Trybunał rozstrzygnął o niezgodności z Konstytucją przepisów, które od 2018 r. wyłączyły amortyzację środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych otrzymanych w darowiźnie z możliwości ujęcia w kosztach uzyskania przychodów (sygn. P 11/24).
Przerwanie procesu amortyzacji niezgodne z Konstytucją
-Arbitralne przerwanie procesu amortyzacji nie jest dopuszczalne z punktu widzenie konstytucyjnej zasady ochrony interesów w toku - uzasadniał TK.
Jak podkreślał sędzia TK Rafał Wojciechowski, ustawodawca wskazał minimalne okresy dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Są one różne, w zależności od amortyzowanego składnika majątku, jednak co do zasady, przekraczają one rok. W określonych przypadkach okres ten wynosi nawet 10 lat.
- Z wyinterpretowanej z art. 2 Konstytucji zasady ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa wynika zakaz zastawiania przez prawodawcę pułapek na obywateli, formułowania obietnic bez pokrycia albo też nagłego wycofywania się przez państwo ze złożonych obietnic lub ustalonych reguł. Z zasady tej wyprowadzono zasadę ochrony interesów w toku, którymi są przedsięwzięcia gospodarcze i finansowe, rozpoczęte na gruncie obowiązujących wcześniej przepisów, lecz nie zakończonych, gdy owe przepisy uległy zmianie. Sytuacja prawna podmiotów, których dotyczą nowe regulacje, powinna być poddana przepisom przejściowym, umożliwiającym im dokończenie przedsięwzięć podjętych na gruncie wcześniejszej regulacji – uzasadniał sędzia Wojciechowski.
Trybunał zgodził się ze stanowiskiem sądu
Pytanie prawne dotyczące art. 23 ust. 1 pkt 45a lit a) ustawy o PIT w zw. z art. 4 pkt 1 ustawy z 15 czerwca 2018 r. o zmianie ustawy o PIT, CIT i ryczałcie skierował do Trybunału WSA w Poznaniu. Sąd zapytał, czy przepis ten, w zakresie w jakim nie pozwala na uznanie za koszt uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych nabytych nieodpłatnie w drodze darowizny, zwolnionej od podatku od spadków i darowizn, których amortyzację rozpoczęto i nie zakończono przed 1 stycznia 2018 r. jest zgodny z zasadą ochrony interesów w toku, wynikającą z art. 2 Konstytucji RP.
Sąd skierował pytanie do TK na podstawie sprawy podatników, którzy w 2017 r. nabyli w darowiźnie prawo do wzoru wspólnotowego, a do końca 2017 r. dokonywali odpisów amortyzacyjnych. Od 2018 r. – w wyniku zmiany przepisów - zostali pozbawieni możliwości odliczenia kosztów. W ocenie skarbówki podatnicy zawyżyli koszty uzyskania przychodów za 2018 r. poprzez odliczenie odpisów amortyzacyjnych. W efekcie organ podatkowy ustalił im kwotę podatku do dopłaty. W ocenie WSA, podatnicy, kierując się zasadą zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, mogli oczekiwać, że ustawodawca umożliwi im dokończenie rozpoczętego procesu.
Trybunał zgodził się z tą oceną i orzekł o niekonstytucyjności kontrolowanych przepisów. - Trybunał ponadto stwierdza, że braku przepisów intertemporalnych w żadnym stopniu nie sanuje praktyka organów władzy publicznej, w postaci np. wydawanych interpretacji indywidualnych czy wszelkiego rodzaju okólników lub objaśnień. Powołanie się przez organ administracji skarbowej bezpośrednio na konstytucyjną zasadę ochrony interesów w toku może prowadzić co najwyżej do prokonstytucyjnego rozstrzygnięcia w jednostkowej sprawie - czytamy w uzasadnieniu wyroku.
Podatnicy mogą ubiegać się o zwrot nadpłaty
- Należy oczywiście zgodzić się z rozstrzygnięciem Trybunału Konstytucyjnego. To korzystny i oczekiwany wyrok, który otwiera wielu podatnikom, co do zasady, możliwość korekty kosztów odpisów amortyzacyjnych środków trwałych darowanych i przyjętych do używania przed 1 stycznia 2018 r. Co istotne, wprowadzenie zakazu amortyzacji majątku nabytego w darowiźnie od początku budziło duże wątpliwości, także ze strony organów podatkowych. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wydawał już po 2018 r. interpretacje, w których potwierdzał, że jeśli podatnik rozpoczął dokonywanie odpisów amortyzacyjnych przed 2018 r., mógł je kontynuować mimo zmiany przepisów, na zasadach obowiązujących do 31 grudnia 2017 r. – mówi Grzegorz Grochowina, szef Zespołu Zarządzania Wiedzą w Departamencie Podatkowym KPMG w Polsce.
Podaje przykład interpretacji dyrektora KIS z 21 maja 2021 r. (nr 0115-KDIT3.4011.307.2021.1.AD), który zgodził się z podatnikiem, że z uwagi na konstytucyjną zasadę ochrony praw nabytych, zakaz amortyzacji nie znajduje zastosowania do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych przyjętych do używania przed dniem 1 stycznia 2018 r. Innymi słowy, składniki majątku przyjęte do używania przed tą datą podlegają amortyzacji na zasadach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 2018 r.
Zakaz godził w interesy podatników
Piotr Prokocki, doradca podatkowy i radca prawny, szef praktyki podatkowej w kancelarii Penteris, wyjaśnia, że wyłączenie możliwości amortyzacji środków trwałych nabytych w ramach darowizny godziło w interesy podatników, którzy przyjęli takie środki trwałe do używania przed 1 stycznia 2018 roku.
- Amortyzacja podatkowa jest długofalowym procesem, mającym wpływ na wynik podatkowy i (pośrednio) wynik finansowy w okresie od kilku do kilkudziesięciu lat. Proces ten ma wpływ na długoterminowe plany finansowe danego przedsięwzięcia. Z tego względu wszelkie zmiany zasad amortyzacji podatkowej nie powinny być wprowadzane nagle i nie powinny znajdować zastosowania do podatników, którzy rozpoczęli już amortyzację danego środka trwałego. W przeciwnym wypadku stanowią one zmianę reguł gry w trakcie jej trwania. Taką zmianą była niewątpliwie nowelizacja z 15 czerwca 2018 roku dla podatników, którzy przed 1 czerwca 2018 roku przyjęli do używania środki trwałe otrzymane w drodze darowizny. Naruszenie tych reguł gry było w tym wypadku podwójnie rażące, ponieważ wprowadzony zakaz amortyzacji nie tylko przerywał możliwość amortyzacji podatkowej, ale działał również z mocą wsteczną (od 1 stycznia 2018 roku). Z tego względu rozstrzygnięcie przyjęte w dzisiejszym wyroku zasługuje na aprobatę - mówi Piotr Prokocki.
Jak dodaje, standardy legislacji podatkowej niestety niewiele zmieniły się od 2018 roku. Wprowadzając w 2022 roku „Polski Ład” ustawodawca ponownie zaskoczył podatników arbitralną zmianą zasad amortyzacji, wyłączając możliwość amortyzowania budynków i lokali mieszkalnych oraz ograniczając możliwość amortyzowania budynków w spółkach nieruchomościowych (do wysokości odpisów amortyzacji księgowej).
Pytanie o zakaz amortyzacji mieszkań
- To oczywiście słuszny wyrok, zgodny z przewidywaniami. Co ważne, wyrok daje nadzieję na podobne rozstrzygnięcie co do zmian wprowadzonych przez Polski Ład. Chodzi w szczególności o obowiązujący od 2023 r. zakaz amortyzacji budynków mieszkalnych czy sprzedaż poleasingowych samochodów wykupionych do majątku prywatnego. Co do amortyzacji, to dotychczas orzecznictwo sądów administracyjnych jest w tej sprawie niejednolite, a sądy często argumentują w swoich wyrokach, że na ten temat powinien wypowiedzieć się Trybunał Konstytucyjny. Jednak w mojej ocenie sądy administracyjne nie muszą pytać w tej sprawie Trybunału Konstytucyjnego - mogą (a nawet powinny) stosować przepisy konstytucji bezpośrednio i kwestionować zakaz amortyzacji mieszkań - mówi dr Jacek Matarewicz, adwokat i doradca podatkowy.
Przypomnijmy, że zakaz amortyzacji nieruchomości mieszkalnych został wprowadzony Polskim Ładem od 2022 r., a w pełnym zakresie zaczął obowiązywać w 2023 r. Od początku 2023 r. nie można już amortyzować mieszkań i budynków mieszkalnych (oraz prawa do nich), niezależnie od tego, kiedy zostały kupione lub wybudowane. Nie ma też znaczenia, czy służą prowadzonej działalności gospodarczej (np. jako biuro czy siedziba firmy) lub są wynajmowane w ramach działalności gospodarczej. Wynika tak ze zmian w art. 22c pkt. 2 ustawy o PIT i art. 16c pkt 2a ustawy o CIT.
Czytaj również: Frankowiczom grozi wysoki podatek za zwrócone odsetki
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
