ustawy zmieniającej w trakcie takiego postępowania spowoduje, że wypłata dodatku będzie dokonywana na nowych zasadach.
Odszkodowanie jest możliwie
Odnosząc się do kwestii ewentualnych roszczeń składających wnioski, rozumiem opartych na założeniu, że gdyby organ wypełnił swój ustawowy oblig i dokonał wypłaty w przypisanym terminie, to nie mógłby stosować nowych zasad wynikających z ustawy zmieniającej, podkreślam znaczenie analizy i weryfikacji przyczyn niezałatwienia sprawy w terminie.
W przypadku dowiedzenia, że podana przyczyna przedłużenia postępowania jest całkowicie nieprawidłowa, ergo nie było jakichkolwiek podstaw do niezałatwienia sprawy w terminie, oraz przy uznaniu pozorności tak konkretnie sformułowanej przyczyny przedłużenia, widzę przestrzeń dla formułowania roszczeń odszkodowawczych.
Efektywność takich ewentualnych roszczeń będzie zdecydowanie większa, o ile uda się wykazać, co w praktyce może być jednak trudne, że rzeczywista przyczyna przedłużenia postępowania związana jest de facto z planowanym wejściem w życie nowych przepisów i wolą rozpatrywania wniosków na nowych, jednakowych warunkach.
Przyjmując powyższe założenie, podstawą prawną dochodzonych roszczeń mógłby być art. 417 par. 1 k.c., zgodnie z którym za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.
Szkodą w takim postępowaniu byłaby wartość dodatku węglowego, którego uzyskanie stało się niemożliwe z racji niezgodnego z prawem przedłużenia postępowania w sprawie jego wypłaty, co spowodowało wejście w życie nowych zasad wypłaty tego rodzaju świadczeń, innych niż te na podstawie których składano wniosek.
Idąc trudniejszą i dłuższą ścieżką, co też wymagałoby złożonej analizy w zakresie konstytucyjności przepisów przejściowych ustawy zmieniającej, zwrócić można uwagę na art. 417 ze znaczkiem 1 par. 1 k.c., zgodnie z którym jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.
