Sejm: większość klubów poprze zmiany przepisów dotyczących nieletnich

PO, PiS, RP i PSL opowiedziały się we wtorek w Sejmie za projektem doprecyzowującym przepisy o postępowaniu instytucji i osób w sprawach nieletnich, w tym dotyczące obserwacji psychiatrycznej i pobytu w policyjnej izbie dziecka. Klub SP nie podjął jeszcze decyzji.

Przyjęty w lutym przez rząd projekt nowelizacji ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich precyzuje zasady funkcjonowania sędziów, kuratorów sądowych, pracowników placówek, schronisk i zakładów poprawczych. Dotyczy także postępowania prokuratury, policji, pełnomocników, obrońców, pokrzywdzonych, świadków i biegłych zaangażowanych w tego typu postępowania.

Jak poinformowała poseł sprawozdawca Zofia Czernow (PO), w toku prac rozszerzono zapis dotyczący przesłuchań nieletniego "o możliwość obecności podczas przesłuchania osoby bliskiej nieletniemu wskazanej przez nieletniego oraz asystenta rodziny, koordynatora pieczy zastępczej". Komisja zaakceptowała także kilka redakcyjnych poprawek resortu sprawiedliwości i biura legislacyjnego.

Posłowie koalicji zapowiedzieli poparcie proponowanych rozwiązań. Ligia Krajewska (PO) zaznaczyła, że dostosowują one prawo do orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. "Projektowane zmiany uważamy za konieczne" - podkreślił Piotr Zgorzelski (PSL).

Większość klubów opozycyjnych zapowiedziała poparcie dla projektu, jednak posłowie wyrazili zastrzeżenia do proponowanych zmian. Małgorzata Sekuła-Szmajdzińska (SLD) zwróciła uwagę na kwestię podnoszoną podczas prac w komisji przez Helsińską Fundację Praw Człowieka. "Nie może być tak, że Sejm wyłączył stosowanie paralizatorów przez służbę więzienną, a nie wyeliminował stosowania paralizatorów wobec nieletnich w policyjnej izbie dziecka" - zaznaczyła.

Także Włodzimierz Bernacki (PiS) ocenił, że bardzo poważna wada projektu dotyczy stosowania środków przymusu. "Rozwiązanie zaproponowane przez nowelizację wydaje się być niewłaściwe. Wydaje się, że jeśli chodzi o wolność i nietykalność, Konstytucja RP bardzo wyraźnie mówi, że ograniczenia mogą wypływać z rozwiązań ustawowych. Tutaj deleguje się to do rozporządzenia" - wskazał.

Piotr Paweł Bauć (Ruch Palikota) pozytywnie ocenił przepis, że po zastosowaniu przymusu bezpośredniego musi zostać sporządzony protokół, a nieletni ma być poddany badaniu lekarskiemu oraz działaniu psychologiczno-pedagogicznemu.

Beata Kempa (SP) zaznaczyła, że jej klub jeszcze nie podjął decyzji w sprawie projektu. Oceniła, że projektodawcy nie podeszli do kwestii resocjalizacji nieletnich kompleksowo, a proponowane rozwiązania są fragmentaryczne i ograniczają się do spraw proceduralnych.

Wiceminister sprawiedliwości Stanisław Chmielewski poinformował, że resort planuje kompleksową nowelizację ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich. Podkreślił, że w projekcie zrezygnowano z zapisów odnoszących się do stosowania przymusu bezpośredniego, gdyż kwestie te zostały uregulowane niedawno w odrębnej ustawie o środkach przymusu. "Ustawa będzie podlegać ocenie po roku jej stosowania. Wtedy będzie można odpowiedzieć na pytanie, czy zapis o stosowaniu środków przymusu bezpośredniego w policyjnych izbach dziecka jest właściwy" - dodał.

Istotne zmiany zawarte w projekcie dotyczą zarządzania obserwacji psychiatrycznej nieletnich. Zgodnie z propozycją sąd rodzinny, by uzyskać opinię o stanie zdrowia psychicznego nieletniego, będzie nakazywał zbadanie nieletniego przez co najmniej dwóch biegłych lekarzy psychiatrów. Pobyt nieletniego na obserwacji nie mógłby trwać dłużej niż cztery tygodnie. Na wniosek zakładu leczniczego okres ten można byłoby przedłużyć maksymalnie do sześciu tygodni.

Projekt zakłada modyfikację dotychczasowego dwuetapowego modelu procedowania w sprawie nieletniego przed wydaniem orzeczenia. Znosi podział na postępowanie wyjaśniające i opiekuńczo-wychowawcze albo poprawcze. Ma to ukrócić praktyki wydawania przez sędziego rodzinnego orzeczenia, w którym wyraża on swoje przekonanie o winie nieletniego przed rozpoznaniem sprawy na rozprawie lub posiedzeniu.

Zmiany mają wprowadzić też zasadę, że gospodarzem postępowania w sprawach nieletnich - niezależnie od jego fazy - jest sąd rodzinny. Zaproponowano także przepis dający nieletniemu prawo do odmowy składania wyjaśnień lub odpowiedzi na poszczególne pytania.

W projekcie zakłada się, że pobyt nieletniego w policyjnej izbie dziecka - po podjęciu przez sąd decyzji o umieszczeniu go w rodzinie zastępczej, ośrodku wychowawczym lub w schronisku - nie może przekraczać pięciu dni.

Nowe regulacje odnoszą się do środków dyscyplinarnych wobec nieletnich umieszczonych w zakładach poprawczych i schroniskach. Przyjęto generalną zasadę, że kary nie mogą prowadzić do upokarzającego i poniżającego traktowania nieletniego. Za jedno przewinienie ma być stosowany jeden środek dyscyplinarny.

Projekt dostosowuje obowiązujące rozwiązania do orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Uwzględnia również sugestie i wnioski formułowane przez Rzecznika Praw Obywatelskich.