Kiedy i w jaki sposób ująć w koszty uzyskania przychodu prowizję od kredytu udzielonego na bieżącą działalność firmy?
Na podstawie interpretacji wydanych przez organy podatkowe tej kwestii należy przyjąć, że nie ma jednoznaczności w przedmiotowej kwestii. Część decyzji wskazuje na możliwość zaliczenia prowizji z tytułu udzielenia kredytu do kosztów uzyskania przychodu w momencie ich poniesienia; inne zaś nakazują ich rozliczenie proporcjonalnie do okresu trwania umowy kredytowej. Drugie stanowisko warunkowane jest m.in. sposobem rozliczenia kosztów prowizji bankowych w księgach rachunkowych jednostki. Jeżeli w księgach rachunkowych ww. koszty podlegają rozliczeniu w czasie, wówczas moment poniesienia kosztu rozłożony jest na cały okres trwania umowy. Przytoczone uzasadnienie, bazujące wprost na zapisach art. 15 ust. 4e ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.) - dalej u.p.d.o.p., jest o tyle nie przekonywujące, że ustawa podatkowa definiuje jedynie moment poniesienia kosztów utożsamiając go z ujęciem kosztów w księgach rachunkowych na podstawie stosownych dowodów księgowych, nie wskazując sposobu ujęcia tych kosztów. Należy zwrócić w tym miejscu uwagę na fakt, że ujęcie prowizji w rozliczeniach międzyokresowych kosztów lub jako zmniejszenie kwoty zobowiązania też stanowi operację ujęcia kosztów w księgach rachunkowych, co przeczyłoby przedstawionemu uzasadnieniu. Ostateczna decyzja w tej kwestii spoczywa niestety na podatniku i powinna uwzględniać stanowisko właściwego dla niego organu podatkowego.
Stanowisko przedstawione w odpowiedzi na pytanie potwierdza m.in. interpretacja wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej (sygn.: IPPB5/423-304/09-2/DG) z dnia 4 września 2009 r., w której stwierdza się, że: "Kosztem uzyskania przychodów mogą być opłaty poniesione przez spółkę w związku z pozyskaniem kredytu, tj. wydatki na nabycie usług doradczych w zakresie wyboru kredytobiorcy, koszty doradztwa prawnego, koszty przygotowania tekstu umowy kredytu przez kancelarię prawną, prowizja banku, wymagane przez bank zabezpieczenia. Wydatki te jeśli zostały poniesione w celu uzyskania przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, będą stanowiły koszty [...] koszty pośrednio związane z przychodem podatkowym. Kosztami bezpośrednimi uzyskania przychodów są koszty, bez których przychód ten w ogóle nie mógłby powstać. Kosztami takimi nie będą jednak ww. wydatki gdyż nie stanowią warunku zaistnienia przychodu. W konsekwencji, przedmiotowe koszty powinny być rozpoznawane przez spółkę dla celów podatkowych w momencie ich poniesienia zgodnie z art. 15 ust. 4d ustawy u.p.d.o.p. Pośrednie uzasadnienie powyższego stanowiska stanowiła argumentacja, że: "wydatki poniesione w związku z zaciągnięciem kredytu powinny zostać zaliczone do kosztów podatkowych jednorazowo, nawet jeżeli dotyczą umowy kredytu, która jest umową terminową przekraczającą rok podatkowy. W takiej bowiem sytuacji nie ma możliwości powiązania takich kosztów z okresem trwania umowy kredytu, natomiast ww. koszty stanowią warunek konieczny dla uruchomienia kredytu, co powoduje, iż są one związane wyłącznie z rokiem podatkowym, w którym kredyt został udzielony. Nie są to również koszty, które stanowią wynagrodzenie za cały okres trwania umowy kredytu, a jedynie koszty, które warunkują możliwość nabycia usługi finansowej banku (udzielenie kredytu)". Podobne stanowisko w przedmiotowej sprawie zostało wydane także w interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 3 marca 2009 r., (sygn.: IPPB3/423-1681/08-2/ER) oraz orzecznictwie sądów administracyjnych dotyczących kosztów związanych z uruchomieniem umowy leasingu (wyrok WSA w Warszawie z dnia 8 sierpnia 2008 r. III SA/Wa 221/08).

Przeciwne stanowisko zostało wyrażone w interpretacji indywidualnej wydanej nota bene przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej (IPPB5/423-405/09/JC) z dnia 18 sierpnia 2009 r., w której stwierdza On, że: "na podstawie art. 15 ust. 4e u.p.d.o.p za dzień poniesienia kosztu uzyskania przychodów uważa się dzień, na który ujęto koszt w księgach rachunkowych (zaksięgowano) na podstawie otrzymanej faktury (rachunku), albo dzień, na który ujęto koszt na podstawie innego dowodu w przypadku braku faktury (rachunku), z wyjątkiem sytuacji, gdy dotyczyłoby to ujętych jako koszty rezerw albo biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów [...] Prowizja bankowa z tytułu zawierania umowy kredytu nie będzie miała bezpośredniego odzwierciedlenia w osiąganych przychodach, lecz jej poniesienie warunkuje możliwość korzystania ze środków finansowych wydatkowanych na bieżącą działalność, a więc warunkuje pośrednio uzyskanie przychodu. Spółka ujmuje w księgach rachunkowych koszty prowizji, rozliczając je proporcjonalnie przez cały okres trwania umowy kredytowej, tym samym nie jest możliwe potraktowanie zapłaconej prowizji za koszt uzyskania przychodu, jednorazowo w momencie jej zapłaty. W świetle powyższego, wydatki na prowizję bankową i inne opłaty warunkujące uruchomienie kredytu stanowią koszty uzyskania przychodów proporcjonalnie do długości trwania umowy kredytowej". Jak wskazano w odpowiedzi na pytanie zdaniem odpowiadającego moment ujęcia kosztu w księgach rachunkowych jednostki stanowi data księgowania kosztów prowizji, jako pozycji rozliczeń międzyokresowych kosztów (czynnych) lub jako odpowiednio zmniejszonej kwoty zobowiązania finansowego. Takie podejście wynikałoby z interpretacji celowościowej przytoczonego przepisu art. 15 ust. 4e u.p.d.o.p, który ma uniemożliwiać ujęcie pozycji kosztów, zanim zostaną one faktycznie poniesione, tj. staną się wymagalne i udokumentowane obiektywnie na podstawie dowodu księgowego.

Odnosząc się do drugiej części pytania należy wskazać, że w przypadku przyjęcia jednakże stanowiska drugiego kwota prowizji może zostać ujęta początkowo jako:

1) zmniejszenie kwoty zobowiązania (kredytu) i rozliczana w późniejszym okresie, łącznie z kosztami odsetek na podstawie efektywnej stopy procentowej kredytu (wycena wg skorygowanej ceny nabycia)

2) ujęta w kategorii rozliczeń międzyokresowych czynnych, jako pozycja kosztów finansowych niewchodząca w zmianę stanu produktów, a następnie rozliczna w sposób liniowy przez okres trwania kredytu.