Komitet Przeciwko Torturom ONZ przygotował wnioski końcowe ze sprawozdania okresowego dotyczącego wykonania przez Polskę wymagań określonych w Konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania.
Nie ma takiego przestępstwa
Komitet w swoich wnioskach zwrócił uwagę na brak w polskim Kodeksie karnym wyodrębnionego przestępstwa tortur, co jego zdaniem powoduje, że nie wszystkie elementy zachowania stanowiącego tortury są obecnie kryminalizowane. Krytycznie odniósł się również do treści art. 168a k.p.k., pozwalającego na dopuszczenie w postępowaniu karnym dowodu uzyskanego za pomocą tortur. Wezwał polskie władze do wyeliminowania tej regulacji z kodeksu.
Czytaj: W Polsce tortury są problemem - konieczne zmiany w prawie>>
Nie ma prawa do obrony od zatrzymania
Wiele uwagi w swoim raporcie Komitet poświęcił także gwarancjom procesowym przynależnym osobom zatrzymanym. Wskazano na brak możliwości kontaktu osoby zatrzymanej z prawnikiem przed jej pierwszym przesłuchaniem, brak na komisariatach policji list prawników wykonujących funkcję obrońcy, ograniczenia w zakresie ochrony tajemnicy komunikowania się pomiędzy adwokatami oraz radcami, a osobami zatrzymanymi, jak również brak centralnego rejestru osób zatrzymanych. - Rekomendacje w tym obszarze pokrywają się z obserwacjami Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. Od lat wskazujemy na potrzebę realnego zagwarantowania osobom zatrzymanym adekwatnych gwarancji procesowych – tłumaczy Marcin Wolny, prawnik HFPC, która uczestniczyła w wysłuchani przedstawicieli Polski.
Tortury zdarzają się na komisariatach
Komitet wyraził również zaniepokojenie pojawiającymi się przypadkami stosowania tortur na posterunkach policji. Członkowie Komitetu w tym kontekście mówili m.in. o sprawie Igora Stachowiaka, zwracając uwagę na nieadekwatną reakcję władz policji na zaistniałe zdarzenie, a w szczególności brak zawieszenia funkcjonariuszy. Zarekomendowali polskim władzom przyjęcie rozwiązań zmierzających do monitorowania wizyjnego wszystkich miejsc przesłuchań osób zatrzymanych. Zalecili również dopuszczenie organizacji pozarządowych do monitorowania miejsc pozbawienia wolności. - To rekomendacja szczególnie ważna dla organizacji takich jak nasza. Pokazuje, że państwo powinno stworzyć ramy instytucjonalne do tego, aby przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego mieli szansę monitorować warunki, w jakich odbywa się pozbawienie wolności – Komentuje Marcin Wolny.
Złe warunki w więzieniach
Komitet zwrócił również uwagę na potrzebę zapewnienia wszystkim osobom pozbawionym wolności warunków bytowych nienaruszających ich godności, w tym odpowiedniego dostępu do światła słonecznego, wentylacji, a także urządzeń sanitarnych. W tym celu zarekomendował kontynuację starań w przedmiocie modernizacji polskiego systemu penitencjarnego.
W tym kontekście Komitet odniósł się do sytuacji Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur, do którego zadań należy mi.n. kontrolowanie palcówek penitencjarnych. Zwrócił uwagę na niedostateczne finansowanie KMPT, skutkujące ograniczeniem możliwości wykonywania przez to ciało swoich kompetencji. Wezwał przy tym polskie władze do zagwarantowania Rzecznikowi Praw Obywatelskich możliwości niezależnego wykonywania jego mandatu.
Czytaj: Strasburg: Bezwzględne dożywocie sprzeczne z Konwencją o prawach człowieka>>
Także aborcja, przemoc domowa, nienawiść
Komitet odnotował również problemy dotyczące zwalczania przemocy domowej, dostępu do legalnej aborcji oraz kwestii przestępstw z nienawiści. W każdym z tych obszarów wydał rekomendacje, wskazując m.in. na potrzebę wycofania się przez polskie władze z planów odstąpienia od Konwencji o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, zapewnienie szybszego rozpoznania odwołania kobiecie, której uniemożliwiono legalną aborcję, jak i podjęcie wszystkich możliwych środków w celu przeciwdziałania przemocy motywowanej nienawiścią do osób należących do mniejszości narodowych, etnicznych i seksualnych.
Zagrożenia dla praw człowieka
Podczas prezentacji raportu głos zabrała wiceprzewodnicząca Komitetu i sprawozdawczyni dla Polski Gay McDougall. Skupiła się głównie na demontowaniu przez Polskę systemu ochrony praw człowieka. Wskazała m.in. na brak współpracy z organami chroniącymi prawa człowieka w Polsce – Rzecznikiem Praw Obywatelskich, brak jednoznacznego potępienia przez osoby pełniące funkcje publiczne przestępstw motywowanych nienawiścią oraz brak widocznej aktywności Pełnomocnika Rządu ds. Równego Traktowania, nieskuteczne przeciwdziałanie mowie nienawiści w internecie.
Sprawozdawczyni wyraziła też głębokie zaniepokojenie wzrostem przypadków publicznego propagowania symboli i treści rasistowskich oraz nawiązujących do ustrojów totalitarnych, w tym faszystowskich i nazistowskich, a także nieegzekwowaniem przez Polskę zakazu działalności i przynależności do partii lub organizacji promujących te ideologie.