W ostatnim czasie z różnych stron słyszę narzekania i utyskiwania na czas rozpoznawania kasacji w sprawach karnych przez Sąd Najwyższy. Trudno powiedzieć, czy te opinie wynikają z indywidualnych doświadczeń osób je formułujących, czy raczej z powielania błędnego stereotypu o długim czasie oczekiwania na rozpoznanie kasacji.
Czytaj też w LEX: Orzechowska Adriana, Rozprawa główna w polskim procesie karnym>
Rozpoznanie kasacji w 92 dni
W 2024 r. przeciętny czas rozpoznania kasacji w Izbie Karnej (mierzony medianą) wyniósł 92 dni (przeciętny czas rozpoznania wszystkich spraw w Izbie Karnej ukształtował się na poziomie 76 dni). Oznacza to więc, że połowa spraw kasacyjnych rozstrzygniętych w ubiegłym roku została zakończona w terminie do 3 miesięcy. Co ważne, jedna czwarta spraw kasacyjnych została załatwiona w okresie krótszym niż 2 miesiące (do 55 dni), a 75 procent takich spraw – w okresie do 192 dni (a zatem w ok. 6,5 miesiąca).
Czyta też w LEX: Świecki Jacek, Łączność przedmiotowa spraw oraz wyłączenie sprawy do odrębnego rozpoznania w trybie art. 34 k.p.k.>
W ciągu ostatnich pięciu lat (z wyjątkiem pandemicznego 2020 r., w którym przeciętny czas rozpoznania sprawy kasacyjnej wyniósł 180 dni) sprawność orzecznicza kształtowała się na podobnym poziomie – wartość mediany mieściła się w przedziale od 86 dni (w 2021 i 2022 r.) do 98 dni (w 2023 r.).
Dostrzegalny wzrost wartości 1. kwartyla (25 proc. spraw rozpoznanych w najkrótszym terminie) z 41 i 44 dni (w latach 2021 i 2022 odpowiednio) do 57 i 55 dni (w latach 2023 i 2024 odpowiednio) wynika z konieczności realizowania obowiązku zawiadamiania stron postępowania i ich reprezentantów, a także innych uczestników o składzie sądu lub jego zmianie (nałożonego w połowie 2022 r. na Sąd Najwyższy ustawą).
Wśród spraw kasacyjnych zakończonych w 2024 r. ponad 93 procent z nich (2726 spraw) zostało załatwionych w ciągu 365 dni. Tylko 203 sprawy kasacji (6,9 proc.) rozstrzygnięte w ubiegłym roku załatwiano dłużej niż rok (z czego tylko 8 spraw w okresie dłuższym niż 2 lata).
Odsetek ten w ciągu ostatnich pięć lat wzrósł znacząco (o 20 punktów procentowych) z poziomu 73,1 proc. i 80,9 proc. (w latach 2020 i 2021 odpowiednio) do poziomu 91,5 proc. i 93,1 proc. (w latach 2023 i 2024 odpowiednio).
Dane te potwierdza także współczynnik opanowania wpływu, wyznaczany stosunkiem liczby spraw załatwionych do liczby spraw, które wpłynęły do Izby Karnej. W wypadku spraw kasacyjnych opanowanie wpływu dla spraw karnych wyniosło w 2024 r. 102 procent. Oznacza to, że Sąd Najwyższy rozpoznał więcej spraw kasacyjnych niż do niego wpłynęło i zredukował zaległości o 51 spraw KK. W latach 2020-2023 opanowanie wpływu w sprawach KK wyniosło – odpowiednio – 115 procent, 105, 98 i 102 procent.
To wszystko trzeba osadzić w okolicznościach warunkujących działalność orzeczniczą Izby Karnej: bardzo duże obciążenie sprawami (jedne z największych wpływów i załatwienia), lawinowy wzrost liczby spraw incydentalnych związanych z wyłączeniem sędziów (w trybie kodeksowym, jak i na podstawie ustawy o Sądzie Najwyższym), wydłużenie czasu rozpoznania sprawy kasacyjnej z uwagi na konieczność zawiadamiania o składzie (i o jego zmianie), zwiększony nakład pracy sekretariatów powodowany takimi zawiadomieniami (od kilku do kilkunastu tysięcy dodatkowych zawiadomień wysyłanych rocznie przez Izbę Karną).
Na przeciętny czas rozpoznania sprawy ma też niebagatelny wpływ ogromny odsetek spraw, w których kasacje są oczywiście bezzasadne i jako takie (podobnie jak te, które są niedopuszczalne) nie powinny były w ogóle być wniesione do Sądu Najwyższego.
Czytaj też w LEX: Oleksy Kacper, Narada wstępna i wyrok częściowy – przyczynek do refleksji nad stanem legislacji karnoprocesowej>
Zamiast zakończenia…
Ktoś kiedyś powiedział, że pośpiech jest wskazany przy łapaniu pcheł. Czy jednak jest konieczny przy wymierzaniu sprawiedliwości?
Ocenę, czy przedstawione dane świadczą o szybkim, czy też powolnym tempie rozpoznawania kasacji, pozostawiam Czytelnikowi. O sprawności orzeczniczej Sądu Najwyższego niech świadczą także – oprócz zaprezentowanych danych – skargi kierowane do władz Sądu przez obrońców i pełnomocników, którzy zarzucają – o zgrozo! – zbyt szybkie rozpoznanie sprawy. Co było przyczyną tych skarg – pozostawiam domysłom Czytelnika, jednak zaznaczę, że w tych sprawach kasacje autorów skarg zostały oddalone jako oczywiście bezzasadne.
Dr Michał Hudzik, Izba Karna, Sąd Najwyższy; Katedra Prawa Karnego, Akademia Leona Koźmińskiego
Zobacz wzór w LEX: Kasacja>
Cena promocyjna: 63 zł
Cena regularna: 84 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 63 zł 
