Pozwana J. S. zawarła z powodem umowę pożyczki na 4 tys. zł. Umowa była zabezpieczona wekslem in blanco na ponad 10 tys. zł. Sąd Najwyższy uwzględnił skargę nadzwyczajną Prokuratora Generalnego od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego w Bielsku-Białej z 15 grudnia 2015 roku. Teraz sąd musi rozpoznać sprawę przy uwzględnieniu treści stosunku podstawowego.
Według Sądu Najwyższego uchylenie zaskarżonego nakazu zapłaty było konieczne dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej.
Czytaj: SN: Skuteczna skarga nadzwyczajna w sprawie lichwiarskiej pożyczki
Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej ustalił, że 4 listopada 2015 r. pozwana zobowiązała się do zapłaty 13 października 2017 r. kwoty wskazanej na wekslu w wysokości 10 tys. zł.
Wezwanie do wykupu weksla
We wrześniu 2017 r., powód wypowiedział pozwanej umowę pożyczki informując, że wystawiony przez pozwaną weksel in blanco został wypełniony. Pozwana została wezwana do wykupu weksla w ciągu 30 dni pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego.
Powód wniósł o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym zasądzającego od pozwanej w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP do dnia zapłaty oraz kosztami procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.
Nakazem zapłaty z 15 grudnia 2017 r., Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej orzekł, że pozwana ma zapłacić na rzecz strony powodowej kwotę 10 216,52 zł wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP nie wyższej niż stopa maksymalnych odsetek za opóźnienie. A także - 2 417 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania. Powyższy nakaz zapłaty nie został zaskarżony.
Zarzuty od nakazu zapłaty
Od tego nakazu nie zostały wniesione zarzuty. Prokurator Generalny wniósł skargę nadzwyczajną od prawomocnego nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego w Bielsku-Białej z 15 grudnia 2017 r.
Skarżący prokurator wniósł o:
- uchylenie zaskarżonego nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Bielsku-Białej z pozostawieniem temu sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania ze skargi nadzwyczajnej,
- zawieszenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Bielsku-Białej – do czasu ukończenia postępowania ze skargi nadzwyczajnej, gdyż dalsze prowadzenie postępowania egzekucyjnego spowoduje dla pozwanej niepowetowaną szkodę w jej majątku.
Postanowieniem z maja 2022 r. Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej zawiesił postępowanie egzekucyjne.
Powódka pismem z 4 marca 2022 r. wniosła o oddalenie skargi nadzwyczajnej oraz zasądzenie na rzecz strony powodowej zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.
Brak ochrony konsumenta
Sąd Najwyższy uznał, że skarga nadzwyczajna zasługiwała na uwzględnienie.
W tej sprawie w istocie skarżący zarzuca, że Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej, wydając zaskarżony nakaz zapłaty, w nienależyty sposób uwzględnił zasady ochrony konsumenta. Kluczowym zagadnieniem kontroli nadzwyczajnej było to, czy organ władzy państwowej, jakim jest sąd, uwzględnił konstytucyjne zobowiązanie państwa do ochrony konsumentów, wyrażone w art. 76 Konstytucji RP. Wszelkie pozostałe zarzuty sformułowane względem zaskarżonego orzeczenia dotyczą jedynie możliwych naruszeń prawa będących konsekwencją niewywiązania się z obowiązku wynikającego z art. 76 Konstytucji RP.
Nie ulega wątpliwości, że pozwana ma status konsumenta (art. 221 k.c.).
W tej sprawie powództwo oparte zostało na wekslu. Przedmiotem powództwa opartego na wekslu nie jest stosunek podstawowy, lecz zobowiązanie wekslowe.
Czytaj też w LEX: Najczęściej popełniane błędy przy wypełnianiu weksla >
W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest jednak pogląd, iż zarzuty oparte na stosunku podstawowym mogą służyć obronie pozwanego.
Zarówno w judykaturze, jak i w doktrynie zauważa się, że jeżeli posiadaczem weksla jest remitent, przysługują mu dwa roszczenia: ze stosunku podstawowego oraz z weksla. W tym zakresie podkreślić należy, że wierzyciel może tylko raz uzyskać zaspokojenie.
W przypadku zatem gdy dochodzone pozwem roszczenie wynika z weksla in blanco, ochrona z Dyrektywy 93/13 wymaga, aby sąd rozpoznał sprawę przy uwzględnieniu treści stosunku podstawowego. Podkreśla się to także wyraźnie w orzecznictwie TSUE. W wyroku z 7 listopada 2019 r., C-419/18 i 483/18, wyraźnie wskazano, że „artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 oraz art. 10 ust. 2 dyrektywy 2008/48 należy interpretować w ten sposób, że w wypadku gdy w okolicznościach takich jak rozpatrywane w postępowaniu głównym sąd krajowy ma poważne wątpliwości co do zasadności roszczenia opartego na wekslu własnym, który służy zabezpieczeniu wierzytelności wynikającej z umowy kredytu konsumenckiego. A także - gdy ten weksel własny początkowo został wystawiony przez wystawcę jako weksel in blanco, a następnie uzupełniony przez remitenta, sąd ten powinien z urzędu zbadać, czy postanowienia uzgodnione między stronami mają nieuczciwy charakter. I w tym zakresie może zażądać od przedsiębiorcy przedstawienia pisemnego zapisu tych postanowień, tak aby móc zapewnić poszanowanie praw konsumentów wynikających z tych dyrektyw”.
Czytaj też w LEX: Kredyt konsumencki można zabezpieczyć wekslem in blanco. Omówienie wyroku TS z dnia 7 listopada 2019 r., C-419/18 i C-483/18 (Profi Credit) >
Sąd zbada umowę pierwotną
Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej był zatem zobowiązany z urzędu dokonać oceny abuzywności postanowień umowy pożyczki stanowiącej podstawę stosunku podstawowego pomiędzy powodem a pozwaną, co wymagało skierowania sprawy do postępowania zwykłego.
Sąd Najwyższy wyraźnie jednak podkreśla, że przyczyną uchylenia zaskarżonego nakazu zapłaty nie jest jednoznaczne stwierdzenie istnienia abuzywnych postanowień umownych przez Sąd Najwyższy, ale brak ich zbadania w toku postępowania. Okoliczności wydania rozstrzygnięcia, zgromadzony materiał dowodowy oraz tryb procedowania jednoznacznie wskazują, że sąd meriti nie zbadał treści stosunku podstawowego łączącego strony.
Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej powinien ocenić wszelkie okoliczności związane z zawarciem ocenianej umowy pożyczki, jednoznaczności i precyzyjności użytych w niej sformułowań, także z punktu widzenia prostoty użytego języka. Nie bez znaczenia pozostaje także fakt, że umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umownego. Nie budzi wątpliwości, że dalsze pozostawanie w obrocie prawnym zaskarżonego nakazu zapłaty skutkowałoby utrzymaniem skutków istnienia długu pozwanej w postaci dokonanej egzekucji w rozmiarze dotkliwie ingerującym w jej prawa majątkowe, a w szczególności w prawo własności chronione przez art. 64 Konstytucji RP.
Zobacz też linię orzeczniczą: Moment powstania zobowiązania wekslowego w przypadku weksla in blanco >
