Odpowiedź:

Zarówno przychód podatkowy, jak i koszt uzyskania przychodów należy rozpoznać w momencie dokonania rozliczenia między serwisem samochodowym a firmą ubezpieczeniową, tj. w roku 2016.

Uzasadnienie:

Przed przejściem do istoty zagadnienia należy przypomnieć, że odszkodowania, co do zasady, nie są wyłączone z opodatkowania i stanowią przychód podatkowy jako otrzymane pieniądze zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 851 z późn. zm.) – dalej u.p.d.o.p. Zwolnieniu w podatku dochodowym od osób prawnych podlegają tylko wybrane odszkodowania określone w art. 17 ust. 1 pkt 54 lit a) u.p.d.o.p., które nie obejmują odszkodowań za szkody samochodowe.
Jeśli chodzi natomiast o koszty uzyskania przychodów z tytułu naprawy uszkodzonego samochodu, to generalnie tego typu wydatki niewątpliwie spełniają definicję kosztu uzyskania przychodów określoną w art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p. o ile dotyczy to samochodów firmowych. Należy jednak mieć na uwadze ograniczenie wynikające z art. 16 ust. 1 pkt 50 u.p.d.o.p. Przepis ten wyłącza z katalogu kosztów uzyskania przychodów m.in. koszty remontów powypadkowych samochodów, jeśli samochody te nie były objęte ubezpieczeniem dobrowolnym. Ubezpieczeniem dobrowolnym jest autocasco (AC), zatem fakt posiadania tego ubezpieczenia predestynuje podatnika do rozpoznania w kosztach uzyskania przychodów kosztów poniesionych na naprawę uszkodzonego samochodu.
Dodać należy, że przepis powyższy nie określa czy konieczność naprawy samochodu powinna wynikać ze zdarzenia objętego ochroną tym dobrowolnym ubezpieczeniem czy też chodzi także o sytuacje gdy zdarzenie jest pokrywane z innego rodzaju ubezpieczenia (np. OC osoby trzeciej – sprawcy zdarzenia). W związku z tym, że przepis ten wprowadza wyjątek od zasady to należy go interpretować ściśle, a zatem uznać należy, że nie ma znaczenia z jakiego ani czyjego ubezpieczenia jest wypłacane odszkodowanie aby podatnik miał prawo do kosztów podatkowych.
Można więc uznać, że w okolicznościach gdy podatnik posiada ubezpieczenie dobrowolne może rozpoznać w kosztach podatkowych koszty naprawy samochodu także wówczas gdy zdarzenie powodujące konieczność poniesienia tych kosztów nie było objęte tym dobrowolnym ubezpieczeniem AC podatnika ale wynikało ze zdarzenia objętego zakresem ubezpieczenia OC sprawcy.
Jednocześnie nie ma wątpliwości, że odszkodowanie jakie podatnik uzyskuje od firmy ubezpieczeniowej stanowić będzie – na podstawie wspomnianej wcześniej zasady wynikające z art. 12 ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.p. – przychód podatkowy i to także niezależnie od tego z jakiego ani czyjego ubezpieczenia jest pokrywane. Przepis mówi bowiem o otrzymanych środkach pieniężnych, które trzeba opodatkować niezależnie od źródła ich pochodzenia.
O braku przychodu podatkowego z tytułu odszkodowania można byłoby mówić tylko w takiej sytuacji, gdyby podatnik nie posiadał dobrowolnego ubezpieczenia. Wówczas w myśl art. 12 ust. 4 pkt 6a u.p.d.o.p. otrzymane odszkodowanie – do wysokości w jakiej pokrywałoby poniesione przez podatnika koszty naprawy samochodu – nie stanowiłoby przychodu podatkowego, gdyż stanowiłoby wartość zwróconych wydatków niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów. Skoro zaś koszty naprawy samochodu w świetle wspomnianego art. 16 ust. 1 pkt 50 u.p.d.o.p. nie mogłyby stanowić kosztu uzyskania przychodów z uwagi na brak ubezpieczenia dobrowolnego to w konsekwencji uzyskane odszkodowanie będące zwrotem tych wydatków nie stanowiłoby przychodu podatkowego. Przychód powstałby tylko w zakresie ewentualnej nadwyżki między otrzymanym odszkodowaniem a kosztami naprawy samochodu. W niniejszej sprawie mamy jednak do czynienia z inną sytuacją – odszkodowanie nie jest zwrotem wydatków niestanowiących kosztu podatkowego. W konsekwencji podatnik powinien rozpoznać zarówno przychód podatkowy jak i koszt podatkowy.

W niniejszej sprawie podatnik ani nie ponosi bezpośrednio kosztów naprawy ani nie otrzymuje bezpośrednio odszkodowania od firmy ubezpieczeniowej, gdyż dochodzi do rozliczenia między firmą ubezpieczeniową a serwisem samochodowym prowadzącym naprawę. Jednak dla powstania przychodu podatkowego oraz prawa do rozpoznania kosztu podatkowego nie ma to znaczenia, gdyż rozliczenie między serwisem samochodowym a firmą ubezpieczeniową dokonywane jest „na konto” podatnika. Z podatkowego punktu widzenia w dniu rozliczenia miedzy tymi podmiotami dochodzi do poniesienia przez podatnika kosztu naprawy stanowiącego koszt uzyskania przychodów i jednocześnie powstania przychodu podatkowego z tytułu odszkodowania. W konsekwencji zarówno koszt podatkowy jak i przychód podatkowy powinny być rozpoznane w tym samym momencie – tutaj w lutym 2016 r., gdyż wówczas doszło do rozliczenia między ubezpieczycielem a serwisem samochodowym.
Na marginesie warto zwrócić uwagę, iż dla ustalenia momentu powstania przychodu nie ma znaczenia moment wydania decyzji firmy ubezpieczeniowej o przyznaniu odszkodowania. Wynika to z tego, że przychód z odszkodowania nie może być rozpatrywany jako przychód należny (powodujący powstanie przychodu podatkowego już w momencie gdy jego wysokość jest znana), ale jako przychód kasowy. Ten zaś nastąpi w momencie wypłaty odszkodowania – tutaj w momencie rozliczenia ubezpieczyciela z serwisem samochodowym. Tak też do kwestii momentu powstania przychodu podatkowego podchodzą organy podatkowe (tak np. Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji z 5 maja 2011 r., nr ILPB1/415-80/11-4/AMN).

Mariusz Pogoński, autor współpracuje z publikacją Vademecum Doradcy Podatkowego
Odpowiedzi udzielono 25.03.2016 r.