Ministerstwo Obrony Narodowej konieczność nowelizacji ustawy o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych uzasadnia zmieniającymi się zagrożeniami dla bezpieczeństwa państwa i obywateli, większym ryzykiem ataków terrorystycznych i cybernetycznych. Do tych zagrożeń resort chce  dostosować taktykę i metody działań Żandarmerii Wojskowej. Proponowane zmiany wynikają też wniosków zgłaszanych na przestrzeni lat, w czasie  innych procesów legislacyjnych.

- Projektowane zmiany są wynikiem dotychczasowej praktyki oraz dogłębnej analizy stosowania prawa przez żołnierzy Żandarmerii Wojskowej. Zasadniczym celem nowelizacji jest poprawa bezpieczeństwa państwa. Projektodawca zamierza osiągnąć ten cel przez poprawę funkcjonowania działalności służbowej Żandarmerii Wojskowej oraz rozszerzenie właściwości podmiotowej formacji i możliwości wykorzystywania funkcjonujących już w strukturach Żandarmerii Wojskowej narzędzi do wykrywania i ścigania sprawców przestępstw i wykroczeń, w tym skarbowych – uzasadnia MON.

 

Główne kierunki zmian

Proponowana nowelizacja ustawy wprowadza szereg istotnych zmian mających na celu rozszerzenie i uszczegółowienie kompetencji, uprawnień oraz organizacji tej służby. Główne założenia obejmują m.in.:

  1. rozszerzenie katalogu podmiotów podlegających właściwości Żandarmerii Wojskowej – w tym żołnierzy pełniących czynną służbę wojskową w rozumieniu ustawy o obronie Ojczyzny (doprecyzowanie właściwości Żandarmerii Wojskowej wobec żołnierzy terytorialnej służby wojskowej pełnionej rotacyjnie i dyspozycyjnie) oraz innych osób, m.in. osoby zakłócające czynności służbowe, noszące mundur oraz odznaki i oznaki wojskowe, współdziałające z żołnierzami podczas popełnienia czynu zabronionego, będące w posiadaniu pochodzącego z przestępstwa sprzętu wojskowego lub uzbrojenia, uczestniczące w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego przez jednostkę wojskową, a także świadków czynów zabronionych;
  2. zmiany w zakresie wykonywanych zadań i wprowadzenie nowych kompetencji, m.in. kontrolowania uprawnień wszystkich osób do noszenia munduru, odznak i oznak wojskowych, a także ochrony fizycznej placówek zagranicznych Polski i personelu dyplomatyczno-konsularnego w tych miejscach;
  3. wzmocnienie i uszczegółowienie procedur ochrony osób i obiektów, m.in. w zakresie ochrony najważniejszych osób publicznych i przedstawicieli instytucji międzynarodowych np. Prezydenta, Marszałków Sejmu i Senatu, Premiera, Ministra Obrony Narodowej, Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych RP, Szefa Sztabu Generalnego, Sekretarza Generalnego NATO;
  4. usprawnienia organizacyjne i proceduralne, m.in. wprowadzenie uprawnienia w zakresie kontroli Komendanta Głównego Żandarmerii Wojskowej w podległych mu jednostkach wojskowych, określenie wzoru legitymacji i odznak identyfikacyjnych, a także procedur związanych z przechowywaniem i niszczeniem dokumentów i środków technicznych;
  5. wzmocnienie kompetencji w zakresie postępowania karnego i wykroczeń. Żandarmeria Wojskowa uzyska status oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia. Żandarmeria Wojskowa będzie mogła samodzielnie prowadzić czynności wyjaśniające, a także korzystać z nowych narzędzi i metod działania, co przyspieszy prowadzone postępowania przygotowawcze i sądowe w wojsku;
  6. uregulowania w zakresie ruchu drogowego. Żołnierze Żandarmerii Wojskowej będą mieli uprawnienia do kontroli ruchu i zabezpieczania przejazdów kolumn wojskowych, w tym w sytuacjach ratunkowych;
  7. wprowadzenie kontratypu ustawowo wyłączającego odpowiedzialność karną dla osób uprawnionych do wykonywania określonych czynności (m.in. kontrolowanego zakupu, przyjęcia lub wręczenia korzyści majątkowej oraz nadzorowanej przesyłki). Kontratyp ten chroni przed zarzutem przestępstwa określonego w art. 235 k.k., tj. tworzenia fałszywych dowodów dla podjęcia ścigania o przestępstwo, a także jest analogiczny do regulacji zawartej w ustawie o Policji

Nowe przepisy rząd miałby przyjąć pierwszym kwartale 2026 r.