SN: Zasada prawna w sprawie immunitetów Izby Odpowiedzialności Zawodowej nie istnieje

Immunitet formalny zgodnie z Konstytucją i ustawą Prawo o prokuraturze oraz ustawą Prawo o ustroju sądów wojskowych przysługuje osobom posiadającym status prokuratora lub sędziego – taką uchwałę podjęła Izba Karna Sądu Najwyższego. Uznała przy tym, że uchwała Izby Odpowiedzialności Zawodowej w tej sprawie nie obowiązuje i nie ma mocy zasady prawnej, bo podjęły ją osoby nieuprawnione.

Problem powstał na tle postawienia przez prokuratora Instytutu Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu zarzutu trzem osobom, które miały popełnić zbrodnie przeciwko ludzkości w czasach PRL polegające na bezprawnym pozbawieniu wonności. Dotyczyło to dwóch osób, które były sędziami ( jeden z nich był sędzią wojskowym), ale zrzekły się urzędu oraz dwóch byłych prokuratorów, którym stan spoczynku nie przysługuje.

Umorzenie postępowania

Sąd Okręgowy w Sosnowcu postanowił umorzyć postępowanie wobec tych osób zakładając, że nie mają statusu sędziego ani prokuratora i nie chroni ich immunitet. IPN zaskarżył to orzeczenie do Sądu Apelacyjnego, a  Sąd Apelacyjny  wniósł do Izby Karnej SN o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego bardzo zbliżonego do tego, które I Prezes SN zadała Izbie Odpowiedzialności Zawodowej: "Czy sędzia lub prokurator zachowuje immunitet formalny także wtedy, kiedy kwestia pociągnięcia go do odpowiedzialności karnej za czyny, które przypadają na czas sprawowania urzędu, aktualizuje się już po zakończeniu tego okresu, niezależnie od późniejszego statusu tegoż sędziego lub prokuratora?"

Izba Odpowiedzialności Zawodowej SN podjęła 15 października br. uchwałę, której nadała moc zasady prawnej. Brzmi ona następująco: Immunitet formalny przysługuje sędziemu i sędziemu w stanie spoczynku oraz prokuratorowi i prokuratorowi w stanie spoczynku wyłącznie w okresie pozostawania przez nich w określonym w odpowiedniej ustawie stosunku służbowym ( sygnatura II ZZP 1/24).

SN: Uchwała IOZ jest nieważna

W uzasadnieniu uchwały Izby Karnej , sędzia sprawozdawca Waldemar Płóciennik stwierdził:

- Skład sądu podejmującego uchwałę w Izbie odpowiedzialności Zawodowej powoduje, że nie mamy do czynienia z Sądem Najwyższym jako organem bezstronnym i niezależnym. Uchwała o charakterze abstrakcyjnym dotknięta jest bezwzględną przyczyną odwoławczą z art.439 par. 1 pkt.2 kpk, a także sprzeczna jest z orzeczeniami trybunałów europejskich i uchwałą połączonych Izb SN z 23 stycznia 2023 r. Taka uchwała ogranicza samodzielność jurysdykcyjną innych składów SN  i mogłaby ograniczyć tę samodzielność sądów, które występowałyby do nas z pytaniem prawnym – wyjaśniał sędzia Płóciennik. – Gdybyśmy uznali, ze uchwałą IOZ obowiązuje, to powagą swego autorytetu wpływałoby na orzecznictwo sądów powszechnych.

Czytaj też: SN: Immunitet nie dla sędziów i prokuratorów, którzy nie mają stanu spoczynku

Sędzia sprawozdawca nawiązał do wyroku TSUE z 4 września br., w którym oceniono  wadliwość powołania Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. A niektórzy sędziowie byli powołani do SN, gdy uchwała KRS została zaskarżona podobnie jak i ci do Izby Kontroli i wstrzymano jej wykonanie zabezpieczeniem Naczelnego Sadu Administracyjnego.  I w rezultacie zajęli urząd bez uchwały Krajowej Rady Sądownictwa. A więc nie ma uchwały tworzącą moc zasady prawnej.

Co do meritum uchwały z 19 listopada br., to dotyczy ona byłych sędziów wojskowych i prokuratorów. A nie każdego byłego sędziego. Zatem – skoro osoba taka nie ma statusu sędziego lub prokuratora to także nie ma immunitetu.

Uchwała Izby Karnej Sądu Najwyższego z 19 listopada 2025 r., sygnatura akt I KZP 1/25