Ekonomia społeczna proponuje aktywne formy pomocy zamiast pasywnych, współodpowiedzialność zamiast roszczeń i uzależnienia od pomocy, mobilizację obywatelską w miejsce rozbudowy systemu biurokratycznego. Ekonomia społeczna może być, zatem istotnym sojusznikiem państwa w kształtowaniu i realizowaniu polityki społecznej (Manifest Ekonomii Społecznej).

Powstają nowe miejsca pracy

Według NIK, w latach 2018-2020 pomoc udzielana przedsiębiorstwom społecznym (PS) przez 11 skontrolowanych ośrodki wsparcia ekonomii społecznej OWES, przyczyniła się do powstania nowych, wysokiej jakości miejsc pracy. Problemem była jednak trwałość zatrudnienia.

Czytaj też: Rola samorządu lokalnego w rozwoju ekonomii społecznej w Polsce >

Badaniem objęto 101 stanowisk utworzonych w jedenastu skontrolowanych przedsiębiorstwach społecznych, na których przez co najmniej 12 miesięcy zatrudniono w sumie 137 osób. Okazało się, że tylko w jednym PS nie doszło na tych stanowiskach do zmian kadrowych, w pozostałych od jednej do 12. Zdaniem NIK tak duża rotacja pracowników świadczy o niedopasowaniu miejsc pracy do potrzeb tych, którym pomoc była udzielana, a także o prowadzeniu wobec nich niewłaściwych działań reintegracyjnych, których celem powinno być włączenie takich osób do życia społecznego i zawodowego. Oznacza to również, że i skontrolowane ośrodki wsparcia, i przedsiębiorstwa społeczne bardziej skupiały się na utrzymaniu nowych stanowisk, niż na zapewnieniu pracy zajmującym je osobom.

 

Projekty nie zawsze dopasowane do potrzeb

Z kontroli wynika, że przyjęte przez zarządy województw kryteria i zasady oceny umożliwiały wybór takich projektów zgłaszanych przez OWES, które rzeczywiście odpowiadały potrzebom społecznym danego regionu. Stwierdzone przez NIK nieprawidłowości dotyczyły kilku przypadków, w których doszło do opóźnień w podpisywaniu umów na realizację projektów (od 3 do niemal 7 miesięcy) i przekazywaniu zaliczek oraz do długotrwałej weryfikacji końcowych wniosków o płatność, które były zatwierdzane z opóźnieniem sięgającym nawet 218 dni.

 

 

NIK ma zastrzeżenia także do nadzoru OWES nad wykorzystaniem środków przyznanych w ramach projektów przedsiębiorstwom społecznym. W opinii Izby prowadzone przez ośrodki wsparcia kontrole i monitoring nie przyczyniły się do zapobiegania niewłaściwej realizacji umów i do wykrywania takich przypadków. Tymczasem jak ustalili kontrolerzy Izby, wspierane przez trzy OWES przedsiębiorstwa społeczne wydały w sposób nieprzejrzysty, nieracjonalny i nieefektywny w sumie 343 tys. zł.

Kontrola NIK objęła w sumie 29 podmiotów w siedmiu województwach: kujawsko-pomorskim, lubelskim, mazowieckim, podlaskim, śląskim, wielkopolskim, warmińsko-mazurskim:

  • 6 urzędów marszałkowskich,
  • Mazowiecką Jednostkę Wdrażania Programów Unijnych,
  • 11 Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej,
  • 11 podmiotów ekonomii społecznej (PES) i przedsiębiorstw społecznych – stowarzyszeń, fundacji czy spółdzielni socjalnych.