Czy pożyczka z funduszu rozwoju regionalnego podlega opodatkowaniu PCC?

Umowa pożyczki z funduszu rozwoju regionalnego nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Pytanie

Osoba fizyczna prowadząca jednoosobową działalność (podatnik VAT) wzięła pożyczkę z funduszu rozwoju regionalnego na zakup nieruchomości w celu prowadzenia tam działalności. Fundusz jest organizacją pożytku publicznego, w którego zakresie jest pomoc w rozwoju gospodarczym małych przedsiębiorstw. Pożyczka jest finansowaniem przyznawanym na zasadach preferencyjnych w ramach pomocy de minimis. Pożyczka nie jest opodatkowana. Fundusz pobiera prowizję w wysokości 5%. Fundusz jest podatnikiem VAT.
Czy taka pożyczka jest opodatkowana PCC?

Odpowiedź

Uważam, że umowa pożyczki nie podlega w przedstawionej sytuacji opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Uzasadnienie

Opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych podlegają, między innymi, umowy pożyczek pieniężnych (zob. art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych, tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 101, poz. 649 z późn. zm. – dalej u.p.c.c.). Jak jednak stanowi art. 2 pkt 4 lit. b u.p.c.c., opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych nie podlegają czynności cywilnoprawne (inne niż umowa spółki i jej zmiany), jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług albo zwolniona z podatku od towarów i usług (w przypadku zwolnienia – z pewnymi niemającymi w omawianej sytuacji zastosowania wyjątkami).

Duże wątpliwości budzi kwestia w jakim zakresie wyłączenie to ma zastosowanie do umów pożyczek, gdy pożyczkodawcą jest podmiot będący podatnikiem VAT. Z wyroku NSA z 30 maja 2012 r., II FSK 2276/10 wynika, że w przypadkach takich nie zawsze udzielenie pożyczki stanowi świadczenie podlegającej opodatkowaniu, lecz zwolnionej od podatku VAT usługi. Istotne jest to, aby świadczenie usługi pożyczki nastąpiło w ramach działalności gospodarczej w rozumieniu VAT.
Warunek ten jest jednak w przedstawionej sytuacji najprawdopodobniej spełniony. Jak bowiem wynika z treści pytania, pożyczki udzieliła organizacja pożytku publicznego, która zajmuje się pomocą w rozwoju gospodarczym małych przedsiębiorstw.

Zapewne udzielanie pożyczek przedsiębiorcom jest jedną z najczęstszych (jeżeli nie najczęstszą) form pomocy. Tak też zakładam, co oznaczałoby, że udzielanie przez organizację pożyczek następuje w wykonaniu działalności gospodarczej w rozumieniu VAT (zob. art. 15 ust. 2 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm. – dalej u.p.t.u.). Dotyczy to również udzielania pożyczek nieodpłatnie, przy czym jednak w omawianej sytuacji udzielenie pożyczki nie ma charakteru nieodpłatnego (skoro z tytułu udzielenia pożyczki fundacja pobiera prowizję).
Mając na uwadze powyższe uważam, że w przedstawionej sytuacji umowa pożyczki nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych ze względu na przepis art. 2 pkt 4 u.p.c.c. Dochodzi natomiast w przedstawionej sytuacji do świadczenia przez organizację pożytku publicznego (fundusz rozwoju regionalnego) świadczenia podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT, lecz zwolnionej od tego podatku (na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 u.p.t.u.) umowy pożyczki.

Jednocześnie pragnę wyjaśnić, że sfinansowanie zakupu nieruchomości przedmiotową pożyczką nie stanowi przeszkody dla amortyzacji tej nieruchomości, jak również dla zaliczania do kosztów uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych od tej nieruchomości (a precyzyjniej – amortyzacji budynków, budowli lub ich części składającej się na tę nieruchomość; grunty nie podlegają amortyzacji podatkowej – zob. art. 22a ust. 1 pkt 1 oraz art. 22c pkt 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm. - dalej u.p.d.o.f.). A zatem amortyzacja będzie stanowiła w przedstawionej sytuacji koszt podatkowy (ze wskazanym zastrzeżeniem dotyczącym gruntów).

Na zakończenie pragnę wyjaśnić, że w przedstawionej sytuacji u pożyczkobiorcy (osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą) nie powstanie przychód ze świadczeń nieodpłatnych, lecz – skoro pożyczkodawca w związku z udzieleniem pożyczki pobiera prowizję – przychód ze świadczeń częściowo odpłatnych (na podstawie art. 14 ust. 2 pkt 8 w zw. z art. 11 ust. 2b u.p.d.o.f.). Nie jest wykluczone, że przychód ten jest zwolniony od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 114 u.p.d.o.f., tj. na podstawie przepisu zwalniającego od podatku wartość otrzymanych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych oraz wartość świadczeń rzeczowych (w naturze) finansowanych lub współfinansowanych ze środków budżetu państwa, jednostek samorządu terytorialnego, ze środków agencji rządowych, agencji wykonawczych lub ze środków pochodzących od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych, w ramach rządowych programów. Niestety, treść pytania nie pozwala na ustalenie tej kwestii.