Fundacja wystąpiła do Ministerstwa Spraw Zagranicznych w tej sprawie na prośbę pełnomocnika pokrzywdzonego, który złożył do prokuratury wniosek o dopuszczenie go do udziału w przesłuchania świadka realizowanym w drodze pomocy prawnej w konsulacie na terenie Wielkiej Brytanii.
Wniosek ten został rozpatrzony pozytywnie. Pełnomocnik został jednak poinformowany przez konsula o braku podstaw prawnych do powiadomienia go o terminie przesłuchania oraz dopuszczenia go do udziału w czynnościach wykonywanych na wniosek prokuratury. W odpowiedzi skierowanej do pełnomocnika  stwierdzono, że „konsul nie prowadzi na wniosek sądu i prokuratury postępowania dowodowego, a jedynie realizuje wąsko zdefiniowaną czynność w ramach tegoż postępowania tj. przesłuchuje osoby w określonym charakterze. Stąd w ramach przesłuchania konsul posługuje się ściśle wytycznymi prokuratora, co do zakresu zadawanych pytań, udzielanych pouczeń.“

Stanisław Bogucki,Anna Krasuska-Terrillon,Barbara Mikołajczyk,Bartosz Wach,Marek Zieliński
  Funkcje konsulów Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz>>>

Jak przypomina Helsińska Fundacja Praw Człowieka, podstawę do przesłuchania świadka przez konsula kreuje art. 586 § 1 Kodeksu postępowania karnego, stanowiący że “O doręczenie pisma przebywającej za granicą osobie, która ma obywatelstwo polskie, lub o przesłuchanie takiej osoby w charakterze oskarżonego, świadka lub biegłego sąd lub prokurator zwraca się do polskiego przedstawicielstwa dyplomatycznego lub urzędu konsularnego”.
Zasady dokonywania wskazanych w tym przepisie czynności  precyzuje art. 18 Ustawy o funkcjach konsulów Rzeczpospolitej. Zgodnie z nim “1. Na wniosek sądu lub innego właściwego organu Rzeczypospolitej Polskiej konsul: 2)   przesłuchuje strony, podejrzanych, świadków i biegłych. 2. Czynności wymienione w ust. 1 pkt 1 i 2 konsul wykonuje, stosując odpowiednio właściwe przepisy prawa polskiego, jeżeli odbiorca pisma lub innego dokumentu albo osoba, która ma być przesłuchana, jest obywatelem polskim i zgadza się dobrowolnie przyjąć pismo lub inny dokument albo złożyć zeznanie, wyjaśnienie lub opinię.”
Jednak Ministerstwo Spraw Zagranicznych w swoim stanowisku wskazało, że „Przesłuchanie świadka przez konsula w trybie art. 18 ustawy o funkcjach konsulów RP – wobec specyfiki postępowania przed konsulem, w tym konieczności uwzględnienia wymogów prawa międzynarodowego i prawa wewnętrznego państwa przyjmującego różni się od typowego przesłuchania świadka przez organ prowadzący postępowanie karne”. W piśmie wskazano również, że „zgadzając się co do zasady, iż równość broni to ważny element prawa do rzetelnego postępowania przed organami rozstrzygającymi o prawach i obowiązkach obywateli (…) wykonując czynność przesłuchania konsul nie staje się takim organem, trudno więc mówić o naruszeniu tej zasady”.
Według Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka znaczenie podjętego tematu podkreśla fakt, że zgodnie z informacjami przekazanymi przez MSZ organy postępowania kierują rocznie około 4 tys. wniosków o przesłuchanie przez konsula. W 2014 r. liczba skierowanych wniosków o pomoc prawną wyniosła łącznie 14 900 (w tym przesłuchania: 4389).

Czytaj: Praca konsulów będzie mniej formalna i zgodna z konstytucją>>>