Problem ten został przedstawiony Trybunałowi Konstytucyjnemu w skardze konstytucyjnej. Ojciec niepełnosprawnej córki zaskarżył przepis ustawy o świadczeniach rodzinnych do TK, zarzucając mu niezgodność z art. 65 ust. 1 konstytucji, który zapewnia wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz miejsca pracy.

Ponadto Rzecznik Praw Obywatelskich skierował pytanie do Naczelnego Sądu Administracyjnego, domagając się przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego szerszej grupie osób. Chodzi o osoby sprawujące faktyczną opiekę nad niepełnosprawnym członkiem rodziny.  

W jednym z ostatnich orzeczeń NSA ta kwestia została rozstrzygnięta na niekorzyść wnioskodawcy.

Czytaj w LEX: Prawo do świadczenia pielęgnacyjnego - KOMENTARZ PRAKTYCZNY >>>

 

 

Mąż chorej pracuje, pieniądze się nie należą

W październiku 2020 r. Paulina O. zwróciła się do Ośrodka Pomocy Społecznej o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z opieką nad niepełnosprawną matką, Ireną O. Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje w wysokości 2119,00 zł miesięcznie.

Do wniosku dołączyła m.in. odpis orzeczenia Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności o zaliczeniu Ireny O. do osób o znacznym stopniu niepełnosprawności. Wynikało z niego, że ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od 6 maja 2020 r., a orzeczenie wydano do 31 maja 2021 r. Od kiedy matka jest niepełnoprawna - nie napisano.

Burmistrz miasta odmówił przyznania Paulinie O. świadczenia pielęgnacyjnego, gdyż matka wnioskodawczyni jest zamężna, a mąż zatrudniony jest na umowę o pracę i nie posiada orzeczenia o niepełnosprawności. Zatem wnioskodawczyni nie spełnia warunków do przyznania wnioskowanego świadczenia pielęgnacyjnego.

Sprawdź podobne orzeczenia w LEX:

 

Skarżąca wniosła odwołanie od tej decyzji. Jednak Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji. Przytoczyło art. 17 ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych, w którym mówi się o najbliższej rodzinie. Jednak świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim, chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności - argumentowało Kolegium.

Wnioskodawczyni odwołała się do sądu, gdyż uznała, że sąd nie wziął pod uwagę, że małżonek nie zajmuje się swoją żoną.

Mąż jest w pełni sił

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu oddalił skargę córki. Stwierdził, że pozostawanie przez osobę wymagającą opieki w związku małżeńskim nie tylko ze współmałżonkiem dotkniętym znacznym stopniem niepełnosprawności, lecz także takim, który nie jest w stanie sprawować efektywnie i realnie opieki, powoduje, że przesłanka negatywna nabycia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy zostaje wyeliminowana.

LINIA ORZECZNICZA: Uzyskiwanie przez opiekuna emerytury a prawo do świadczenia pielęgnacyjnego >>>

 

Są uznał, że w takiej sytuacji trzeba przyjąć, że skoro współmałżonek osoby wymagającej opieki nie może jej sprawować, to należy rozważyć w dalszej kolejności możliwość nabycia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego przez krewnych, na których ciąży obowiązek alimentacyjny (art. 17 ust. 1 pkt 4 u.ś.r.).

Jednak w tej sprawie - nie zostały ujawnione jakiekolwiek obiektywne okoliczności uniemożliwiające mężowi niepełnosprawnej sprawowanie opieki. Z ustalonego stanu faktycznego wynikało, że mąż I. O. jest osobą czynną zawodowo. Nie zostały przy tym podniesione i ujawnione jakiekolwiek okoliczności mogące wskazywać, że jego stan zdrowia nie pozwalał na opiekę nad żoną.

WZORY DOKUMENTÓW w LEX:

 

Skarga kasacyjna córki - oddalona

Skargę kasacyjną od tego wyroku wniosła Paulina O., zarzucając mu naruszenie prawa materialnego w postaci art. 17 ust. 5 pkt 2 u.ś.r. poprzez jego literalną wykładnię. Wskazała, że mąż chorej matki nie sprawuje opieki nad swą małżonką.

NSA oddalił skargę, ale wskazał, że problem nie jest jednoznacznie rozstrzygnięty w orzecznictwie. Zarysowały się bowiem dwa poglądy, które też zauważył Rzecznik Praw Obywatelskich:

  • sądy dopuszczały możliwość przyznania świadczenia pielęgnacyjnego osobie zobowiązanej do alimentacji niepełnosprawnego w związku ze sprawowaniem nad nią opieki, nawet jeśli niepełnosprawny pozostaje w związku małżeńskim z osobą nieposiadającą orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności, ale tylko wówczas, gdy drugi małżonek nie może tej opieki sprawować z przyczyn obiektywnych, niezależnych od niego i od jego woli, np. z uwagi na wiek lub stan zdrowia,
  • jedynym warunkiem umożliwiającym przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad osobą, która pozostaje w związku małżeńskim, jest posiadanie przez małżonka tej osoby, orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności

Ten ostatni pogląd jest dominujący. Kwestia ta będzie przedmiotem rozważań Naczelnego Sądu Administracyjnego i ewentualnego podjęcia uchwały, ale także Trybunału Konstytucyjnego.

Rzecznik Praw Obywatelskich uważa, że brak możliwości dorabiania przez osobę pobierającą świadczenie pielęgnacyjne narusza wynikające z konstytucji prawo do szczególnej pomocy ze strony władz dla rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej oraz dla osób niepełnosprawnych. Takie stanowisko przedstawił prof. Marcin Wiącek, rzecznik praw obywatelskich, który zgłosił udział do postępowania toczącego się w Trybunale Konstytucyjnym

Świadczenie nie należy się córce

NSA wyciągnął więc wniosek, że pozostawanie osoby niepełnosprawnej wymagającej opieki w związku małżeńskim, gdy małżonek jest sprawny, wyklucza – co do zasady – z kręgu uprawnionych do uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego krewnych zobowiązanych do świadczenia alimentacyjnego w dalszej kolejności po małżonku.

W tej sprawie skarżąca, co wynika z przeprowadzonego wywiadu środowiskowego, prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z matką, nad którą sprawuje całodobowo opiekę, ojcem i synem, ponadto nie jest zatrudniona ani nie wykonuje innej pracy zarobkowej.

Według NSA, słusznie więc organy odmówiły skarżącej kasacyjnie przyznania tego świadczenia, skoro jej niepełnosprawna matka pozostaje w związku małżeńskim, a jej mąż nie legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Sygnatura akt I OSK 1935/21 - wyrok NSA z 18 sierpnia 2022 r.

 

Przegląd Sądowy - Nr 9/2022

Sprawdź  

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.