Zdaniem projektodawców obecnie obowiązująca Ordynacja nie odpowiada już dzisiejszym potrzebom. Coraz bardziej widoczna jest potrzeba uwzględnienia większej ochrony pozycji podatnika w relacjach z organami podatkowymi. Konieczne jest także określenie praw i obowiązków podatnika w formie katalogu zawartego w jednym akcie prawnym rangi ustawowej. Nowy akt prawny winien uwzględnić również ogromny dorobek orzeczniczy sądów w sprawach podatkowych. Ogólne prawo podatkowe musi także nadążać za dynamicznymi przemianami gospodarczymi i technicznymi. Jednym z czynników wymuszających zmiany prawne jest konieczność coraz powszechniejszego wykorzystywania środków komunikacji elektronicznej w kontaktach z podatnikiem. W nowej Ordynacji proponuje się, więc zmiany w następujących obszarach:

Prawo do informacji i wsparcia oraz ochrona uzasadnionych oczekiwań

Określono w przepisach ordynacji podatkowej sposoby (postaci) udzielania podatnikom przez organy podatkowe informacji i wsparcia (konsultacji bezpośrednich, online itd.), a także warunki i zakres ochrony prawnej przysługującej podatnikowi w razie zastosowania się przez niego do udzielonej mu urzędowej informacji, która następnie okazuje się niepoprawna lub myląca. Proponowane rozwiązanie ma zapewnić powszechny dostęp do informacji podatkowej, zwiększyć stopień znajomości przepisów prawa podatkowego przez podatników, a tym samym ograniczyć ilość popełnianych błędów w samoobliczeniu podatku.
Zwiększenie świadomości podatkowej ma też zmniejszyć liczbę interpretacji indywidualnych.

Zastosowanie środków komunikacji elektronicznej

Proponuje się, aby podstawowe zagadnienia z zakresu komunikacji elektronicznej były ujęte w odrębnym rozdziale, w części ogólnej projektowanego aktu prawnego, co przyczyni się do uporządkowania przedmiotowego zagadnienia w nowym akcie prawnym. W tym rozdziale uregulowano podstawowe zasady związane z komunikacją elektroniczną pomiędzy organami podatkowymi i podatnikami. Zmodyfikowano zasadę pisemności załatwiania spraw podatkowych, w sposób niebudzący wątpliwości, że pismo to również pismo w postaci elektronicznej. Zmodyfikowano obecnie obowiązujące rozwiązanie niejednoznacznie zobowiązujące profesjonalnego pełnomocnika do posiadania adresu elektronicznego i posługiwania się tym adresem w kontaktach z organem podatkowym.

Tajemnica skarbowa

Proponowane rozwiązania w tym zakresie ukierunkowane są w większym stopniu na uszczelnienie danych i innych informacji objętych tajemnicą skarbową, a w szczególności ochronę informacji stanowiącej tajemnicę przedsiębiorstwa na takim samym poziomie, jak dane objęte tajemnicą bankową.

Deklaracje

Wprowadza się rozwiązanie zgodnie, z którym deklaracja rzetelna i niewadliwa stanowi dowód tego, co wynika z zawartej w niej treści. Deklaracja uzyskuje, zatem moc dowodową dokumentu urzędowego. Projekt przewiduje też zasadę umożliwiającą stronie postępowania podatkowego w pierwszej instancji dokonanie korekty deklaracji podatkowej, w zakresie objętym postępowaniem podatkowym, przed ewentualnym wydaniem decyzji podatkowej.

Przedawnienie

W nowej ordynacji podatkowej wprowadzono instytucje przedawnienia wymiaru i przedawnienia poboru. W ramach pierwszego rodzaju przedawnienia określono czas na doręczenie zobowiązanemu decyzji przez organ I instancji. Przedawnienie poboru wyznacza natomiast czas na wyegzekwowanie należnego podatku.

Nadpłata i zwrot podatku

W projektowanej ustawie uproszczono definicję nadpłaty, a także uwzględniono element bezpodstawnego wzbogacenia, jako przesłankę, której zaistnienie eliminuje możliwość zwrotu nadpłaty. Organ podatkowy będzie mógł odmówić dokonania zwrotu należności, jeśli wykaże, że w wyniku zwrotu tej kwoty nastąpi bezpodstawne wzbogacenie.

Ulgi w spłacie

Proponuje się wprowadzenie możliwości umorzenia podatku przed upływem terminu jego płatności, a po jego konkretyzacji w deklaracji podatkowej lub decyzji.
Określono niezbędne elementy, jakie powinien zawierać wniosek o udzielenie ulgi w spłacie, co będzie praktyczną wskazówką dla zobowiązanego do prawidłowego jego sporządzenia i w konsekwencji powinno wpłynąć na przyśpieszenie rozpatrywania podań w tym zakresie.

Następstwo prawne

Zrezygnowano z przejmowania obowiązku podatkowego przez spadkobierców podatnika w określonym zakresie. Wprowadzono do przepisów prawa podatkowego instytucję zapisobiercy windykacyjnego nabywającego w drodze tego zapisu przedsiębiorstwo. Ma to sprzyjać efektywnemu prowadzeniu i kontynuowaniu działalności gospodarczej. Korzystne dla zobowiązanych mają być też rozwiązania dotyczące sytuacji prawnej zapisobierców zwykłych, brak następstwa prawnego dalszych spadkobierców (spadkobierców spadkobierców), nabywców spadku.

Wykonywanie zobowiązań solidarnych

Proponuje się wskazanie, wprost, że preferencje o charakterze podmiotowym powinny wpływać zasadniczo jedynie na sytuację zobowiązanego, który spełnia kryteria do ich uzyskania. Bez wpływu na pozostałych zobowiązanych powinny, więc pozostawać np. ulgi w spłacie zobowiązań polegające na odroczeniu czy rozłożeniu na raty. Powinno to skutkować pomniejszeniem kwoty zobowiązania do zapłaty obciążającej pozostałych zobowiązanych.

Załatwianie spraw

Uprawniono stronę do wniesienia ponaglenia na przewlekłość ex post, tj. w celu ustalenia istnienia przewlekłości według stanu z daty jego wniesienia, co dla strony może okazać się potrzebne dla ewentualnych roszczeń odszkodowawczych. Proponowanym nowym środkiem procesowym jest „zobowiązanie” przewlekle działającego organu do załatwienia sprawy w wyznaczonym terminie. Tylko w sytuacji, gdy wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody, wymagające odpowiednio dłuższego postępowania, nieznane w momencie wyznaczania terminu, organ wyższego stopnia będzie mógł wyznaczyć termin odpowiednio dłuższy.  Skrócono do 7 dni termin rozpatrzenia ponaglenia.

Doręczenia

Proponuje się wykorzystać dane wskazane w zgłoszeniu identyfikacyjnym i przechowywane w Centralnym Rejestrze Podatników Krajowej Ewidencji Podatników, jako podstawę do ustalenia adresu miejsca zamieszkania oraz adresu siedziby dla celów doręczania pism. Przyczyni się to do usprawnienia doręczenia korespondencji adresowanej do zobowiązanego i zminimalizowania sporów na tym tle.

Wszczęcie postępowania

Proponuje się uprawnienie organu podatkowego do niewszczynania oraz umarzania wszczętego z urzędu postępowania, jeżeli spodziewana kwota uszczuplenia nie przekracza ustawowo określonego limitu kwotowego. W zakresie podatków pobieranych przez samorządowe organy podatkowe, gdzie zazwyczaj wymierzane są niższe kwoty zobowiązań oraz inaczej mogą kształtować się koszty postępowania, proponuje się uprawnić radę gminy do obniżenia ustawowo określonego limitu bagatelności.

Dowody

Doprecyzowano przesłanki przy spełnieniu, których organ może nie uwzględnić wniosku dowodowego strony. Dopuszczono możliwości przeprowadzenia dowodu z zeznań świadka, jeżeli protokół z przesłuchania tego świadka w innym postępowaniu włączono, jako dowód w sprawie. Wprowadzono zakaz zastępowania przesłuchania świadka jego wyjaśnieniami udzielonymi na piśmie. Proponuje się, aby przesłuchanie strony postępowania, świadka lub biegłego mogło nastąpić przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość. Proponuje się także wprowadzenie obowiązku podawania personaliów świadka, który ma zostać przesłuchany w informacji o planowanej czynności dowodowej. Wprowadzono możliwość przeprowadzenia konfrontacji - w celu wyjaśnienia sprzeczności, co do istotnych okoliczności stanu faktycznego sprawy, w zakresie złożonych zeznań lub sporządzonych opinii.

Rozprawa

Proponuje się umożliwienie wykorzystania tej procedury już w ramach prowadzonego postępowania przed organem pierwszej instancji.

Umowa podatkowa

Ustanowiono prawną podstawę do konsensualnego rozwiązywania sporów podatkowych poprzez zawarcie w nowej ordynacji podatkowej normy kompetencyjnej dla organów podatkowych do zawierania umów z podatnikami oraz określenie w przepisach formy procesowej i skutków prawnych takich porozumień.
Norma kompetencyjna przewiduje, że umowa może zostać zawarta w szczególności w przypadku trudnych do usunięcia wątpliwości, co do stanu faktycznego w sprawie. Katalog obszarów możliwych uzgodnień jest otwarty (niewyczerpujący). Umowy podatkowe będą zawierane po przeprowadzeniu uzgodnień między podatnikiem a organem podatkowym i dokumentowane protokołem, stwierdzającym m.in. zakres i treść dokonanych uzgodnień. Umowa będzie mogła zostać zawarta w dowolnej procedurze podatkowej.

Mediacja

Jako mechanizm procesowy ułatwiający komunikację między organem podatkowym (pracownikiem działającym z jego upoważnienia) a podatnikiem, zostanie wprowadzona mediacja podatkowa – procedura rozwiązywania sporów z udziałem pośrednika - mediatora. Jej wszczęcie będzie możliwe na każdym etapie tego postępowania (tj. w I lub w II instancji).
Strony będą dokonywać swobodnego, wspólnego wyboru mediatora z listy prowadzonej przez Szefa KAS. Wynik mediacji będzie dokumentowany w protokole zawierającym m.in. informację o treści umowy lub jej braku.

Uproszczone postępowanie podatkowe

Proponuje się stworzyć model postępowania uproszczonego. Fundamentem postępowania uproszczonego powinien być brak postanowienia o wszczęciu, brak zawiadomienia o wyznaczeniu terminu do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego oraz nie sporządzanie uzasadniania wydanej w tym trybie decyzji, które będzie konieczne tylko na żądanie strony wniesione już po doręczeniu decyzji. Termin do wniesienia odwołania będzie liczony dopiero od dnia doręczenia stronie uzasadnienia decyzji. Zastosowanie trybu uproszczonego wymaga bezwzględnie zgody lub wniosku strony.

Odwołania

W projektowanym akcie wprowadzono możliwość złożenia skargi na decyzje organu pierwszej instancji, w sytuacji, gdy obejmuje ona wyłącznie zarzuty naruszenia prawa materialnego. Ograniczono możliwość orzekania na niekorzyść strony tak przez organ pierwszej instancji jak i organ drugiej instancji. Wydłużono z 14 dni do 30 dni termin do złożenia odwołania, a zażalenia z 7 do 14 dni.

Interpretacje i informacje dotyczące przepisów prawa podatkowego

Proponuje się wprowadzenie jednolitych zasad w odniesieniu do całości interpretacji przepisów prawa podatkowego niezależnie od tego, czy dany podatek stanowi dochód budżetu państwa czy jednostek samorządu terytorialnego. Proponuje się także możliwość występowania przez uprawniony organ do wydawania interpretacji z pytaniem prawnym do Naczelnego Sądu Administracyjnego, co wymusza równoległą zmianę w ustawie - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. W efekcie zmniejszeniu ulegnie liczba skarg kierowanych do sądów administracyjnych.

Konsultacja skutków podatkowych transakcji

Proponuje się wprowadzenie procedury konsultacyjnej, (jako typu postępowania podatkowego), w której wnioskodawca oraz organ podatkowy będą mogli w trybie konsultacji dokonać uzgodnień dotyczących przeszłych rozliczeń podatkowych przed zaistnieniem ewentualnego sporu. W ramach procedury będą dokonywane ustalenia faktyczne oraz uzgodnienia między organem podatkowym a podatnikiem. W postępowaniu konsultacyjnym będą wydawane decyzje podatkowe. Decyzje te, na zasadach ogólnych, będą wiążące dla organu podatkowego i podatnika oraz będą podlegać zaskarżeniu. W przyszłym postępowaniu podatkowym organ podatkowy nie będzie mógł zająć stanowiska różniącego się od wyrażonego w tej decyzji. Korzystanie z procedury konsultacyjnej będzie odpłatne.
 

Więcej informacji i narzędzi znajdziesz w programie
Vademecum Głównego Księgowego
Bądź na bieżąco ze zmianami prawnymi i korzystaj z aktualnych materiałów