W przypadku Polski chodzi zapewne także o nowe zobowiązania na subkontach w ZUS-ie, które pojawiły się po przesunięciu części filaru II do ZUS-u ponad 2 lata temu oraz o planowane przejęcie przez państwo środków OFE w kontekście przygotowywanej nowej ustawy w tej sprawie, połączone z powiększeniem zobowiązań państwa wobec przyszłych emerytów o wartość przejmowanych środków.

W związku z tym eksperci Business Centre Club zwrócili się do ministra finansów z szeregiem pytań. Chcą wiedzieć, dlaczego nowe przepisy nakazujące stosowanie ESA 2010 od 1 września 2014 r., nie zostały dotąd odnotowane w dokumentach rządowych, takich jak Przegląd systemu emerytalnego z czerwca br. oraz projekt nowej ustawy budżetowej na rok 2014. Chcieliby uzyskać zapewnienie, że konsekwencje przejścia przez UE i Eurostat na system ESA 2010 nie zostaną pominięte przez przygotowywaną teraz przez rząd ustawę dotyczącą demontażu OFE. Przy okazji pytają, dlaczego minister finansów mówi w dalszym ciągu o realizacji zasady dobrowolności w zapowiedzianej ustawie o OFE, a równocześnie zapowiada natychmiastowe przejęcie 51,5 proc. aktywów OFE poprzez tę ustawę, bez pytania 16 milionów składkowiczów o zgodę na takie przejęcie. W takiej sytuacji nie można się dziwić, że pojawiają się nieprzychylne rządowi komentarze w Polsce i na świecie, charakteryzujące to przejęcie jako formę nacjonalizacji własności prywatnej.

Zgodnie z ESA 2010, podobnie jak w ESA 95, zobowiązania emerytalno-rentowe sektora instytucji rządowych i samorządowych nie są wykazywane w tablicach podstawowych rachunków narodowych. Nowością w ESA 2010 jest jednakże obowiązek podawania w tablicach uzupełniających do rachunków narodowych szacunków kwoty zobowiązań emerytalnych w systemach kwalifikowanych do sektora finansów publicznych.

Nowe standardy statystyczne ESA 2010 świadczą o tym, że instytucje Unii Europejskiej, podobnie jak inne instytucje międzynarodowe i agencje ratingowe, zaczynają zauważać, że istnieją ukryte zobowiązania emerytalne, a także że szkodliwe jest poprawianie krótkookresowej pozycji fiskalnej w statystykach ESA95 kosztem zwiększenia długoterminowych zobowiązań państwa. Nowe zasady liczenia długu publicznego (ESA 2010), wprowadzą efektywnie korektę w górę tego długu o wartość nowych zobowiązań wobec emerytów. Dlatego nie można wykluczyć interpretacji, przy której równowartość zapisów na subkontach w ZUS będzie doliczana do polskiego długu publicznego, co negatywnie wpłynie na ocenę stanu finansów publicznych Polski. Istnieje ryzyko, że proponowane przez rząd zmiany, pogorszające długoterminową stabilność systemu emerytalnego i finansów publicznych oraz przynoszące szkody dla rozwoju gospodarczego Polski, przyniosą korzyści statystyczne tylko według ułomnego polskiego prawa.

To nasuwa kolejne pytanie: kiedy wreszcie ograniczymy możliwości manipulacyjne rządu, obecnego i następnych, przez zmianę ustawy o finansach publicznych, tak aby polskie prawo dotyczące liczenia długu publicznego i deficytu sektora finansów publicznych było całkowicie zgodne z prawem UE?

Polski rząd, rezygnując z zapowiedzianych zmian w OFE, mógłby być może osiągnąć korzyści statystyczne poprzez następujące dwa działania (zaproponowane przez Stefana Kawalca i współpracowników w raporcie Capital Strategy „Wpływ rozwiązań dotyczących przyszłości OFE na rynek kapitałowy i rozwój gospodarki”):

Zaliczyć OFE do sektora finansów publicznych w polskim prawie

Zdaniem BCC należy rozważyć zmiany w prawie polskim prowadzące do konsekwentnego traktowania OFE jako części sektora finansów publicznych, w wyniku czego obligacje skarbowe w portfelu OFE nie będą uwzględniane przy obliczaniu wielkości zadłużenia z punktu widzenia limitów określonych w Konstytucji RP oraz ustawie o finansach publicznych. Powinno być to połączone z obniżeniem limitów określonych w ustawie o finansach publicznych oraz wprowadzeniem nowej zapowiadanej przez Ministerstwo Finansów reguły wydatkowej, która wymuszać będzie poprawianie stanu finansów publicznych i redukcje zadłużenia w okresach dobrej koniunktury, pozostawiając pewien luz fiskalny w okresach złej koniunktury.

Podjąć rozmowy o zaliczeniu OFE do sektora instytucji rządowych i samorządowych w systemie rachunków ESA 2010

Ponadto należy podjąć rozmowy z Eurostatem, Komisją Europejską oraz na forum Rady Europejskiej o zmianie sposobu traktowania OFE w nowym systemie rachunków narodowych ESA 2010 tak, by ujęcie statystyczne nie motywowało krajów do podejmowania działań szkodliwych z punktu widzenia długoterminowej perspektywy finansów publicznych. W tym celu postulować należy zaliczenie OFE do sektora finansów publicznych, dzięki czemu instrumenty długu publicznego w rękach OFE nie byłyby ukazywane w statystykach długu publicznego, podobnie jak to ma miejsce dziś np. w odniesieniu do obligacji będących w posiadaniu Funduszu Rezerwy Demograficznej ZUS.