28 grudnia wejdzie w życie ustawa z 22 listopada 2018 r. o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy o ochronie baz danych. W środę podpisał ją prezydent. W czwartek została opublikowana.
Czytaj też: Dostęp do nowych technologii wpływa na jakość życie niepełnosprawnych >
Zmiany wymusiła Unia
Ustawa wdraża do polskiego porządku prawnego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1564 z 13 września 2017 r. w sprawie niektórych dozwolonych sposobów korzystania z określonych utworów i innych przedmiotów chronionych prawem autorskim i prawami pokrewnymi z korzyścią dla osób niewidomych, osób słabowidzących lub osób z niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi zapoznawanie się z drukiem oraz w sprawie zmiany dyrektywy 2001/29/WE w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym. Termin implementacji upłynął w dniu 11 października 2018 r.
Jak deklaruje Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, które przygotowało projekt, ustawa ułatwi również transgraniczną wymianę kopii utworów i innych przedmiotów objętych prawem pokrewnym w odpowiednich dla nich formatach (chodzi np. o druk alfabetem Braille’a, duży druk, książki elektroniczne i książki mówione ze specjalną nawigacją, audiodeskrypcję i transmisje radiowe).
Czytaj też: Prof. Markiewicz: Prawo autorskie w pogoni za rzeczywistością >
Beneficjent - czyli kto?
Wdrożeniu dyrektywy 2017/1564 służą zmiany wprowadzane w ustawie z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawie z 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Beneficjentem rozwiązań przyjętych w ustawie będzie, niezależnie od jakichkolwiek innych dysfunkcji, osoba:
- niewidoma lub
- z dysfunkcją narządu wzroku niepoddającą się korekcji w takim stopniu, aby sprawność wzroku tej osoby stała się zasadniczo równoważna ze sprawnością wzroku osoby bez takiej dysfunkcji, i która w związku z tym nie jest w stanie czytać utworów wyrażonych słowem pisanym w zasadniczo takim samym stopniu, jak osoba bez takiej dysfunkcji, lub
- z ograniczoną zdolnością postrzegania lub czytania, która w związku z tym nie jest w stanie czytać utworów wyrażonych słowem pisanym w zasadniczo takim samym stopniu, jak osoba bez takiej dysfunkcji, lub
- która ze względu na inną dysfunkcję fizyczną nie jest w stanie trzymać książki lub posługiwać się nią lub też skupić wzroku lub poruszać oczami w stopniu umożliwiającym normalne czytanie.
Sprawdź w LEX: Zabezpieczenie praw autorskich pracodawcy >
Większa dostępność w całej UE
Dzięki zmianom wprowadzonym do polskiego prawa wszyscy beneficjenci i organizacje o charakterze niezarobkowym zajmujące się zaspokajaniem potrzeb osób z tego typu dysfunkcjami będą mogły powoływać się na obowiązkowy i zharmonizowany wyjątek w prawie autorskim i prawach pokrewnych w obrębie Unii Europejskiej. Ułatwić ma to też transgraniczną wymianę kopii utworów w formatach umożliwiających dostęp do nich osobom niepełnosprawnym. W praktyce chodzi o zwiększenie dostępności np. książek, czasopism, gazet, magazynów, partytur muzycznych i innych materiałów drukowanych, także wydanych w formie dźwiękowej.
Sprawdź w LEX: Uprawnienia w przypadku zagrożenia lub naruszenia dóbr osobistych >
Regulacje dotyczące dozwolonego użytku na rzecz beneficjentów będą stosowane również do programów komputerowych (w odniesieniu do programów komputerowych zakres dozwolonego użytku na rzecz osób niepełnosprawnych ograniczony został do korzystania na rzecz beneficjentów) oraz do praw pokrewnych.
Zmiana w ustawie o ochronie baz danych rozszerzy dozwolony użytek na rzecz beneficjentów również na istotne, co do jakości lub ilości, części rozpowszechnionej bazy danych. Do takiego użytku stosowane będą odpowiednio przepisy rozdziału 3 oddziału 3a ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Skorzystają też organizacje pożytku publicznego
W ramach dozwolonego użytku, z utworu będzie mógł również korzystać upoważniony podmiot. Przez „upoważniony podmiot” ustawodawca rozumie: jednostkę sektora finansów publicznych, instytucję oświatową, uczelnię lub niedziałającą w celu osiągnięcia zysku organizację prowadzącą działalność pożytku publicznego, która w ramach swoich statutowych zadań prowadzi działania na rzecz beneficjentów w zakresie edukacji, szkoleń, czytania adaptacyjnego lub dostępu do informacji.
W dodawanych do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych art. 35b–35e uregulowano zasady korzystania z utworu przez upoważniony podmiot oraz przyznano ministrowi właściwemu do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego kompetencję do stwierdzania, decyzją, że określony podmiot nie jest podmiotem upoważnionym.
