W wydanym właśnie wyroku w sprawie C-895/19 (A) Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) bardzo mocno zaakcentował, że przepisy krajowe dotyczące wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (WNT) nie mogą przenosić na podatnika ciężaru zapłaty VAT, gdy z tytułu zrealizowanej transakcji organom podatkowym nie należy się żadna danina. WNT jest – zgodnie z Dyrektywą VAT – czynnością, która ze swojej istoty pozostaje neutralna. Wprowadzenie przez polskiego ustawodawcę dodatkowego wymogu, który prowadzi do wykazania VAT należnego i naliczonego w dwóch różnych okresach rozliczeniowych jest sprzeczne z istotną regulacji wspólnego systemu podatku od wartości dodanej.

Zdaniem TSUE, artykuły 167 i 178 dyrektywy Rady 2006/112/WE z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, zmienionej dyrektywą Rady 2010/45/UE z 13 lipca 2010 r., należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie stosowaniu przepisów krajowych, zgodnie z którymi wykonanie prawa do odliczenia podatku od wartości dodanej (VAT) związanego z nabyciem wewnątrzwspólnotowym w tym samym okresie rozliczeniowym, w którym VAT jest należny, jest uzależnione od wykazania należnego VAT w deklaracji podatkowej, złożonej w terminie trzech miesięcy od upływu miesiąca, w którym w odniesieniu do nabytych towarów powstał obowiązek podatkowy.

Zobacz również: TSUE: Podatki od reklam i sprzedaży detalicznej zgodne z unijnym prawem >>

Problematyczne odliczanie VAT

Jak tłumaczy Agnieszka Smolińska-Wiśnioch, doradca podatkowy, dyrektor w zespole ds. podatków pośrednich w KPMG w Polsce, na podstawie przepisów obowiązujących od 1 stycznia 2017 r. podatnik, który nie zaraportuje transakcji objętej odwrotnym obciążeniem (chodzi tu o wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów, import usług i dostawę towarów, dla której podatnikiem jest nabywca) w terminie trzech miesięcy od upływu miesiąca, w którym w odniesieniu do nabytych towarów lub usług powstał obowiązek podatkowy, nie ma prawa do uwzględnienia VAT naliczonego w tym samym miesiącu, w którym musi być wykazany podatek należny. Podatek naliczony może być uwzględniony „na bieżąco” tj. w momencie gdy dokonuje faktycznej korekty w zakresie podatku naliczonego. Zasada ta obowiązuje zarówno, gdy podatnik nie wykaże w ogóle danej transakcji w terminie, jak również w sytuacji, gdy wykaże ją, ale w niewłaściwym okresie.

- W praktyce ujęcie wspomnianych transakcji we właściwym okresie i w odpowiednim przedziale czasowym jest często dużym wyzwaniem. Opóźnienia w raportowaniu wynikają często z przyczyn niezależnych od podatnika. Spóźnione zaraportowanie transakcji objętej odwrotnym obciążeniem może wiązać się z powstaniem zaległości podatkowej (VAT należny wykazywany jest poprzez wsteczną korektę deklaracji, a VAT naliczony ujmowany w bieżącym okresie), co skutkuje obowiązkiem zapłaty odsetek – komentuje Marek Bielawski, doradca podatkowy, starszy menadżer w zespole ds. podatków pośrednich w KPMG  w Polsce.

Jak natomiast zaznacza Łukasz Kalisz, doradca podatkowy i adwokat w zespole ds. postępowań podatkowych w ALTO, przepisy krajowe prowadziły dotychczas do sytuacji, gdy podatnicy (często na skutek zwłoki zagranicznego kontrahenta w dostarczeniu faktury) byli zmuszeni skorygować VAT należny z tytułu WNT i wykazać go wstecznie, w okresie, w którym powstał obowiązek podatkowy. Z kolei VAT naliczony był rozliczany w bieżącej deklaracji. Prowadziło to do powstania zaległości przy zapłacie VAT należnego i do obciążenia podatników odsetkami za zwłokę.

 

 

Brak linii orzeczniczej

Przepisy w tym zakresie były przedmiotem licznych sporów w sądach administracyjnych. Nie doprowadziły one jednak do wypracowania jednolitej linii orzeczniczej. W związku z pytaniem prejudycjalnym skierowanym przez WSA w Gliwicach Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej ocenił zgodność omawianych przepisów z ustawodawstwem Unii Europejskiej. W wydanym dzisiaj (18 marca 2021 r.) wyroku TSUE uznał, że przepisy unijne stoją na przeszkodzie stosowaniu omawianych przepisów krajowych. W uzasadnieniu Trybunał podkreślił, że uregulowanie krajowe, które zakazuje w sposób systematyczny wykonywania prawa do odliczenia VAT związanego z nabyciem wewnątrzwspólnotowym w tym samym okresie, w którym ta sama kwota VAT powinna zostać rozliczona, nie przewidując uwzględnienia wszystkich istotnych okoliczności, a w szczególności dobrej wiary podatnika, wykracza poza to, co jest konieczne, po pierwsze, do zapewnienia prawidłowego poboru VAT, w sytuacji gdy żadna kwota VAT nie jest należna na rzecz organu podatkowego, a po drugie – do zapobiegania oszustwom podatkowym.

- Pomimo że pytanie prejudycjalne dotyczyło przepisów o wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów, zdaniem ekspertów, którzy również reprezentowali podatnika przez Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej w tej sprawie, wyrok ma zastosowanie do wszystkich transakcji objętych odwrotnym obciążeniem z uwagi na identyczne sformułowanie przepisów krajowych w zakresie poszczególnych transakcji tego typu oraz uniwersalną argumentację Trybunału – zaznacza Agnieszka Smolińska-Wiśnioch.

Łukasz Kalisz podkreśla, że przyjęcie przez TSUE, że VAT należny i naliczony powinny być rozliczane w tym samym okresie prowadzi do wniosku, że po stronie podatników nie mogła powstać zaległość w VAT i tym samym zapłacone odsetki nie należały się organom podatkowym.

- Oczywiście TSUE zastrzega również, że sposób rozliczenia VAT z tytułu WNT jest uzależniony od spełnienia ogólnych przesłanek dla skorzystania z prawa do odliczenia VAT – w tym również do dochowania przez podatnika tzw. dobrej wiary. Jest to spójne z dotychczasowym dorobkiem orzeczniczym Trybunału – podkreśla ekspert.

 

Terminy przedawnienia a neutralność systemu VAT w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości UE. Perspektywa pewności prawa

Agata Ćwik-Bury

Sprawdź  

 

Zdaniem Łukasza Kalisza, wyrok jest korzystny dla polskich podatników i otwiera drogę do odzyskania nienależnie zapłaconych odsetek od VAT z tytułu WNT. Prócz tego istnieje możliwość wznowienia postępowań podatkowych, jeżeli takie rozliczenia były przedmiotem sporu z organami. Sam model rozliczeń VAT przy WNT wskazany przez TSUE zdecydowanie uprości również bieżące obowiązki – podatnicy nie będą już zmuszeni, aby monitorować momentu dokonania transakcji i chwili, gdy otrzymali fakturę, a następnie nie będą musieli odpowiednio korygować rozliczeń. Powinno mieć to wpływ na wewnątrzfirmowe procedury VAT compliance.

 

Będą zmiany w pakiecie Slim VAT 2

Warto również zauważyć, że polski ustawodawca, uprzedzając wyrok, zaplanował usunięcie wątpliwych przepisów w odniesieniu do importu usług (jest to jedno z założeń pakietu Slim VAT 2). Można się spodziewać, że w ostatecznej wersji pakietu nastąpi również usunięcie przepisów dotyczących WNT.

Jak jednak wskazuje Marek Bielawski, niezależnie od działań ustawodawcy podatnicy mają prawo zaprzestać od razu stosowania przepisów zakwestionowanych przez Trybunał, jak również mogą skorygować swoje przeszłe rozliczenia doprowadzając do pełnej neutralności rozliczeń transakcji objętych odwrotnym obciążeniem i odzyskać nienależnie zapłacone odsetki.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.