Spółka cywilna świadczy usługi leśne. W grudniu 2009 r. wygrała przetarg w nadleśnictwie, którego przedmiotem będzie świadczenie usług w 2010 r. Wspólnicy podjęli decyzję o podpisaniu umowy z innym przedsiębiorcą na wykonanie części usług świadczonych w ramach przetargu. Nadleśnictwo żąda wpłaty 30.000 zł, z tytułu zabezpieczenia prawidłowego wykonania usług.
Czy spółka cywilna ma prawo podpisać umowę o podobnej treści z podwykonawcą?
Jakie konsekwencje odniesie w VAT, wypłacenie kwoty 30.000 zł przez podwykonawcę?

Otrzymanie kaucji gwarancyjnej, która zgodnie z zawartą umowa, po prawidłowej realizacji usług ma zostać zwrócona kontrahentowi, nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Oznacza to, że z chwilą przyjęcia kaucji nie mają Państwo obowiązku wystawiania faktury ani odprowadzania podatku należnego do urzędu.
Nie ma przeszkód prawnych by postawili Państwo warunek wpłacenia kaucji gwarancyjnej przez podwykonawcę w celu zabezpieczenia prawidłowości realizacji umowy. Zgodnie z art. 3531 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) - dalej k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby treść lub cel umowy nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Oznacza to, że strony są wolne w kształtowaniu treści umowy.
Jeśli podwykonawca zgodzi się na taki dodatkowy warunek związany z podpisaniem umowy, wówczas mogą Państwo przyjąć, że kaucja gwarancyjna w przypadku prawidłowego wywiązania się ze zobowiązania zostanie zwrócona podwykonawcy.
Przepisy podatkowe wynikające z ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.) - dalej u.p.t.u. nie definiują pojęcia "kaucji". W celu zdefiniowania tego pojęcia należy posłużyć się znaczeniem słownikowym. "Kaucja", jest to suma pieniężna złożona jako gwarancja dotrzymania zobowiązania i stanowiąca odszkodowanie w razie niedopełnienia zobowiązania.
Przepisy u.p.t.u nie zawierają regulacji jakoby wniesienie czy otrzymanie kaucji gwarancyjnej było objęte obowiązkiem podatkowym w VAT.
Ustawa stanowi, jedynie, że opodatkowaniu podlegają otrzymane przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi części należności, w szczególności: przedpłaty, zaliczki, zadatki, raty.
Ustawa również nie definiuje tych pojęć. Zgodnie z definicją słownikową "zaliczka" jest to część należności wypłacana z góry na poczet należności. Z kolei "zadatek" to suma pieniędzy dawana przy zawieraniu umowy w celu zapewnienia jej wykonania (zaliczka na poczet należności). "Przedpłata" to określona suma pieniędzy wpłacana regularnie, w ustalonych terminach, w celu zapewnienia sobie otrzymania jakiegoś towaru. Natomiast "rata" to część należności pieniężnej, płatna w oznaczonym terminie.
Wszystkie wyżej wymienione pojęcia łączy jedna cecha wspólna, otóż przekazanie zaliczki, zadatku, przedpłaty i raty wiąże się z przekazaniem stronie środków pieniężnych, którymi może ona dysponować wg uznania. Tymczasem, cechą znamienną kaucji gwarancyjnej jest to, że strona transakcji, która ją przyjmuje nie może dowolnie nią dysponować; kaucja ta jest składana w ściśle określonym celu tj. na okoliczność niedopełnienia zobowiązania wynikającego z umowy.
Kaucji, którą zwraca się po zrealizowaniu warunków umowy, nie można uznać ani za zaliczkę, ani za zadatek, ani za przedpłatę czy ratę.
Tym samym, pobranej kaucji, która jest zwracana klientowi, nie można uznać za obrót w rozumieniu art. 29 ust. 1 i 2 u.p.t.u., co w praktyce oznacza, że nie podlega ona opodatkowaniu a jej pobranie nie nakłada na podatnika obowiązku wystawienia faktury. Zatem, z chwilą gdy Państwo otrzymają od kontrahenta kaucję nie należy jej dokumentować fakturą VAT, ani tym bardziej opodatkowywać podatkiem VAT.
Kaucja gwarancyjna, ma na celu zabezpieczenie prawidłowego wykonania umowy; jest ona ustanawiana na wypadek, gdyby strona umowy, która złożyła kaucję nie wywiązała się z niej. W przypadku nie wywiązania się realizacji zapisów umowy strona, która kaucję przyjęła może zaspokoić roszczenie ze złożonej kaucji.
Obowiązek wystawienia faktury oraz rozliczenia podatku należnego powstałby dopiero w przypadku gdyby kontrahent nie wywiązał się z realizacji umowy i pobrana kaucja nie została by mu zwrócona a zatrzymana przez stronę. Z chwilą zaliczenia kaucji na poczet zobowiązań wynikających z umowy stanie się ona obrotem i wówczas w momencie, w którym kaucja przestaje spełniać swoją funkcję, będzie rodzić obowiązek podatkowy w podatku od towarów i usług. Fakturę zatem, mieliby Państwo obowiązek wystawić dopiero z chwilą, gdyby kaucja została faktycznie zatrzymana.