Deszcz zamarzający na kolejowej sieci trakcyjnej spowodował niedawno odwołania i opóźnienia wielu pociągów. Gołoledź, wiatr, śnieg, problemy z trakcją – zimą to częste sytuacje. Części opóźnień spółki kolejowe mogłyby zapobiec, ale w wielu przypadkach trudno je winić za uszkodzenia spowodowane czynnikami atmosferycznymi. Ma to wpływ na możliwość dochodzenia przez pasażerów rekompensaty za odwołanie czy opóźnienie pociągów.
Przepisy unijne zapewniają pasażerom prawo do rekompensaty
Wypłata odszkodowania z tytułu opóźnień pociągów uregulowana jest w art. 19 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1371/2007 dotyczącego praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym. Wysokość rekompensaty uzależniona jest od tego, jak duże jest opóźnienie. Minimalna kwota rekompensaty wynosi: 25 proc. ceny biletu jednorazowego w przypadku opóźnienia wynoszącego od 60 do 119 minut oraz 50 proc. ceny biletu jednorazowego w przypadku opóźnienia wynoszącego 120 minut lub więcej. Odszkodowanie nie jest wypłacane, jeśli nie przekracza 4 euro.
Przepis ten ma zastosowanie również do pasażerów, którzy posiadają abonament lub bilet okresowy. Jeżeli pasażerowie ci napotykają na powtarzające się opóźnienia lub odwołania połączeń w okresie ważności abonamentu lub biletu okresowego, przysługuje im odpowiednie odszkodowanie zgodnie z warunkami przyznawania odszkodowań określonymi przez przedsiębiorstwa kolejowe. W warunkach tych określa się kryteria dotyczące opóźnienia i sposób obliczania odszkodowania. W przypadku gdy opóźnienia nieprzekraczające 60 minut występują wielokrotnie w okresie ważności abonamentu lub biletu okresowego, opóźnienia te można sumować, a pasażerom można wypłacać odszkodowanie zgodnie z warunkami przyznawania odszkodowań określonymi przez przedsiębiorstwo kolejowe.
- W przypadku nabywania biletów w cenach promocyjnych może nie być możliwości domagania się zwrotu. Rekompensata za opóźnienie wypłacana jest, gdy wartość danego odszkodowania przekracza minimalny próg ustanowiony przez przewoźnika. Wysokość tego progu nie może przekraczać 4 euro – mówi Roman Gładysz, adwokat, prowadzący własną kancelarię adwokacką.
Przepis rozporządzenia obowiązuje w Polsce obecnie wyłącznie w odniesieniu do opóźnień krajowych pociągów dalekobieżnych. W praktyce odszkodowania przysługują pasażerom pociągów kategorii Express Intercity Premium (EIP), Express InterCity (EIC), InterCity (IC), Twoje Linie Kolejowe (TLK), interREGIO (IR), ŁKA Sprinter (ŁS) oraz połączeń międzynarodowych.
Przy obliczaniu czasu opóźnienia pociągu nie uwzględnia się opóźnień, co do których przedsiębiorstwo kolejowe może udowodnić, że zdarzyły się poza terytorium Unii Europejskiej.
Zobacz również: Zgubienie psa przez linie lotnicze a odszkodowanie
Czytaj w LEX: Czy dyrektywa konsumencka chroni pasażera "na gapę"? Omówienie wyroku TS z dnia 7 listopada 2019 r., C-349/18 (Kanyeba) > >
Śnieżyca może stanowić przyczynę odmowy odszkodowania
Przewoźnik może odmówić odszkodowania, jeżeli udowodni, że opóźnienie, utrata połączenia lub odwołanie pociągu zostały spowodowane z winy podróżnego albo zachowania się osoby trzeciej, bądź bezpośrednio następującymi przyczynami lub ich skutkami, jak nadzwyczajne okoliczności niezwiązane z ruchem kolei, takie jak ekstremalne warunki pogodowe, poważne katastrofy naturalne lub poważne kryzysy w dziedzinie zdrowia publicznego, których przedsiębiorstwo kolejowe, mimo zastosowania wymaganej w danych okolicznościach staranności, nie było w stanie uniknąć ani których skutkom nie mogło zapobiec.
Tutaj właśnie w grę wchodzą szkody spowodowane przez zimową aurę, pojawia się jednak pytanie, czym są ekstremalne warunki pogodowe?
Jak tłumaczy Roman Gładysz, generalnie chodzi o takie sytuacje, kiedy faktycznie dane zdarzenie pogodowe było nieprzewidziane. Natomiast, jeśli była niekorzystna prognoza pogody i przewoźnik jednak uruchomił przewóz, to powinien się liczyć z obowiązkiem zapłaty odszkodowania.
- Przewoźnik powinien udowodnić, że nie był w stanie przewidzieć ani uniknąć takich wydarzeń, ani nie mógł zapobiec opóźnieniu, nawet gdyby zastosowano wszelkie rozsądne środki. Dodać należy, że pojęcie „ekstremalne warunki pogodowe” może być różnie interpretowane. Takimi warunkami nie będą typowe dla danej pory roku opady atmosferyczne oraz temperatura. Aczkolwiek w odniesieniu do interpretacji pojęcia temperatury mogą występować rozbieżności kwalifikacji pomiarów do grupy „typowych” lub „ekstremalnych”, o których mowa w przepisach rozporządzenia – wyjaśnia Roman Gładysz.
Takie zdarzenia, jak marznący deszcz czy znaczne opady śniegu to zimą przynajmniej teoretycznie jest norma, choć zmiany klimatu sprawiły, że coraz rzadziej mamy z nimi do czynienia. Tutaj z pomocą przychodzi orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W wyroku z 26 września 2013 r., w sprawie sygn. akt C-509/11, TSUE orzekł, że pasażer kolei ma prawo do odszkodowania, nawet gdy opóźnienie jest spowodowane działaniem siły wyższej.
Sprawdź w LEX: Siła wyższa nie wyłącza prawa do częściowego zwrotu ceny biletu. Glosa do wyroku TS z dnia 26 września 2013 r., C-509/11 > >
Pasażer może żądać zwrotu kosztów biletu
Rekompensata to nie jest jedyne, do czego zobowiązane jest przedsiębiorstwo kolejowe. Jeżeli tylko istnieje podejrzenie, że opóźnienie przyjazdu do miejsca docelowego wyniesie co najmniej 60 minut, przedsiębiorstwo kolejowe wykonujące opóźnioną lub odwołaną usługę natychmiast oferuje pasażerowi wybór jednej spośród następujących opcji:
- zwrot pełnego kosztu biletu wraz z zapewnieniem, połączenia powrotnego do miejsca wyjazdu w najbliższym dostępnym terminie;
- kontynuacja lub zmiana trasy do miejsca docelowego w najbliższym dostępnym terminie lub
- w innym terminie dogodnym dla pasażera.
W przypadku drugiej opcji, to przewóz zmienioną trasą nie może wiązać się z dodatkowymi kosztami dla pasażera, choćby przewóz odbywał się w wyższej klasie usług.
Cena promocyjna: 23.39 zł
|Cena regularna: 39 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 19.5 zł
Gdy pasażer poniesie szkodę, może żądać jej naprawienia
Ryczałtowa rekompensata nie zawsze wystarczy na naprawę szkody poniesionej odwołaniem czy opóźnieniem pociągu. Jeśli pasażer taką szkodę poniósł, to może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
Zgodnie z art. 363 par. 1 kodeksu cywilnego naprawienie szkody powinno nastąpić przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jak zauważa dr Michał Długosz, prawnik, wykładowca Uniwersytetu WSB Merito, wspomnianą w przepisie szkodą jest brak przejazdu. Oznacza to, że jeśli przejazd koleją w ogóle się nie odbędzie, przewoźnik powinien zwrócić wszystkie koszty z nim związane pasażerowi.
O obowiązku naprawienia szkody mówi także art. 62 ust. 2 ustawy– Prawo przewozowe, zgodnie z którym przewoźnik odpowiada za szkodę, jaką poniósł podróżny wskutek opóźnionego przyjazdu lub odwołania regularnie kursującego środka transportowego.
W przypadku dochodzenia roszczeń na podstawie ww. przepisów pasażer musi udowodnić poniesioną szkodę, co wiąże się z np. z koniecznością przedstawienia rachunków mających związek przyczynowo-skutkowy między faktem opóźnienia pociągu a powstałą szkodą.
Otrzymanie zryczałtowanej rekompensaty za opóźnienie pociągu na podstawie rozporządzenia UE 2021/782 nie wyklucza możliwości ubiegania się o odszkodowanie z tytułu naprawy szkody na podstawie przepisów krajowych.
Zobacz także w LEX: Prawa pasażerów jeszcze lepiej chronione [projekt UE] > >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.