Zwykle pary decydują się na rozwód bez orzeczenia o winie, nie dlatego że żadne z nich nie jest winne rozkładu pożycia, albo że oboje w równym stopniu ponoszą winę. W większości przypadków jest to rezultat ustępstw w zakresie podziału majątku wspólnego, albo porozumienia w zakresie korzystania ze wspólnego mieszkania. Przy rozwodzie przed kierownikiem USC małżonkowie nie będą mogli jednocześnie uregulować kwestii majątkowych, a to zwykle warunkuje rozwód bez orzekania o winie. Sprawy majątkowe zgodnie mogą załatwić przed notariuszem, czy to równocześnie z rozwodem, zawierając umowę o podział majątku wspólnego, albo zawierając umowę o podział do korzystania (tzw. podział quoad usum) w zakresie korzystania ze wspólnego mieszkania. Notariusze są najbardziej przygotowani do udzielenia małżonkom wyczerpujących informacji, co do kwestii związanych ze skutkami rozwodu, nie tyko w sferze stanu cywilnego, ale również w sferze skutków majątkowych.
Czytaj: Specjalna procedura i rejestr, rozwód pozasądowy ma być szybki - projekt w opiniowaniu>>
Czytaj także artykuł w LEX: Bugajski Błażej, Konstytucyjne uwarunkowania wprowadzenia do prawa polskiego pozasądowego rozwodu za porozumieniem małżonków>
Nie ma konstytucyjnych przeciwwskazań
Nie ma żadnych konstytucyjnych przeciwwskazań dla pozasądowych rozwodów przed notariuszem. Z tego względu jak najbardziej uzasadnione jest przyjęcie alternatywnego rozwiązania małżeństwa przed kierownikiem USC albo przed notariuszem. Zainteresowani małżonkowie będą mieli wybór, czy wolą rozwieść się przed notariuszem i jednocześnie załatwić sprawy majątkowe, czy też wolą załatwić to w USC, a sprawy majątkowe załatwić u notariusza osobno. Argument, że w USC będzie taniej i dlatego strony wybiorą tę ścieżkę jest jak najbardziej chybiony. Aktualnie notariusze ekwiwalentnie do postępowania sądowego poświadczają dziedziczenie, sporządzając akty poświadczenia dziedziczenia. Teoretycznie opłaty sądowe są niższe, jednak większość poświadczeń dziedziczenia dokonują notariusze. W 2023 roku notariusze sporządzili 164 011 aktów poświadczenia dziedziczenia (APD) wobec 110 999 sądowych stwierdzeń nabycia spadku. W 2024 było to odpowiednio 169 240 APD wobec 106 278 postanowień sądowych. Zaznaczyć przy tym należy, że do sądu trafiają sprawy, gdzie wydanie APD jest z mocy przepisów wyłączone z uwagi na formę testamentu, zgon spadkodawcy przed 1 lipca 1982 roku, czy spór między zainteresowanymi. Zapewne gdyby tego rodzaju sprawy wykluczyć, statystyka powyższa wypadłaby jeszcze bardziej na korzyść notariuszy. Nie zawsze zatem koszty decydują, na jaki wariant decydują się zainteresowani.
Poza tym to przecież nie notariusze decydują o wysokości wynagrodzenia za dokonywane czynności notarialne, ale minister sprawiedliwości na mocy przepisów rozporządzenia określającego maksymalne stawki taksy notarialnej.
Środowisko notarialne zgłosiło gotowość przyjęcia nowych obowiązków w tym zakresie. Notarialne rozwody znane są wielu porządkach prawnych krajów Unii Europejskiej.
Czytaj także artykuł w LEX: Wybrańczyk Daniela, Rozwód przed notariuszem - czy nadszedł czas na zmiany>
Argumenty za kierownikami USC
Zaskakujące jest że stanowisko Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Rodzinnego, na którym opiera się projekt przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości, nie zawiera żadnych racjonalnych argumentów uzasadniających niemożliwość wprowadzenia notarialnych rozwodów. Komisja Kodyfikacyjna Prawa Rodzinnego podniosła natomiast argument dostępności do rejestru stanu cywilnego. Rozwód przed kierownikiem USC oznacza możliwość zapewnienia tożsamości chwili dokonania czynności i jej rejestracji w aktach stanu cywilnego. Rozwód przed notariuszem oznacza konieczność przesłania dokumentu do USC celem rejestracji w aktach stanu cywilnego.
Na dzień dzisiejszy jest to tak naprawdę jedyny argument, który przemawia na korzyść USC. Ponadto Komisja Kodyfikacyjna podniosła, że przy rozwodzie w USC małżonkowie nie będą musieli składać odpisu aktu małżeństwa, a przed notariuszem będą mieli taki obowiązek.
Z pozoru jest to stwierdzenie słuszne, ale tylko z pozoru. Z papierowymi odpisami aktów stanu cywilnego w notariacie należy skończyć. Przy notarialnym poświadczeniu dziedziczenia zainteresowani zobowiązani są przedłożyć notariuszowi papierowe odpisy odpowiednio aktów zgonu, aktów urodzenia, aktów małżeństwa. Zwykle od kilku do kilkunastu dokumentów. Wszystkie dokumenty są przechowywane przez 10 lat u notariusza, a następnie w archiwum sądowym. Koszty archiwizacji są ogromne.
Rozwodzący się powinni mieć wybór
Co stoi na przeszkodzie, aby zapewnić notariuszom dostęp do rejestru stanu cywilnego w tym sensie, aby przy dokonywaniu konkretnych czynności mogli bezpośrednio pobrać te dokumenty w wersji elektronicznej. Dla obywatela wygoda, dla samorządu terytorialnego oszczędność, gdyż przychody z opłaty skarbowej (22 zł za odpis skrócony i 33 zł za pełny) nie pokrywają kosztów obsługi wydawania tych odpisów.
Również zgłoszenie rozwodu przez notariusza mogłoby odbywać się poprzez system teleinformatyczny, podobnie jak dziś notariusze przesyłają do CEIDG informacje o powołaniu czy odwołaniu zarządcy sukcesyjnego albo gdy rejestrują w Rejestrze Spadkowym akty poświadczenia dziedziczenia. Należy patrzeć na pewne rozwiązania w dalszej perspektywie. Powinniśmy w interesie państwa i obywatela i w tym zakresie wdrożyć strategię paperless.
Dlaczego zatem nie pozostawić wyboru zainteresowanym małżonkom? Szeroko pojęta deregulacja, tak obecnie reklamowana przez rząd, powinna dawać jak najszersze pole manewru obywatelom. Alternatywny pozasądowy rozwód przed kierownikiem USC lub przed notariuszem wydaje się w tym względzie rozwiązaniem najwłaściwszym.
Czytaj także w LEX: Burek-Wawrzyniak Justyna, Śluby, rozwody, separacja i związki partnerskie, czyli studium przypadku o tym, jak prawo stara się nadążać za normami społecznymi i rzeczywistością>
Cena promocyjna: 63 zł
|Cena regularna: 84 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 63 zł
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
