SN: Kara za niezawiadomienie niezwłocznie o przestępstwie pedofilii

Zwrot „mając wiarygodną wiadomość” należy rozumieć jako stan wiedzy podmiotu tego czynu w chwili jego popełnienia - orzekł Sąd Najwyższy w uchwale. - Termin „niezwłocznie” odnosi się nie do czasu powzięcia informacji o czynie zabronionym polegającym na niepowiadomieniu organów ścigania o przestępstwie, ale do momentu, w którym zaktualizował się obowiązek denuncjacji, co nastąpiło 13 lipca 2017 r. Jedyną czynność sprawczą czynu zabronionego z art. 240 par. 1 k.k. określa czasownik „nie zawiadamia”.

Zagadnienie powstało w związku z rozpoznawaniem przez Państwową Komisję ds. wyjaśniania przypadków czynności skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności wobec małoletniego odmowy wszczęcia śledztwa przez Prokuraturę Rejonową w K. Państwowa Komisja do spraw wyjaśniania przypadków czynności skierowanych przeciwko wolności seksualnej dzieci chciała wyjaśnienia, czy wiadomość o nadużyciach seksualnych przed zmianą przepisów w lipcu 2017 r. i nie powiadomienie o nich organów, jest przestępstwem. Na to pytanie ma odpowiedzieć Sąd Najwyższy, zanim przestępstwo ulegnie przedawnieniu. 

Wstrzymanie się od denuncjacji

Przestępstwo miało polegać na tym, że duchowny, w tym wypadku biskup, mając wiedzę o popełnieniu czynu z art. 200 kk (czyli seksualne wykorzystanie małoletniego) nie zawiadomił o tym niezwłocznie organów ścigania.

Apelacja w sprawie o czyny z art. 200 par. 1 k.k. i art. 202 par. 4a k.k. - POBIERZ WZÓR >

Czytaj: Komisja: Trzeba surowiej karać pedofilów i nie umarzać postępowań>>

Zażalenie na to postanowienie wniosła Państwowa Komisja zarzucając błędne przyjęcie, że znamiona czynu nie wyczerpywały znamion określonych we wskazanym przepisie. A także - wskazała, że nie przeprowadzono niezbędnych czynności wyjaśniających. Komisja uznała, że zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa było konieczne, niezależnie od zmiany art. 240 par. 1 k.k.

W ocenie Komisji, obowiązek zawiadomienia o czynie godzącym w wolność seksualną dziecka został ustanowiony w lipcu 2017 roku. Ale nie oznacza, że dotyczy tylko czynów popełnionych po tej dacie. Komisja stanęła na stanowisku, że osoby obwinione o brak zawiadomienia prokuratury miały obowiązek po tej dacie poinformować jednak organy ścigania.

Zdaniem prokuratury karze podlega tylko ten, kto dowiedział się o czynie po 13 lipca 2017 r.  A więc zachowania przypisane biskupowi nie stanowiły - według prokuratury - czynów karalnych.

Poznaj LEX Kompas Orzeczniczy, który zawiera ponad 2400 gotowych analiz orzeczeń w formie linii orzeczniczych >

Dobro wymiaru sprawiedliwości

Komisja w tej sytuacji zwróciła się do sądu rozpoznającego zażalenie o przedstawienie zagadnienia Sądowi Najwyższemu; Czy termin "niezwłocznie", użyty w art. 240 par. 1 k.k., odnosi się jedynie do momentu powzięcia wiarygodnej wiadomości o czynie zabronionym, czy też może odnosić się do momentu, w którym zaktualizował się obowiązek denuncjacji? A także - czy zwrot "mając wiarygodną wiadomość" opisuje stan wiedzy podmiotu czynu zabronionego, czy też czynność sprawczą?

W ocenie sądu pytającego termin "niezwłocznie" powinien być powiązany z powzięciem wiadomości. Z treści przepisu wynika jasno, że zawiadomienie takie prawie zawsze odnosić się będzie do przeszłości. Natomiast konstrukcja tego przepisu nie rozstrzyga, czy dotyczy on wiadomości pozyskanych przed wejściem w życie nowelizacji ustawy.

Zdaniem sadu przy przyjęciu, że przepis ten działa retroaktywnie, obowiązek denuncjacji także powinien być niezwłoczny. Sąd dodaje, że w tym przypadku przedmiotem ochrony przestępstwa zaniechania doniesienia jest dobro wymiaru sprawiedliwości. Zdaniem sądu realizacja znamion nie wymaga, aby podmiot powziął wiadomość o popełnieniu takiego czynu, ale aby takie wiadomości posiadał. Jednak samo posiadanie wiedzy o przestępstwie nie jest bezprawne.

Poznaj LEX Kompas Orzeczniczy, który zawiera ponad 2400 gotowych analiz orzeczeń w formie linii orzeczniczych >

Uniemożliwić przedawnienie karalności

Zdaniem sądu pytającego, podjęcie uchwały przez SN zapewni stabilność orzecznictwa, wykluczy niejednolitą interpretację przepisu oraz usprawni coraz liczniejsze postępowania toczące się w sprawie wykorzystania seksualnego dzieci. - Jeśli rozbieżności interpretacyjne będą nadal utrzymywane, to w dużej części przypadków niemożliwym będzie prowadzenie postępowań przeciwko nadużyciom seksualnym wobec dzieci. Wiadomo bowiem, że większość przypadków nadużyć miała miejsce przed wejściem w życie nowelizacji art. 240 par. 1 kk. Udzielenie odpowiedzi przez Izbę Karną uniemożliwi m.in. przedawnienie karalności tych czynów - dodaje sąd.

Izba Karna Sądu Najwyższego po  rozpoznawaniu tego pytania 1 lipca br. podjęła uchwałę: 

Użyty w art. 240 par. 1 k.k. zwrot „mając wiarygodną wiadomość” należy rozumieć jako stan wiedzy podmiotu tego czynu w chwili jego popełnienia; termin „niezwłocznie” odnosi się nie do czasu powzięcia informacji o czynie zabronionym dodanym do katalogu przestępstw wymienionych w art. 240 par. 1 k.k. przez ustawę z dnia 23 marca 2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich oraz ustawy – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 2017 r., poz. 773), ale do momentu, w którym zaktualizował się obowiązek denuncjacji, co nastąpiło w dniu 13 lipca 2017 r.; jedyną czynność sprawczą czynu zabronionego z art. 240 par. 1 k.k. określa czasownik „nie zawiadamia.

Sygnatura akt I KZP 5/22

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.