Problem postawił Sąd Okręgowy w Częstochowie. Jak zauważył, przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie przewidują orzeczenia przysposobienia pełnego z jednoczesnym ograniczeniem zarządu majątkiem małoletniego przez ustanowienie kuratora do zarządu tym majątkiem. Z mocy art. 121 k.r.o. przez przysposobienie powstaje między przysposabiającym a przysposobionym taki stosunek jak między rodzicami a dziećmi.
Rola sądu opiekuńczego
W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że w razie orzeczenia przysposobienia sąd opiekuńczy nie traci prawa ingerowania w sferę stosunków rodzinnych przysposobionego. Nie ma przeszkód, by rodzicom, którzy dziecko przysposobili, ograniczyć władzę rodzicielską, jeżeli dobro przysposobionego małoletniego dziecka jest zagrożone, także przez zobowiązanie ich do określonego postępowania.
Grzegorz Jędrejek
Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Pokrewieństwo i powinowactwo. Komentarz
Ponadto te same powody, które uprawniają sąd rodzinny do wydawania stosownych zarządzeń, zawieszenia władzy rodzicielskiej albo pozbawienia jej w stosunku do rodziców, dają podstawę do stosowania tych środków wobec przysposabiającego sprawującego zamiast rodziców władzę rodzicielską.
W ten sposób, w razie np. zaniedbywania przez przysposabiającego swych obowiązków wobec przysposobionego, sąd może go pozbawić sprawowanej zamiast rodziców władzy rodzicielskiej i ustanowić dla dziecka opiekę. Rodzice obowiązani są sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko (art. 101 k.r.o.).
Wykroczenie poza ramy postepowania
Sąd Okręgowy wskazał na instrumenty, którymi dysponuje sąd opiekuńczy, służące ochronie majątku dziecka przed ewentualnymi działaniami przysposabiających. Podkreślił jednak, że te działania sądu opiekuńczego podejmowane są po ustaleniu w stosownym postępowaniu opiekuńczym konieczności podjęcia określonych działań nadzorczych wobec już przyznanej i istniejącej władzy rodzicielskiej. Powstają istotne prawne wątpliwości, czy w postępowaniu o przysposobienie można wykraczać poza ramy tego postępowania i dokonywać niejako ograniczenia jego skutków w sposób nieznany instytucji przysposobienia i w ten sposób stwarzać nową instytucję przysposobienia z ograniczeniem jego skutków odnośnie do majątku przysposabianego.
Można ponadto uznać, że w takim rozstrzygnięciu wniosku o przysposobienie wystąpiłaby widoczna wewnętrzna sprzeczność wnioskowania sądu opiekuńczego, z jednej strony bowiem sąd ten stwierdzałby, że strona nie jest w stanie zapewnić właściwego sprawowania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem, gdyż z różnych przyczyn nie może zapewnić właściwego zarządu jego majątkiem, a jednocześnie orzekałby o powierzenie mu władzy rodzicielskiej.
Sygnatura akt III CZP 47/15