Postanowieniem z 21 grudnia 2023 r. Marszałek Sejmu RP na podstawie Kodeksu wyborczego stwierdził wygaśnięcie z upływem 20 grudnia 2023 r. mandatu posła Mariusza Kamińskiego.
W uzasadnieniu postanowienia Marszałek wskazał, że Konstytucja RP w art. 99 ust. 3 przewiduje, że wybraną do Sejmu lub do Senatu nie może być osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego.
Prawo łaski obowiązywało
Mariusz Kamiński złożył odwołanie, w którym zarzucił zaskarżonemu postanowieniu całkowite zlekceważenie zastosowania 16 listopada 2015 r. przez Prezydenta RP prawa łaski wobec niego, co stanowiło o niedopuszczalności wydania orzeczenia przez Sąd Okręgowy w Warszawie.
Z uwagi na charakter uprawnienia Prezydenta RP, wynikający z art. 139 Konstytucji RP, będącego indywidualną, konstytucyjną prerogatywą prezydencką, niedopuszczalne jest ingerowanie w treść tego uprawnienia i sposób jego realizacji przez jakiekolwiek inne organy władzy, w tym władzy sądowniczej.
Niezależnie od wyżej powołanej argumentacji, odwołujący się zwrócił uwagę, że skarżone postanowienie zostało wydane bez stosownej podstawy prawnej, tj. bez uzyskania przez Ministra Sprawiedliwości z Krajowego Rejestru Karnego stosownej informacji o posłach skazanych prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego.
Izba Pracy w składzie trzech sędziów nie uwzględniła odwołania i stwierdziła, że postanowienie Izby Kontroli Nadzwyczajnej SN, która uchyliła postanowienia marszałka Sejmu o wygaśnięciu mandatu Kamińskiego, nie jest orzeczeniem SN.
Izba Kontroli orzekała bez akt
Jednak wcześniej, 5 stycznia 2024 r., w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych trzech sędziów dokonało czynność, którą uchylono postanowienie Marszałka Sejmu z 21 grudnia 2023 r. w sprawie stwierdzenia wygaśnięcia mandatu posła Mariusza Kamińskiego, choć akta sprawy z odwołaniem odwołującego się, przekazane przez Marszałka Sejmu w trybie przewidzianym w art. 250 Kodeksu wyborczego, pozostawały w dyspozycji Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Mimo podjętych prób – z uwagi na odmowę udostępnienia do wglądu akt Izby Kontroli - nie można było zweryfikować, na podstawie jakich materiałów Izba Kontroli podjęła wspomniane czynności, chociaż jedynymi aktami postępowania w sprawie z odwołania od postanowienia Marszałka Sejmu w przedmiocie wygaszenia mandatu posła Mariusza Kamińskiego były akta II PUO 2/24, znajdujące się w dyspozycji Izby Pracy.
Uzasadnienie przypomina, że Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych została utworzona ustawą o SN i tworzą ją osoby powołane na urząd sędziego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r.
Cel polityczny rozpoznania „odwołań”
Rzeczywisty cel przyświecający władzy politycznej (ochrona jej interesów) przy tworzeniu Izby Kontroli i wytyczeniu jej właściwości potwierdzają okoliczności, w jakich doszło do „rozpoznania” w styczniu 2024 r. przez Izbę Kontroli odwołań od postanowień Marszałka Sejmu w przedmiocie wygaszenia mandatów posła (wniesienie przez pełnomocnika odwołującego się odwołania od postanowienia Marszałka Sejmu bezpośrednio do Izby Kontroli, a nie za pośrednictwem Marszałka Sejmu, by mieć pewność, że odwołanie będzie rozpoznane przez osoby powołane na stanowiska sędziowskie na podstawie uchwał nowej Krajowej Rady Sądownictwa) – czytamy w uzasadnieniu.
Skutki ułaskawienia
Zdaniem SN, odwołujący się został prawomocnie skazany na karę dwóch lat pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ściągane z urzędu, co stanowi zdarzenie powodujące wygaśniecie z mocy prawa mandatu posła. A skutków materialnych nie pozbawia tego wyroku zastosowanie przez Prezydenta RP 16 listopada 2015 r. prawa łaski.
W tej kwestii należy odwołać się do poglądu wyrażonego w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 31 maja 2017 r., I KZP 4/17 , w której Sąd Najwyższy stwierdził, że prawo łaski, jako uprawnienie Prezydenta RP określone w art. 139 Konstytucji RP, może być realizowane wyłącznie wobec osób, których winę stwierdzono prawomocnym wyrokiem sądu (osób skazanych).
Tylko przy takim ujęciu zakresu tego prawa nie dochodzi do naruszenia zasad wyrażonych w treści art. 10 w związku z art. 7, art. 42 ust. 3, art. 45 ust. 1, art. 175 ust. 1 i art. 177 Konstytucji RP. Zastosowanie prawa łaski przed datą prawomocności wyroku nie wywołuje zatem skutków procesowych. Według Sądu Najwyższego w sprawie I KZP 4/17 postępowanie, które zostało wszczęte wniesieniem aktu oskarżenia przez właściwy organ procesowy, niezależnie od stopnia jego zawansowania, toczy się z udziałem stron do jego prawomocnego zakończenia. Dopiero w sytuacji, gdy efektem prowadzonego postępowania będzie wydanie prawomocnego wyroku przesądzającego kwestie winy (skazującego), powstaje możliwość wydania aktu łaski dostosowanego do prawnokarnej zawartości tego wyroku.
Wydanie prawomocnego wyroku skazującego stanowi więc warunek sine qua non zastosowania prawa łaski. Wyjaśniono, że postanowienie Prezydenta RP z dnia 16 listopada 2015 r. zostało wydane na takim etapie postępowania karnego, na którym prawo łaski nie może być stosowane.
Postanowienie Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych SN z 10 stycznia 2024 r., sygnatura akt II PUO 2/24
