Wątpliwości powziął Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie i przedstawił je Sądowi Najwyższemu. Problem wynika nie tylko ze zmiany kodeksowej, ale też z ostatnio zauważonego zjawiska związanego z pandemią. Otóż przedsiębiorstwa częściej pozbywały się wierzytelności sprzedając je wyspecjalizowanym firmom. W związku z tym wzrosła liczba nowych wierzycieli, którym przekazywano tytuły wykonawcze.
Drugi egzemplarz tytułu
Sąd Rejonowy stwierdził, że od 21 sierpnia 2019 r., czyli od czasu wejścia w życie m.in. art. 804 (2 ) par. 1 k.p.c. istnieją podstawy, aby twierdzić, iż nowy wierzyciel powinien mieć możliwość uzyskania drugiego egzemplarza tytułu wykonawczego wydanego wcześniej jego poprzednikowi.
Czytaj w LEX: Uprawnienia wierzyciela w toku postępowania egzekucyjnego >
Ze względów celowościowych sąd pytający stwierdził, że można zakładać, iż również nowy wierzyciel – skoro mógłby doprowadzić do wszczęcia egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego wydanego na rzecz swego poprzednika – powinien mieć legitymację do tego, aby uzyskać drugi egzemplarz wystawionego na rzecz poprzednika tytułu wykonawczego.
Czytaj też: SN: Możliwe powołanie nowych dowodów dla wykazania faktów, wymienionych w zgłoszeniu wierzytelności>>
W art. 804 1)kpc ustawodawca przewidział możliwość wstąpienia do już toczącego się postępowania egzekucyjnego przez następcę prawnego, który nabył wierzytelność w trakcie trwania postępowania. Nowy wierzyciel wyrażając wolę wstąpienia do postępowania powinien spełnić dwa warunki:
- wykazać przejście uprawnień dokumentem urzędowym lub dokumentem prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym,
- musi dysponować zgodą dotychczasowego wierzyciela na wstąpienie na jego miejsce do trwającego postępowania egzekucyjnego.
Jednak regulację tę uzupełnia przepis art. 804 (2) kpc, dodany w 2019 r. Rozszerza on możliwość dochodzenia roszczenia przez nabywcę wierzytelności bez potrzeby uzyskiwania klauzuli wykonalności na przypadki, gdy przejście uprawnienia nastąpiło po powstaniu tytułu wykonawczego, jednakże poprzednik prawny nie wszczął właściwego postępowania egzekucyjnego.
Egzekucja na rzecz nowego wierzyciela
Sąd Rejonowy zastanawiał się, czy intencją ustawodawcy było, aby nie stanowiło zasady nadawanie w sytuacji przejścia uprawnień klauzuli wykonalności , ale egzekwowanie należności przez nowego wierzyciela na podstawie tytułu wydanego poprzednikowi prawnemu. Można byłoby więc przyjmować, że bardziej zbieżne z założeniami, jakie przyświecały ustawodawcy, byłoby wydawanie nowemu wierzycielowi drugiego egzemplarza tytułu wykonawczego wystawionego na rzecz jego poprzednika po to, aby wierzyciel ten mógł, korzystając z możliwości, jaką daje aktualnie art. 804 (2 ) k.p.c., doprowadzić do wszczęcia egzekucji na swoją rzecz.
Czytaj w LEX: Praktyczny aspekt instytucji przejścia uprawnień na inny podmiot po powstaniu tytułu wykonawczego >
Sąd przedstawiający zagadnienia prawne zastrzegł jednak, że stanowisko to byłoby do przyjęcia jedynie, jeśli w stanie faktycznym nie jest możliwe uzyskanie przez nowego wierzyciela - klauzuli wykonalności z art. 788 par. 1 k.p.c. na swoją rzecz.
Zdaniem Sądu Rejonowego systemowo trudne do obrony mogłoby być stanowisko dopuszczające równocześnie możliwość uzyskania przez nowego wierzyciela drugiego egzemplarza tytułu wykonawczego wystawionego jego poprzednikowi prawnemu, jak i pozwalające mu na otrzymanie nowego tytułu wykonawczego wskutek nadania na jego rzecz klauzuli wykonalności z przejścia uprawnień.
Sąd Rejonowy stwierdził, że w art. 793 kpc ustawodawca nie wprowadził wskazaną ustawą żadnych zmian. Może to skłaniać do wniosku, iż przewidziane w tym przepisie postępowanie, mające na celu ponowne wydanie tytułu wykonawczego w kolejnym egzemplarzu, zakłada możliwość wydania go tylko temu samemu podmiotowi, który uzyskał jego oryginał.
Zakres kognicji sądu
Kwestia przejścia uprawnień na rzecz nowego wierzyciela nie została bowiem wymieniona w art. 793 k.p.c. jako objęta zakresem kognicji sądu w tym postępowaniu.
Zobacz procedurę w LEX: Wydanie kilku tytułów wykonawczych >
Jak zauważył Sąd Rejonowy, jest ona wąska, dlatego można uznać, że legitymację do ponownego uzyskania tytułu wykonawczego posiada wyłącznie ten sam wierzyciel, który wskazany jest w pierwszym, tj. oryginalnym tytule wykonawczym. Następcy prawnemu wierzyciela przysługuje zaś prawo do uzyskania klauzuli wykonalności na podstawie art. 788 k.p.c. Wskazane stanowisko ma silne podstawy teoretyczne, gdyż nie prowadzi do sytuacji, w której nowy wierzyciel byłby pozbawiony instrumentu prawnego pozwalającego mu na to, by uzyskać, w razie potrzeby, nowy tytuł wykonawczy, który stanie się dla niego podstawą egzekucji.
Niebezpieczeństwo wydania klauzuli
Sąd przedstawiający zagadnienia prawne dostrzegł jednak niebezpieczeństwo wynikające z możliwości uzyskania przez nowego wierzyciela klauzuli wykonalności. Stwierdził, że sąd nie ma obowiązku podawania celu, w jakim tytuł jest wydawany. Przez to w razie przyznania nowemu wierzycielowi prawa do uzyskania nowego tytułu wykonawczego i odmowy uznania jego legitymacji do uzyskania drugiego egzemplarza tytułu poprzednika, teoretycznie możliwe byłyby przypadki, w których nowy tytuł wykonawczy mógłby być wykorzystany w takim samym celu, w jakim wykorzystano tytuł wydany jako pierwszy.
Sąd Rejonowy doszedł do wniosku, że prowadziłoby to do systemowej niespójności w sytuacjach, w których na podstawie pierwszego tytułu wykonawczego byłaby już prowadzona na rzecz nowego wierzyciela egzekucja.
Zakładając bowiem, że w takich przypadkach, w celu prowadzenia np. kolejnej egzekucji z innego składnika majątku nowy wierzyciel byłby obowiązany uzyskać tytuł wykonawczy z art. 788 par. 1 k.p.c. A pierwsza, prowadzona z innych składników majątku dłużnika egzekucja, byłaby prowadzona na podstawie tytułu poprzednika. Zatem - obie egzekucje tej samej należności, prowadzone przeciwko temu samemu dłużnikowi na rzecz tego samego (nowego) wierzyciela, miałyby de iure inne podstawy.
Czytaj w LEX: Koszty postępowania klauzulowego >
Jakie rygory w nowym postępowaniu?
Zdaniem sądu pytającego, rozstrzygnięcie wskazanego zagadnienia prawnego powoduje konieczność stwierdzenia, czy w postępowaniu z art. 793 k.p.c. nowego wierzyciela obowiązują te same rygory w zakresie dowodzenia przejścia uprawnienia, co w przypadku postępowania z art. 788 par.1 k.p.c.
W razie zatem przyjęcia, że nowy wierzyciel ma legitymację w sprawie o wydanie drugiego egzemplarza tytułu wykonawczego wystawionego na rzecz jego poprzednika prawnego, konieczne byłoby również udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy przejście uprawnienia w postępowaniu zainicjowanym przez takiego wierzyciela może być wykazywane tylko ściśle określonymi dokumentami, na wzór postępowania z art. 788 par. 1 k.p.c. Jeżeli bowiem rygory te nie obowiązywałyby w tym postępowaniu, to wówczas nie byłoby podstaw do tego, aby wymagać od wierzyciela wykazania pierwszego ze wskazanych zdarzeń dowodem w postaci dokumentu urzędowego lub prywatnego z podpisem urzędowo poświadczonym.
Sygnatura akt III CZP 151/22
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
