Czy amortyzować bilansową wartość zakupu środka trwałego, gdy faktura nie jest w całości zapłacona?

Pytanie pochodzi z publikacji Vademecum Głównego KsięgowegoSpółka zakupiła środek trwały, jednak w umowie kupna jest zastrzeżenie, że pozostaje własnością sprzedającego do czasu pełnej zapłaty za środek trwały. Zobowiązanie nie zostało w pełni zaspokojone.Czy w tej sytuacji nie mamy prawa do rozpoczęcia amortyzacji bilansowej?Do czasu przeniesienia własności zakup klasyfikowany jest jako środek trwały w budowie. Dysponujemy środkiem trwałym jak właściciel, zaległość zostanie uregulowana dopiero w następnym okresie bilansowym.Czy po przeniesieniu prawa własności powinniśmy umorzyć środek trwały bilansowo odpowiednio łączną kwotą za okresy historyczne, w których był wykorzystywany do działalności?Czy firma powinna wystawić dwa dokumenty OT do celów podatkowych i bilansowych?

Odpowiedź:
Dla celów bilansowych nie ma konieczności posiadania prawa własności danego środka trwałego, by móc przyjąć go do ewidencji i amortyzować. Podstawowym przykładem takiego stanu jest np. leasing. Zatem zakupiony środek trwały, pomimo niezapłacenia faktury, należy dla celów bilansowych przyjąć do ewidencji i amortyzować od momentu przyjęcia do używania. Istotna w tej sytuacji jest kontrola. Jeżeli pomimo zatrzymania tytułu własności sprzedawca przeniósł na Państwa firmę większość ryzyk i korzyści związanych z transakcją, to powinniście wykazywać środek trwały w swoich księgach. Dla celów bilansowych środek taki amortyzuje się od momentu rozpoczęcia wykorzystania.
Jeżeli tak się nie stało, to powstał w Państwa księgach rachunkowych błąd. Jeżeli błąd jest istotny, koryguje się go na zasadzie retrospektywnej. Jeżeli jest nieistotny, koryguje się go w bieżącym okresie.
Na gruncie prawa podatkowego środek trwały powstaje gdy tytuł własności zostanie przeniesiony na kupującego. Skoro zatem sprzedawca zastrzegł przeniesienie tytułu własności (jak rozumiem ruchomości) do momentu zapłaty, to dopiero w momencie zapłaty powstaje środek trwały na gruncie prawa podatkowego.
Moim zdaniem nie powinniście Państwo wystawiać dwóch dokumentów OT. Należy wystawić jeden dokument OT w dacie przyjęcia środka trwałego do używania właściwej dla celów bilansowych.
Uzasadnienie:
Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 12 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 330 z późn. zm.) – dalej u.o.r. – przez aktywa rozumie się kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.
Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 15 u.o.r. przez środki trwałe rozumie się rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki.
Przepisy nie mówią tu o posiadaniu prawa własności do środka trwałego, a o jego kontrolowaniu i przydatności dla spółki. Zatem nieposiadanie jeszcze prawa własności do środka trwałego nie uniemożliwia przyjęcia go do ewidencji i amortyzowania.
Zgodnie z art. 16a ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 851 z późn. zm.) – dalej u.p.d.o.p. – środkami trwałymi są składniki majątku stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania. Zatem dla celów podatkowych środek trwały powstaje w momencie przeniesienia własności.
Dokument OT jest dowodem księgowym, który wymagany jest przez prawo bilansowe. Wystawienie drugiego dokumentu OT oznaczałoby, że przyjęliście Państwo ponownie środek trwały. Takie postępowanie byłoby nieprawidłowe.

Maciej Soprych, autor współpracuje z publikacją Vademecum Głównego Księgowego 
Odpowiedzi udzielono 26 marca 2015 r.