1. Przesłanki nowelizacji
Z dniem 7 sierpnia 2010 r. wchodzą w życie regulacje ustawy z dnia 10 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 122, poz. 826) – dalej u.z.d.p.
Nowelizacja przepisów ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 73, poz. 443 z późn. zm.) – dalej u.d.p. – wymuszona została koniecznością implementacji przez Polskę regulacji dyrektywy 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotyczącej usług na rynku wewnętrznym (Dz. Urz. UE L 06.376.36) – dalej dyrektywa usługowa.
Jest to bezpośrednio powodowane tym, że usługi doradztwa podatkowego zostały wprost wymienione w pkt 33 preambuły do dyrektywy usługowej, jako te, wobec których mają zastosowanie unormowania takiego aktu prawa wspólnotowego.
Ponadto, niektóre spośród wprowadzonych zmian od dłuższego czasu były postulowane i oczekiwane przez środowisko doradców podatkowych.
W ramach takiej nowelizacji zostały wprowadzone również zamiany o charakterze porządkowym i uściślającym.
Ponad wszelką wątpliwość większość z wprowadzonych zmian zasługuje na pozytywną ocenę, jako ułatwiających wykonywanie zawodu doradcy podatkowego bez jednoczesnego zagrożenia obniżenia poziomu usług świadczonych przez doradców podatkowych.
2. Szersza definicja czynności doradztwa podatkowego
Obowiązująca do dnia 6 sierpnia 2010 r. definicja czynności doradztwa podatkowego nie obejmowała swoim zakresem udzielania porad, sporządzania opinii czy wyjaśnień z zakresu prawa celnego ani w sprawach egzekucji administracyjnej. Sytuacja o tyle była specyficzna, a jednocześnie kłopotliwa dla doradców i ich klientów, że zagadnienia takie niejednokrotnie są w sposób bardzo ścisły powiązane ze sprawami z zakresu prawa podatkowego.
Ponadto, warto zaznaczyć, że tak prawo celne, jak przepisy dotyczące egzekucji administracyjnej są objęte zakresem egzaminu na doradcę podatkowego.
Te dwa argumenty niewątpliwie w sposób jednoznaczny przemawiały za tym, aby tak doradztwo w materii prawa celnego jak i postępowania egzekucyjnego w administracji (w zakresie związanym z czynnościami doradztwa podatkowego) zostały włączone w krąg czynności doradztwa podatkowego.
Tak też się stało.
W ramach nowelizacji została poszerzona definicja czynności doradztwa podatkowego, która obecnie obejmuje m.in. udzielanie podatnikom, płatnikom i inkasentom, na ich zlecenie lub na ich rzecz, porad, opinii i wyjaśnień z zakresu ich obowiązków podatkowych i celnych oraz w sprawach egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami.
Naturalną konsekwencją takiego poszerzenia zakresu przedmiotowego pojęcia czynności doradztwa podatkowego było rozszerzenie katalogu czynności doradztwa podatkowego o czynności związane z reprezentowaniem podatników, płatników i inkasentów w postępowaniu przed organami administracji publicznej i w zakresie sądowej kontroli decyzji, postanowień i innych aktów administracyjnych w sprawach z zakresu obowiązków podatkowych i celnych tych podmiotów, jak również w sprawach egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami (do tej pory doradcy podatkowi byli legitymowani do reprezentowania klientów przed sądami jedynie w sprawach podatkowych – zob. art. 41 u.d.p. w brzmieniu obowiązującym do dnia 6 sierpnia 2010 r.).
Ponad wszelką wątpliwość powyższe zmiany poprawiły sytuację klientów doradców podatkowych, którzy uzyskają jeszcze bardziej kompleksową obsługę, a jednocześnie większą ochronę finansową, co jest powodowane tym, że tego rodzaju świadczenia – jako usługi doradztwa podatkowego – zostały objęte ochroną ubezpieczeniową na podstawie ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej doradcy podatkowego.
Zaznaczyć przy tym trzeba, że o ile czynności doradztwa podatkowego mogą być wykonywane – oprócz doradców podatkowych – przez adwokatów, radców prawnych i biegłych rewidentów, ci ostatni nie mogą reprezentować podatników, płatników i inkasentów w postępowaniu przed organami administracji publicznej i w zakresie sądowej kontroli decyzji, postanowień i innych aktów administracyjnych w sprawach wymienionych w art. 2 ust. 1 pkt 1 u.d.p. (czyli podatkowych, celnych i w zakresie egzekucji administracyjnej związanej ze sprawami podatkowymi lub celnymi).
3. Ubezpieczenie OC doradcy podatkowego
Z punktu widzenia klienta doradcy podatkowego niezwykle istotnym może być to, czy doradca podatkowy posiada ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej. Nie da się bowiem ukryć, że z uwagi na poziom regulacji prawa podatkowego jak i problemy z jego stosowaniem (chociażby tylko niejednolite wykładnie organów podatkowych) zawód doradcy podatkowego jest zawodem podwyższonego ryzyka finansowego.
Między innymi z tego powodu – na podstawie art. 44 u.d.p. – doradca podatkowy jest zobligowany do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności doradztwa podatkowego.
O ile sam obowiązek (i zasadność jego istnienia) nie budził wątpliwości, o tyle już sankcja za jego niedopełnienia zdawała się być nazbyt uciążliwa. Otóż bowiem przed omawianą nowelizacją brak ubezpieczenia sankcjonowany był obligatoryjnym skreśleniem z listy doradców podatkowych; co ważne, już nawet krótka przerwa w ciągłości ubezpieczenia skutkowała utratą uprawnień.
Obecnie – w wyniku wykreślenia z art. 10 ust. 1 lit. c u.d.p. – sankcja taka już nie występuje.
Zaznaczyć jednak trzeba, że na podstawie nowo dodanego art. 44b u.d.p. w okresie, w którym doradca podatkowy nie jest objęty ochroną ubezpieczeniową nie może wykonywać czynności doradztwa podatkowego.
Pamiętać też należy, że niedopełnienie obowiązku ubezpieczenia będzie stanowiło podstawę odpowiedzialności dyscyplinarnej (włącznie z pozbawieniem prawa wykonywania zawodu).
4. Inna działalność doradców podatkowych
Niezwykle istotną – zwłaszcza dla części doradców podatkowych – zmianą jest zniesienie zakazu wykonywania innej działalności gospodarczej niż wskazane w ustawie o doradztwie podatkowym oraz istotne złagodzenie zasad podejmowania przez doradcę podatkowego zatrudnienia w innych pomiotach niż uprawnione do wykonywania czynności doradztwa podatkowego.
Otóż w aktualnym stanie prawnym (po nowelizacji) doradca podatkowy wykonujący swój zawód może prowadzić działalność gospodarczą lub być zatrudniony, jeżeli jej wykonywanie lub to zatrudnienie:
1)nie powoduje konfliktu interesów i niezgodności między poszczególnymi rodzajami działalności lub zatrudnienia;
2)nie narusza niezależności i bezstronności doradcy podatkowego;
3)nie pozostaje w sprzeczności z zasadami etyki zawodowej doradcy podatkowego.
Podkreślić trzeba, że doradca podatkowy jest obowiązany do pisemnego zawiadomienia Krajowej Rady Doradców Podatkowych o rozpoczęciu prowadzenia działalności gospodarczej lub zatrudnienia wykraczających poza zakres czynności doradztwa podatkowego, z podaniem rodzajów prowadzonej działalności lub rodzajów zatrudnienia, oraz o wszelkich zmianach dotyczących zakresu tej działalności lub tego zatrudnienia, w terminie 30 dni, odpowiednio od dnia rozpoczęcia jej prowadzenia, rozpoczęcia zatrudnienia lub zaistnienia zmian.
Zmiana taka została wymuszona w sposób bezpośredni koniecznością implementacji przepisów dyrektywy usługowej. Niewątpliwie jest ona bardzo ważna np. dla tych doradców, którzy do tej pory musieli zawieszać uprawnienia z tego powodu, że byli zatrudniani w firmach na stanowiskach w pionach finansowych, prawnych czy podatkowych.
5. Reklama doradców podatkowych
W art. 38 ust. 1 u.d.p. w brzmieniu obowiązującym do dnia 6 sierpnia 2010 r. zapisany był całkowity zakaz reklamy czynności doradztwa podatkowego. Tak definitywne rozwiązanie było trudne do zaakceptowania dla części doradców, ale przede wszystkim naruszało regulacje dyrektywy usługowej.
Z tego powodu prawodawca dokonał zmian w tym zakresie.
Obecnie reklama nie jest już definitywnie i bezwzględnie zakazana. Nie oznacza to jednak, że doradcy mogą reklamować swoje usługi w sposób nieograniczony i dowolny; nie musimy obawiać się, że nagle pojawią się reklamy kancelarii tak krzykliwe i kontrowersyjne, jak np. reklamy niektórych sieci handlowych.
Otóż bowiem, reklama musi być prowadzona z poszanowaniem godności zawodu doradcy podatkowego, który przecież jest zawodem zaufania publicznego, jak również z zachowaniem zasad etyki zawodowej.
Warto też zaznaczyć, że w dalszym ciągu organy podatkowe, pracownicy zatrudnieni w organach podatkowych, organy kontroli skarbowej, pracownicy urzędów kontroli skarbowej, a także minister właściwy do spraw finansów publicznych oraz pracownicy Ministerstwa Finansów nie mogą w jakiejkolwiek formie reklamować konkretnego podmiotu świadczącego doradztwo podatkowe.
Ważnym przy tym jest to, że rażącego lub uporczywego naruszania zasad i sposobu prowadzenia reklamy usług doradztwa podatkowego, wbrew postanowieniom art. 38 ust. 3 u.d.p. stanowi przesłankę do skreślenia osoby prawnej z rejestru osób prawnych uprawnionych do wykonywania czynności doradztwa podatkowego.
3. Przepis ust. 1 stosuje się również do podmiotów, o których mowa w art. 4 ust. 1, w zakresie wykonywania przez te podmioty czynności doradztwa podatkowego.
Z dniem 7 sierpnia 2010 r. wchodzą w życie regulacje ustawy z dnia 10 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 122, poz. 826) – dalej u.z.d.p.
Nowelizacja przepisów ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 73, poz. 443 z późn. zm.) – dalej u.d.p. – wymuszona została koniecznością implementacji przez Polskę regulacji dyrektywy 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotyczącej usług na rynku wewnętrznym (Dz. Urz. UE L 06.376.36) – dalej dyrektywa usługowa.
Jest to bezpośrednio powodowane tym, że usługi doradztwa podatkowego zostały wprost wymienione w pkt 33 preambuły do dyrektywy usługowej, jako te, wobec których mają zastosowanie unormowania takiego aktu prawa wspólnotowego.
Ponadto, niektóre spośród wprowadzonych zmian od dłuższego czasu były postulowane i oczekiwane przez środowisko doradców podatkowych.
W ramach takiej nowelizacji zostały wprowadzone również zamiany o charakterze porządkowym i uściślającym.
Ponad wszelką wątpliwość większość z wprowadzonych zmian zasługuje na pozytywną ocenę, jako ułatwiających wykonywanie zawodu doradcy podatkowego bez jednoczesnego zagrożenia obniżenia poziomu usług świadczonych przez doradców podatkowych.
2. Szersza definicja czynności doradztwa podatkowego
Obowiązująca do dnia 6 sierpnia 2010 r. definicja czynności doradztwa podatkowego nie obejmowała swoim zakresem udzielania porad, sporządzania opinii czy wyjaśnień z zakresu prawa celnego ani w sprawach egzekucji administracyjnej. Sytuacja o tyle była specyficzna, a jednocześnie kłopotliwa dla doradców i ich klientów, że zagadnienia takie niejednokrotnie są w sposób bardzo ścisły powiązane ze sprawami z zakresu prawa podatkowego.
Ponadto, warto zaznaczyć, że tak prawo celne, jak przepisy dotyczące egzekucji administracyjnej są objęte zakresem egzaminu na doradcę podatkowego.
Te dwa argumenty niewątpliwie w sposób jednoznaczny przemawiały za tym, aby tak doradztwo w materii prawa celnego jak i postępowania egzekucyjnego w administracji (w zakresie związanym z czynnościami doradztwa podatkowego) zostały włączone w krąg czynności doradztwa podatkowego.
Tak też się stało.
W ramach nowelizacji została poszerzona definicja czynności doradztwa podatkowego, która obecnie obejmuje m.in. udzielanie podatnikom, płatnikom i inkasentom, na ich zlecenie lub na ich rzecz, porad, opinii i wyjaśnień z zakresu ich obowiązków podatkowych i celnych oraz w sprawach egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami.
Naturalną konsekwencją takiego poszerzenia zakresu przedmiotowego pojęcia czynności doradztwa podatkowego było rozszerzenie katalogu czynności doradztwa podatkowego o czynności związane z reprezentowaniem podatników, płatników i inkasentów w postępowaniu przed organami administracji publicznej i w zakresie sądowej kontroli decyzji, postanowień i innych aktów administracyjnych w sprawach z zakresu obowiązków podatkowych i celnych tych podmiotów, jak również w sprawach egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami (do tej pory doradcy podatkowi byli legitymowani do reprezentowania klientów przed sądami jedynie w sprawach podatkowych – zob. art. 41 u.d.p. w brzmieniu obowiązującym do dnia 6 sierpnia 2010 r.).
Ponad wszelką wątpliwość powyższe zmiany poprawiły sytuację klientów doradców podatkowych, którzy uzyskają jeszcze bardziej kompleksową obsługę, a jednocześnie większą ochronę finansową, co jest powodowane tym, że tego rodzaju świadczenia – jako usługi doradztwa podatkowego – zostały objęte ochroną ubezpieczeniową na podstawie ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej doradcy podatkowego.
Zaznaczyć przy tym trzeba, że o ile czynności doradztwa podatkowego mogą być wykonywane – oprócz doradców podatkowych – przez adwokatów, radców prawnych i biegłych rewidentów, ci ostatni nie mogą reprezentować podatników, płatników i inkasentów w postępowaniu przed organami administracji publicznej i w zakresie sądowej kontroli decyzji, postanowień i innych aktów administracyjnych w sprawach wymienionych w art. 2 ust. 1 pkt 1 u.d.p. (czyli podatkowych, celnych i w zakresie egzekucji administracyjnej związanej ze sprawami podatkowymi lub celnymi).
3. Ubezpieczenie OC doradcy podatkowego
Z punktu widzenia klienta doradcy podatkowego niezwykle istotnym może być to, czy doradca podatkowy posiada ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej. Nie da się bowiem ukryć, że z uwagi na poziom regulacji prawa podatkowego jak i problemy z jego stosowaniem (chociażby tylko niejednolite wykładnie organów podatkowych) zawód doradcy podatkowego jest zawodem podwyższonego ryzyka finansowego.
Między innymi z tego powodu – na podstawie art. 44 u.d.p. – doradca podatkowy jest zobligowany do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności doradztwa podatkowego.
O ile sam obowiązek (i zasadność jego istnienia) nie budził wątpliwości, o tyle już sankcja za jego niedopełnienia zdawała się być nazbyt uciążliwa. Otóż bowiem przed omawianą nowelizacją brak ubezpieczenia sankcjonowany był obligatoryjnym skreśleniem z listy doradców podatkowych; co ważne, już nawet krótka przerwa w ciągłości ubezpieczenia skutkowała utratą uprawnień.
Obecnie – w wyniku wykreślenia z art. 10 ust. 1 lit. c u.d.p. – sankcja taka już nie występuje.
Zaznaczyć jednak trzeba, że na podstawie nowo dodanego art. 44b u.d.p. w okresie, w którym doradca podatkowy nie jest objęty ochroną ubezpieczeniową nie może wykonywać czynności doradztwa podatkowego.
Pamiętać też należy, że niedopełnienie obowiązku ubezpieczenia będzie stanowiło podstawę odpowiedzialności dyscyplinarnej (włącznie z pozbawieniem prawa wykonywania zawodu).
4. Inna działalność doradców podatkowych
Niezwykle istotną – zwłaszcza dla części doradców podatkowych – zmianą jest zniesienie zakazu wykonywania innej działalności gospodarczej niż wskazane w ustawie o doradztwie podatkowym oraz istotne złagodzenie zasad podejmowania przez doradcę podatkowego zatrudnienia w innych pomiotach niż uprawnione do wykonywania czynności doradztwa podatkowego.
Otóż w aktualnym stanie prawnym (po nowelizacji) doradca podatkowy wykonujący swój zawód może prowadzić działalność gospodarczą lub być zatrudniony, jeżeli jej wykonywanie lub to zatrudnienie:
1)nie powoduje konfliktu interesów i niezgodności między poszczególnymi rodzajami działalności lub zatrudnienia;
2)nie narusza niezależności i bezstronności doradcy podatkowego;
3)nie pozostaje w sprzeczności z zasadami etyki zawodowej doradcy podatkowego.
Podkreślić trzeba, że doradca podatkowy jest obowiązany do pisemnego zawiadomienia Krajowej Rady Doradców Podatkowych o rozpoczęciu prowadzenia działalności gospodarczej lub zatrudnienia wykraczających poza zakres czynności doradztwa podatkowego, z podaniem rodzajów prowadzonej działalności lub rodzajów zatrudnienia, oraz o wszelkich zmianach dotyczących zakresu tej działalności lub tego zatrudnienia, w terminie 30 dni, odpowiednio od dnia rozpoczęcia jej prowadzenia, rozpoczęcia zatrudnienia lub zaistnienia zmian.
Zmiana taka została wymuszona w sposób bezpośredni koniecznością implementacji przepisów dyrektywy usługowej. Niewątpliwie jest ona bardzo ważna np. dla tych doradców, którzy do tej pory musieli zawieszać uprawnienia z tego powodu, że byli zatrudniani w firmach na stanowiskach w pionach finansowych, prawnych czy podatkowych.
5. Reklama doradców podatkowych
W art. 38 ust. 1 u.d.p. w brzmieniu obowiązującym do dnia 6 sierpnia 2010 r. zapisany był całkowity zakaz reklamy czynności doradztwa podatkowego. Tak definitywne rozwiązanie było trudne do zaakceptowania dla części doradców, ale przede wszystkim naruszało regulacje dyrektywy usługowej.
Z tego powodu prawodawca dokonał zmian w tym zakresie.
Obecnie reklama nie jest już definitywnie i bezwzględnie zakazana. Nie oznacza to jednak, że doradcy mogą reklamować swoje usługi w sposób nieograniczony i dowolny; nie musimy obawiać się, że nagle pojawią się reklamy kancelarii tak krzykliwe i kontrowersyjne, jak np. reklamy niektórych sieci handlowych.
Otóż bowiem, reklama musi być prowadzona z poszanowaniem godności zawodu doradcy podatkowego, który przecież jest zawodem zaufania publicznego, jak również z zachowaniem zasad etyki zawodowej.
Warto też zaznaczyć, że w dalszym ciągu organy podatkowe, pracownicy zatrudnieni w organach podatkowych, organy kontroli skarbowej, pracownicy urzędów kontroli skarbowej, a także minister właściwy do spraw finansów publicznych oraz pracownicy Ministerstwa Finansów nie mogą w jakiejkolwiek formie reklamować konkretnego podmiotu świadczącego doradztwo podatkowe.
Ważnym przy tym jest to, że rażącego lub uporczywego naruszania zasad i sposobu prowadzenia reklamy usług doradztwa podatkowego, wbrew postanowieniom art. 38 ust. 3 u.d.p. stanowi przesłankę do skreślenia osoby prawnej z rejestru osób prawnych uprawnionych do wykonywania czynności doradztwa podatkowego.
3. Przepis ust. 1 stosuje się również do podmiotów, o których mowa w art. 4 ust. 1, w zakresie wykonywania przez te podmioty czynności doradztwa podatkowego.