Przypomnijmy, że zgodnie z art. 103a par. 1 Prawa o prokuraturze prokurator jest obowiązany do złożenia pisemnego oświadczenia o:
- członkostwie w zrzeszeniu, w tym w stowarzyszeniu – ze wskazaniem nazwy i siedziby zrzeszenia, pełnionych funkcji oraz okresu członkostwa;
- funkcji pełnionej w organie fundacji nieprowadzącej działalności gospodarczej – ze wskazaniem nazwy i siedziby fundacji oraz okresu pełnienia funkcji;
- członkostwie w partii politycznej przed powołaniem na stanowisko prokuratora, a także w okresie sprawowania urzędu przed dniem 29 grudnia 1989 r. – ze wskazaniem nazwy partii, pełnionych funkcji oraz okresu członkostwa (takie same zmiany wprowadzono w zakresie sędziów).
Przepis, podobnie jak jego sędziowski odpowiednik, wszedł w życie wiosną 2020 r. tzw. ustawą kagańcową. Już wtedy prof. Adam Bodnar, jako jeszcze rzecznik praw obywatelskich, podnosił – podobnie jak m.in. stowarzyszenia sędziowskie i samorządy prawnicze – że zagraża to ich prawu do prywatności i jest sprzeczne z prawem do ochrony danych osobowych. Miał też szereg wątpliwości co do zgodności takiego obowiązku z prawami i wolnościami zawartymi w Konstytucji. Wskazywał, że jest to środek powszechnej lustracji aktywności publicznej sędziów i prokuratorów. – W wielu przypadkach upublicznienie informacji ich dotyczących może prowadzić też do ujawnienia ich światopoglądów, przekonań, a nawet orientacji seksualnej (tak może być odczytywana przynależność do organizacji broniących praw osób LGBT). Tymczasem Konstytucja wyraźnie zakazuje zobowiązywania obywateli do ujawniania tego typu danych – wskazywał.
Czytaj: Prokuratorska nowela utrzymuje oświadczenia o członkostwie w stowarzyszeniach>>
Oświadczenia sędziów i prokuratorów o przynależności do zrzeszeń - RPO pyta o ochronę prywatności>>
Co w zarządzeniu prokuratora krajowego
Zarządzenie z 15 października br. prokuratora krajowego skierowane jest do prokuratorów regionalnych i okręgowych, a to z tego względu, że zamieszczanie informacji w BIP należy do kompetencji kierowników jednostek organizacyjnych prokuratury.
Zwraca się w nim o usunięcie z Biuletynu Informacji Publicznej Prokuratury Krajowej oświadczeń zastępców prokuratora generalnego oraz prokuratorów Prokuratury Krajowej, prokuratorów Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, prokuratorów Biura Lustracyjnego, prokuratorów regionalnych, prokuratorów Wydziałów Zamiejscowych Departamentu do Spraw Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji Prokuratury Krajowej, prokuratorów okręgowych oraz naczelników oddziałowych komisji i naczelników oddziałowych biur lustracyjnych, złożonych w trybie art. 103a ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. – Prawo o prokuraturze. W tym również ograniczenie przetwarzania danych osobowych zawartych w oświadczeniach do czasu podjęcia ostatecznych rozstrzygnięć w tej sprawie.
Prokurator Korneluk powołuje się przy tym na wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 5 czerwca 2023 r. w sprawie C-204/21. TSUE uznał, że przepis art. 88a ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych – narusza unijne standardy ochrony danych osobowych i prawa do prywatności. Zdaniem Trybunału obowiązek ujawniania takich informacji, zwłaszcza poprzez publikację w BIP, stanowi nieproporcjonalną ingerencję w życie prywatne sędziów i może wywoływać tzw. efekt mrożący, zniechęcający ich do działalności w organizacjach zawodowych lub społecznych. TSUE podkreślił również, że nadmierna transparentność może osłabiać niezależność sądownictwa, jeśli prowadzi do publicznego piętnowania sędziów za ich przynależność do legalnych stowarzyszeń. W ocenie Trybunału wprowadzenie tej regulacji do polskiego porządku prawnego uchybia zobowiązaniom wynikającym z art. 19 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej (zapewnienia niezależności sądów) w zw. z art. 47 Karty Praw Podstawowych, a także narusza przepisy dotyczące ochrony danych i prywatności.
– Przywołany wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej nie odnosi się wprost do art. 103a ustawy – Prawo o prokuraturze, to jednak, mając na uwadze tożsamość treści tego przepisu z art. 88a ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz identyczny charakter skutków jego stosowania, zasadne jest przyjęcie per analogiam, że stanowisko Trybunału znajduje zastosowanie również do prokuratorów. Transparentność życia publicznego jest wartością, lecz musi być realizowana w sposób proporcjonalny i nienaruszający podstawowych praw jednostki. Nie może prowadzić do naruszenia autonomii i niezależności osób stojących na straży prawa. Ochrona prywatności sędziów i prokuratorów nie jest przywilejem korporacyjnym, lecz warunkiem rzeczywistej niezawisłości i bezstronności wymiaru sprawiedliwości – wskazuje prok. Anna Adamiak, rzecznik prasowy Prokuratora Generalnego.
Cena promocyjna: 53.8 zł
|Cena regularna: 269 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 80.7 zł
Czy zarządzenie może korygować ustawę?
Prokurator Jacek Skała, przewodniczący Związku Zawodowego Prokuratorów i Pracowników Prokuratury RP, wskazuje, że związek był od samego początku przeciwny rozwiązaniom kagańcowym, zobowiązującym prokuratorów do składania oświadczeń o przynależności do organizacji społecznych. – Pod wpływem naszej opinii przedstawionej w ramach konsultacji społecznych rozwiązania te złagodzono i zrezygnowano z oświadczeń w przedmiocie posiadanych kont np. w portalach społecznościowych. Dostrzegam pozytywne aspekty zarządzenia dla organizacji przedstawicielskich reprezentujących prokuratorów, którzy z uwagi na istniejące obostrzenia wstrzymywali się z decyzjami o zrzeszaniu się w Związku czy stowarzyszeniach – mówi prokurator.
Dodaje jednak, że w dyskusji pojawia się pytanie, czy tą drogą można korygować rozwiązania ustawowe, nawet jeśli oceniamy je za wadliwe. – W mojej ocenie, kierując się argumentacją zawartą czy to w naszej opinii do przyjętej kilka lat temu nowelizacji „kagańcowej", czy to w stanowisku opublikowanym przez Prokuraturę Krajową, podmiot uprawniony, a jest nim w tym wypadku prokurator generalny, powinien wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego ze stosownym wnioskiem nie tylko w zakresie obowiązku publikacji, ale również samego składania oświadczeń. Zresztą tzw. ustawa kagańcowa zawiera szereg innych rozwiązań co najmniej wątpliwych z konstytucyjnego punktu widzenia, na przykład w przepisach regulujących skład zgromadzeń prokuratur regionalnych, które są nienależycie obsadzone poprzez jednoczesne funkcjonowanie sprzecznych ze sobą norm. Pierwsza z nich mówi, że w składzie zgromadzeń mają być zachowane parytety dla prokuratorów z poszczególnych trzech szczebli w wymiarze 1/3 składu, a druga wprowadza do ich składu z urzędu prokuratorów funkcyjnych, np. prokuratorów rejonowych. W rezultacie dochodzi do zaburzenia pierwszego z parytetów, a w konsekwencji do podejmowania decyzji w składzie nienależycie obsadzonym – mówi.
ZZPiPP pracuje nad zmianami ustawowymi
Skała przyznaje, że w sprawie składów zgromadzeń związek rozważa wniosek do TK w tym zakresie.
– Wracając natomiast do obowiązku składania oświadczeń, warto przypomnieć sprawę prokuratora Krzysztofa Parchimowicza, która toczyła się przed sądami dyscyplinarnymi w związku z odmową złożenia kagańcowego oświadczenia o przynależności do stowarzyszenia. W tej sprawie zapadł wyrok sądu dyscyplinarnego przy prokuratorze generalnym uniewinniający obwinionego. Został on następnie utrzymany w mocy mimo odwołania na niekorzyść rzecznika dyscyplinarnego przez Izbę Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego. W innym orzeczeniu Sąd Najwyższy uznał, że niezłożenie oświadczenia jest zachowaniem, które cechuje niska społeczna szkodliwość czynu – zaznacza.
I dodaje, że związek przygotował projekt ustawy o prokuraturze, znoszący wszystkie rozwiązania kagańcowe, w tym obowiązek oświadczania się w zakresie przynależności do organizacji społecznych.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
