Liczba spraw o ustalenie płci rośnie: w latach 2020-2022 w sądach okręgowych na terenie całej Polski prowadzone były 1162 sprawy o ustalenie płci, w latach 2014-2019 było to około 650 spraw. Problem w tym, że jak wskazują eksperci, w Polsce, mimo podejmowanych prób legislacyjnych, postulatów Rzecznika Praw Obywatelskich i zaangażowania organizacji społecznych, nie istnieją przepisy kompleksowo regulujące procedurę uzgodnienia płci.
Pobierz Postępowanie w sprawach o uzgodnienie płci. Przewodnik ze strony RPO >
Zobacz Postępowanie w sprawach o uzgodnienie płci. Przewodnik w programie LEX >
Przewodnik na pomoc prawnikom
Przewodnik dotyczący postępowania w sprawach o uzgodnienie płci opublikowało na początku roku Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich. Jest on zbiorem orzecznictwa oraz praktycznych wskazówek opierających się na obowiązujących przepisach prawa, dotyczących procedury związanej z uzgodnieniem płci. Teraz trafił do prezesów sądów okręgowych i apelacyjnych.
Zaznaczono w nim m.in., że "tożsamość płciowa jest cechą każdego człowieka, uwarunkowaną obiektywnymi czynnikami, niezależną od jego woli". - Prawo do życia w zgodzie z tożsamością płciową jest elementem godności człowieka, warunkiem jego samorealizacji i prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie - czytamy we wstępie do przewodnika.
Poinformowano, że "obowiązkiem państwa jest zapewnienie odpowiednich warunków faktycznych i prawnych umożliwiających korzystanie z tego prawa". Pozycja, oprócz rekomendacji, uwzględnia również kwestie wynikające z doświadczeń RPO oraz osób biorących udział w postępowaniach o ustalenie płci.
Poradnik informuje na przykład o tym, jakich dokumentów może wymagać sąd w toku postępowania; jak postępować w sprawach, w których rodzice utrudniają proces czy o co nie pytać w ramach przesłuchania powoda bądź powódki.
Poinformowano, że "udział prokuratora w sprawie o uzgodnienie płci w większości przypadków jest zbędny".
Zwrócono także uwagę, że "udział rodziców jest sztucznym wymogiem wynikającym ze struktury postępowania procesowego i de facto ich stanowisko nie powinno mieć wpływu na orzeczenie sądu". - Rodzice, jako osoby pozwane, mają możliwość uznania powództwa - czytamy w publikacji.
Czytaj także na Prawo.pl: Uzgodnienie płci metrykalnej będzie w sądach sprawą pilną
Przewodnik wyjaśnia także, że "dla osób transpłciowych prawomocny wyrok ustalający płeć nie jest ostatnim krokiem w prawnym uzgodnieniu płci".
- Dopóki kierownik Urzędu Stanu Cywilnego nie wprowadzi wzmianki dodatkowej do aktu urodzenia i nie wystąpi o nadanie nowego numeru PESEL, osoba transpłciowa de facto nie odczuwa pozytywnych skutków orzeczenia sądu – wciąż nie może też wystąpić o zmianę dokumentów tożsamości - czytamy w Przewodniku.
Czytaj na Prawo.pl: Prokurator Generalny wycofał z SN pytanie o krąg osób pozywanych przy uzgodnieniu płci
Złe przepisy, dobre praktyki
Z doświadczeń RPO wynika, że postępowanie o ustalenie płci w oparciu o art. 189 k.p.c. pozostaje wyzwaniem zarówno dla osób transpłciowych, ich rodziców, ale też prawników. Dlatego RPO wysyłając przewodnik postuluje, żeby korzystać z opracowanych standardów.
– Rolą Rzecznika Praw Obywatelskich jest upowszechnianie standardu postępowania, który najpełniej zabezpiecza prawa osób transpłciowych i wsłuchiwanie się w ich głos. Stąd w Przewodniku znalazł się również rozbudowany słowniczek oraz odpowiedzi na pytania związane z samym zjawiskiem transpłciowości. Liczę, że niniejsza publikacja będzie pomocnym narzędziem w prowadzeniu postępowań o ustalenie płci metrykalnej, a wdrożenie zawartych w niej rekomendacji pozwoli osobom transpłciowym przejść proces tranzycji prawnej w bezpiecznej atmosferze, przy poszanowaniu ich godności i prawa do życia prywatnego. Dzięki podręcznikowi sędziowie zajmujący się tematyką ustalenia płci mogą poszerzyć swoją wiedzę i świadomość na ten temat – pisze we wstępie rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek.
Pobierz Postępowanie w sprawach o uzgodnienie płci. Przewodnik ze strony RPO >
Zobacz Postępowanie w sprawach o uzgodnienie płci. Przewodnik w programie LEX >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
