Wnioskodawczyni wniosła skargę o wznowienie postępowania w sprawie o dział spadku wskazując, iż dopiero po skorzystaniu z pomocy biura detektywistycznego uzyskała nowe fakty i dowody, mające znaczenie dla losów postępowania. Skarżąca wskazała, że sąd w postępowaniu działowym przyznał innemu spadkobiercy gospodarstwo rolne, uznając, iż ten uczestnik daje lepszą gwarancję należytego jego prowadzenia. Wnioskodawczyni podniosła, że dzięki pomocy detektywa uzyskała informację o tym, iż ten uczestnik cierpiał na problemy psychiczne, był hospitalizowany w szpitalu psychiatrycznym. Skarżąca twierdziła, że z uwagi na fakt, iż sąd rozpoznający postępowanie działowe nie miał informacji o problemach uczestnika, wydał niesłuszne rozstrzygnięcie.

Odrzucona skarga o wznowienie postępowania

Sąd Okręgowy odrzucił skargę o wznowienie postępowania wniesioną przez wnioskodawczynię. Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy stwierdził, że wskazane przez skarżącą nowe okoliczności i dowody, w rzeczywistości nie potwierdzają wystąpienia tej podstawy do wznowienia postępowania. Sąd przyjął, że powołane w skardze okoliczności i dowody były obiektywnie wykrywalne w czasie trwania postępowania o dział spadku, którego wznowienia domaga się skarżąca. Sąd uznał, że wcześniejsze niewykrycie faktów i dowodów było związane z niedołożeniem przez skarżącą staranności w prowadzeniu postępowania i poszukiwaniu środków dowodowych. Innymi słowy, zdaniem Sądu Okręgowego wnioskodawczyni już na etapie postępowania działowego mogła - korzystając z pomocy detektywa - ustalić informacje o stanie zdrowia uczestnika, które jednoznacznie wynikały z innej sprawy sądowej, o której miała dowiedzieć się dopiero po zakończeniu postępowania działowego.

Zażalenie skarżącej

Wnioskodawczyni zakwestionowała postanowienie Sądu Okręgowego i w zażaleniu domagała się jego zmiany i uwzględnienia skargi, ewentualnie jego uchylenia i przekazania skargi Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienie, uznając orzeczenie Sądu Okręgowego za wadliwe.

Podstawa wznowienia postępowania

Zgodnie z art. 403 § 2 k.p.c. można żądać wznowienia postępowania w razie późniejszego wykrycia prawomocnego wyroku, dotyczącego tego samego stosunku prawnego, albo wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu.

Wykładnia przesłanek wznowienia

Sąd Najwyższy wskazał, że skarżąca skutecznie zakwestionowała prawidłowość wykładni art. 403 § 2 k.p.c. dokonanej przez Sąd Okręgowy. Podstawą wznowieniową z art. 403 § 2 k.p.c., którą wskazała wnioskodawczyni, było wykrycie przez nią po zakończeniu postępowania, że u jednego z uczestników stwierdzono chorobę psychiczną i orzeczono umieszczenie w zamkniętym szpitalu psychiatrycznym jako środek zabezpieczający. Wnioskodawczyni wyjaśniła, że wcześniej nie nabrała podejrzeń co do stanu zdrowia psychicznego uczestnika i przeprowadzonych w innej sprawie badaniach psychiatrycznych.

Nowe fakty i dowody

Sąd Najwyższy podkreślił, że wymagana przez art. 403 § 2 k.p.c. przesłanka wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu rozumiana jest powszechnie jako ujawnienie okoliczności i dowodów nieujawnionych i jednocześnie nieujawnialnych w poprzednim postępowaniu. Przepis dotyczy więc dowodów i faktów nieznanych stronom. Jednocześnie niemożność skorzystania w poprzednim postępowaniu z określonych okoliczności faktycznych lub środków dowodowych nie zachodzi, gdy istniała obiektywna możliwość powołania ich w tym postępowaniu, a tylko na skutek opieszałości, zaniedbania, zapomnienia czy błędnej oceny potrzeby ich powołania strona tego nie uczyniła.

Badanie "dostępności" faktów

Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że decydującym jest w sprawie ocena, czy wnioskodawczyni miała lub mogła posiadać wiedzę o stanie zdrowia psychicznego uczestnika w czasie trwania postępowania objętego wnioskiem o wznowienie. Ustalenia wymaga obiektywna możliwość powołania określonych faktów i zawnioskowania stosownych dowodów, relatywizowana jednakże do wiedzy strony, która obejmować musi co najmniej informacje uzasadniające powzięcie przez nią w toku poprzedniego postępowania podejrzeń, że fakty takie mają miejsce, a dowody istnieją.

Strona nie musi być "podejrzliwa"

Sąd Najwyższy nie podzielił zapatrywania Sądu Okręgowego, opartego na założeniu, że strona ma obowiązek wykazania szczególnej podejrzliwości podczas gromadzenia dowodów. Prawidłowe prowadzenie postępowania sądowego nie wymaga bowiem podejmowania czynności inwigilacyjno-śledczych w celu poszukiwania wiadomości o faktach i dowodach. Jednocześnie należyta staranność w gromadzeniu materiału dowodowego polega na rzetelnej analizie informacji i obserwacji dostępnych stronie w normalnych okolicznościach, bez udziału agencji detektywistycznych, i wyselekcjonowaniu na ich podstawie istotnych faktów i właściwych dowodów.

Brak niepokojących sygnałów

Skoro na etapie postępowania o dział spadku zachowanie uczestnika nie budziło wątpliwości co do problemów zdrowotnych, to zdaniem Sądu Najwyższego, wnioskodawczyni nie powinna już wówczas ustalać tych okoliczności przy pomocy agencji detektywistycznych. W sprawie działowej nie pojawiły się także wzmianki o innym prowadzonym postępowaniu sądowym, toteż brak było podstaw do przyjęcia, że już wówczas wnioskodawczyni mogła nabrać podejrzeń co do problemów zdrowotnych uczestnika.

Obraza przepisów

Reasumując, Sąd Najwyższy przyjął, że orzeczenie Sądu Okręgowego zapadło z naruszeniem przepisów o wznowieniu postępowania i podlegało ono uchyleniu.

Tak uznał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 11 lutego 2015 r., I CZ 1/15, LEX nr 1653738.

LEX nr 1653738