M.S. domagała się przyznania jej dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dzieci. Ani wójt gminy ani samorządowe kolegium odwoławcze nie uznały wniosku za zasadny. Organy zwróciły uwagę, że ojciec dzieci skarżącej nie żyje. Wnioskodawczyni jest jednak osobą zamężną – podkreślono w decyzjach. Z tego względu nie może ona domagać się przyznania dodatku – wskazały organy.
Ich zdaniem świadczenie mogłoby być przyznane, gdyby matka małoletnich była osobą samotnie wychowującą dzieci. Uprawniony do świadczenia powinien być stanu wolnego i jednocześnie samotnie (bez udziału drugiego rodzica) wychowywać dziecko - wskazano. Organy podkreśliły, że decyzja w sprawie dodatku ma związany charakter, a więc nie jest dopuszczalnym przyznanie świadczenia na podstawie swobodnego uznania. Skoro skarżąca jest osobą zamężną, to nie ma podstaw do uwzględnienia jej wniosku – podkreśliły organy.
Sprawdź w LEX: Czy opiekunowi prawnemu przysługuje dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka? >
Wychowywanie dzieci w nowej rodzinie
M.S. wniosła następnie skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie. Wskazała, że jej pierwsze małżeństwo ustało, gdy zmarł jej mąż. Skoro jej drugi mąż nie przysposobił dzieci z pierwszego małżeństwa, to należy przyjąć, że są one wychowywane przez nią jako samotnego rodzica. Dzieci wychowują się w rodzinie zrekonstruowanej – wskazała skarżąca. Jej zdaniem istnieją podstawy do uznania jej za osobę samotnie wychowującą dziecko, bez względu na zawarcie przez nią drugiego związku małżeńskiego. Skarżąca zwróciła uwagę, że organy powinny uwzględnić dobro niepełnej rodziny, którą tworzy ze swoimi dziećmi z pierwszego małżeństwa. Podkreśliła, że organy nie uwzględniły linii orzeczniczej w sprawach o dodatek z tytułu samotnego wychowywania dzieci.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie uchylił obie wydane w sprawie decyzje. W sporze rację należało przyznać wnioskodawczyni. Organy błędnie zinterpretowały kluczowe regulacje i wydały wadliwe rozstrzygnięcie – uznał sąd.
Osoba samotnie wychowująca dziecko
W świetle art. 3 pkt 17a ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. 2020.111, dalej u.ś.r.) za osobę samotnie wychowującą dziecko uznaje się pannę, kawalera, wdowę, wdowca, osobę pozostającą w separacji orzeczonej prawomocnym wyrokiem sądu, osobę rozwiedzioną, chyba że wychowuje wspólnie co najmniej jedno dziecko z jego rodzicem. Natomiast dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka przysługuje samotnie wychowującym dziecko matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka, jeżeli nie zostało zasądzone świadczenie alimentacyjne na rzecz dziecka od drugiego z rodziców dziecka, ponieważ:
- drugi z rodziców dziecka nie żyje;
- ojciec dziecka jest nieznany;
- powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego od drugiego z rodziców zostało oddalone.
Przepis art. 3 pkt 17a u.ś.r. należy wykładać prokonstytucyjnie – wskazał sąd. Przy interpretacji pojęcia osoba samotnie wychowująca dziecko należy mieć na względzie to, że co do zasady dziecko wychowuje jego naturalny rodzic. W sensie prawnym nie można uznać, aby dziecko miał wychowywać również jego ojczym/macocha, chyba że osoby te adoptowały dziecko.
Prawo do dodatku z tytułu samotnego rodzicielstwa
Obecnie utrwalonym jest pogląd, iż jeśli dziecko wychowuje tylko jeden rodzic biologiczny, to zawarcie przez niego w czasie późniejszym związku małżeńskiego nie oznacza, iż nie jest on samotnie wychowującym dziecko, o ile pierwszy związek ustał z powodu rozwodu lub śmierci małżonka – wskazał WSA. Należy więc uznać, że rodzic samotnie wychowujący dziecko to ten, kto wychowuje go bez udziału drugiego rodzica dziecka. Zawarcie przez rodzica dziecka związku małżeńskiego nie rzutuje na ocenę tej sytuacji. Na powyższe zwrócił w szczególności uwagę Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 10 lipca 2020 r. w sprawie I OSK 3084/19 (LEX nr 3040676).
WSA w Rzeszowie podkreślił, że istotne jest to, czy małżonek rodzica korzysta z praw rodzicielskich względem dzieci pochodzących z poprzedniego związku. Jednocześnie sąd administracyjny wskazał, że rodzic dziecka (będący stanu wolnego) może nie być uznany za osobę samotnie wychowującą dziecko, jeśli wychowuje on dziecko z rodzicem tego dziecka a osoba ta nie jest pozbawiona praw rodzicielskich.