Wprowadzenie do polskiego systemu dokumentu e-AD według zasad określonych przez dyrektywę 2008/118/WE wymagało gruntownego przybudowania ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (Dz. U. z 2009 r. Nr 3, poz. 11 z późn. zm.) – dalej u.p.a. Na podstawie nowych przepisów zmienił się krajowy system obsługi przemieszczania wyrobów akcyzowych z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy i potwierdzania odbioru wyrobów. Nowelizacja określiła też zasady postępowania w przypadku wystąpienia nieprawidłowości w trakcie przemieszczania wyrobów akcyzowych dopuszczonych do konsumpcji na terytorium Unii Europejskiej.
Istotne dla implementacji postanowień dyrektywy 2008/118/WE w zakresie zasad przemieszczania wyrobów akcyzowych w procedurze zawieszenia poboru akcyzy na podstawie elektronicznego administracyjnego dokumentu jest wprowadzenie definicji e-AD oraz definicji dokumentu zastępującego e-AD oraz zmian w kilku definicjach ustawowych.
| Definicja ustawowa | Treść definicji |
| e-AD | elektroniczny administracyjny dokument, na podstawie którego przemieszcza się wyroby akcyzowe z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy - art. 2 ust. 1 pkt 15 u.p.a. |
| dokument zastępujący e-AD | dokument, na podstawie którego przemieszcza się wyroby akcyzowe z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy, gdy System jest niedostępny, zawierający takie same dane jak e-AD - art. 2 ust. 1 pkt 15a u.p.a. |
| System | krajowy system teleinformatyczny służący do obsługi przemieszczania wyrobów akcyzowych z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy, w szczególności do przesyłania e-AD, raportu odbioru i raportu wywozu, unieważnienia e-AD, zmiany miejsca przeznaczenia oraz zawiadomienia o zmianie miejsca przeznaczenia, o których mowa w rozporządzeniu Komisji (WE) nr 684/2009 z dnia 24 lipca 2009 r. w sprawie wykonania dyrektywy Rady 2008/118/WE w odniesieniu do skomputeryzowanych procedur przemieszczania wyrobów akcyzowych w procedurze zawieszenia poboru akcyzy (Dz. Urz. UE L 197 z 29.07.2009, s. 24) - art. 2 ust. 1 pkt 26 u.p.a. |
| raport odbioru | raport składany za pośrednictwem Systemu stanowiący dowód, że przemieszczanie wyrobów akcyzowych z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy zostało zakończone - art. 2 ust. 1 pkt 27 u.p.a. |
| dokument zastępujący raport odbioru | dokument zawierający takie same dane jak raport odbioru, stanowiący dowód, że przemieszczanie wyrobów akcyzowych z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy zostało zakończone, stosowany, gdy System jest niedostępny - art. 2 ust. 1 pkt 28 u.p.a. |
| raport wywozu | raport składany za pośrednictwem Systemu stanowiący dowód, że w przypadku eksportu przemieszczanie wyrobów akcyzowych z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy zostało zakończone - art. 2 ust. 1 pkt 29 u.p.a. |
| dokument zastępujący raport wywozu | dokument zawierający takie same dane jak raport wywozu, stanowiący dowód, że w przypadku eksportu przemieszczanie wyrobów akcyzowych z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy zostało zakończone, stosowany, gdy System jest niedostępny - art. 2 ust. 1 pkt 30 u.p.a. |
2. Eliminacja administracyjnego dokumentu towarzyszącego
Art. 41 ust. 1 u.p.a. w poprzednim stanie prawnym wymagał jako warunku do stosowania procedury zawieszenia poboru akcyzy dołączenia do przemieszczanych wyrobów akcyzowych administracyjnego dokumentu towarzyszącego. Obecnie ten warunek wypełnia skuteczne złożenie e-AD albo dokumentu zastępującego e-AD. Wynika to z art. 21 ust. 1 i art. 26 dyrektywy 2008/118/WE, zgodnie z którymi przemieszczanie wyrobów akcyzowych w procedurze zawieszenia poboru akcyzy będzie miało miejsce w oparciu o elektroniczny administracyjny dokument e-AD. Tylko wyjątkowo – gdy system elektroniczny nie będzie dostępny – zastosowanie będzie miał dokument zastępujący e-AD. Obecnie art. 41 wprowadza kluczowe reguły dla funkcjonowania nowego systemu:
Reguła 1 (art. 41 ust. 1 u.p.a.)
Jeżeli procedura zawieszenia poboru akcyzy jest związana z przemieszczaniem wyrobów akcyzowych, warunkiem jej zastosowania jest:
– zastosowanie e-AD albo dokumentu zastępującego e-AD;
– złożenie we właściwym urzędzie celnym zabezpieczenia akcyzowego.
Reguła 2 (art. 41 ust. 4 u.p.a.)
Jeżeli procedura zawieszenia poboru akcyzy dotyczy wyrobów akcyzowych, o których mowa w art. 40 ust. 6 u.p.a., to warunki, o których mowa w Regule 1, mają zastosowanie tylko przy przemieszczaniu tych wyrobów na terytorium kraju. Natomiast w przypadku przemieszczania tych wyrobów na terytorium kraju w ramach nabycia wewnątrzwspólnotowego lub dostawy wewnątrzwspólnotowej warunkiem zastosowania procedury zawieszenia poboru akcyzy jest wyłącznie dołączenie do przemieszczanych wyrobów dokumentów handlowych zamiast e-AD. Istotne jest tu słowo „wyłącznie". Ma na celu jednoznaczne wskazanie, iż nie zachodzi konieczność spełnienia warunku stosowania procedury zawieszenia poboru akcyzy przy przemieszczaniu wyrobów akcyzowych, jakim jest złożenie zabezpieczenia akcyzowego.
Reguła 3 (art. 41 ust. 5 u.p.a.)
Przy przemieszczaniu wyrobów akcyzowych z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy nie powstaje zobowiązanie podatkowe i wygasa powstały w wyniku dokonania określonej czynności podlegającej opodatkowaniu obowiązek podatkowy ciążący na podatniku, z chwilą otrzymania przez niego:
1) raportu odbioru albo dokumentu zastępującego raport odbioru lub
2) raportu wywozu albo dokumentu zastępującego raport wywozu
– w części objętej potwierdzeniem.
Dokument zastępujący raport stosuje się w przypadku awarii Systemu.
Reguła 4 (art. 41 ust. 15 u.p.a.)
W przypadku dokonania kontroli lub wystąpienia w trakcie przemieszczania wyrobów akcyzowych z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy innego zdarzenia, które może mieć wpływ na przemieszczanie wyrobów akcyzowych z zastosowaniem tej procedury lub na jej dokumentowanie, właściwy naczelnik urzędu celnego zamieszcza w Systemie informację o dokonanej kontroli lub o takim zdarzeniu. Przed wprowadzeniem Systemu opartego na e-AD właściwy naczelnik urzędu celnego był zobowiązany do zamieszczania informacji o dokonanej kontroli na administracyjnym dokumencie towarzyszącym. Konsekwencją wprowadzenia e-AD, jest to, że do Systemu wprowadza się także informacje o innych zdarzeniach, które wystąpiły w trakcie przemieszczania wyrobów akcyzowych z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy, a które mogą mieć wpływ na to przemieszczanie lub dokumentowanie tej procedury. Szczegółowy opis zdarzeń i informacji zamieszczanych przez właściwego naczelnika urzędu celnego w Systemie zostanie uregulowany w rozporządzeniu wykonawczym (zob. art. 41h ust. 2 u.p.a.).
3. Ewidencja dokumentów
Art. 41 ust. 10 u.p.a. nakłada na podmiot prowadzący skład podatkowy i zarejestrowany wysyłający obowiązek prowadzenia ewidencji dokumentów handlowych towarzyszących przemieszczaniu wyrobów akcyzowych innych niż określone w załączniku nr 2 do u.p.a., objętych stawką akcyzy inną niż stawka zerowa. Wymogi co do prowadzenia ewidencji zawarte są w art. 41 ust. 10-13 u.p.a. oraz w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 23 sierpnia 2010 r. w sprawie dokumentacji i procedur związanych z przemieszczaniem wyrobów akcyzowych (Dz. U. Nr 158, poz. 1065) – dalej r.d.p. Rozporządzenie to określa szczegółowy sposób stosowania i dokumentowania procedury zawieszenia poboru akcyzy odnośnie wyrobów akcyzowych innych niż określone w załączniku nr 2 do u.p.a., objętych stawką akcyzy inną niż stawka zerowa, sposób ewidencji dokumentów handlowych towarzyszących przemieszczaniu tych wyrobów oraz zakres danych, które powinna zawierać ewidencja. Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2010 r., z wyjątkiem § 12 ust. 2 i 3, które wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2012 r. (te dwa przepisy dotyczą przeładunku wyrobów akcyzowych w procedurze zawieszenia poboru akcyzy poza składem podatkowym – patrz poniżej).
Przyjęcie zasady, że przemieszczanie wyrobów akcyzowych z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy odbywa się na podstawie e-AD, które są ewidencjonowane przez System, spowodowało, że ustawodawca zrezygnował z obowiązku prowadzenia ewidencji administracyjnych dokumentów towarzyszących w formie papierowej. Utrzymał za to obowiązek ewidencji dokumentów handlowych, na podstawie których przemieszczane są wyroby akcyzowe inne niż określone w załączniku nr 2 do u.p.a., objęte stawką akcyzy inną niż stawka zerowa.
3.1. Ewidencja – papierowa albo elektroniczna
Ewidencja ta może być prowadzona w formie papierowej lub elektronicznej, po uprzednim pisemnym poinformowaniu właściwego naczelnika urzędu celnego o formie jej prowadzenia.
| Ewidencja papierowa | Ewidencja elektroniczna |
| W przypadku ewidencji prowadzonej w formie papierowej, przed rozpoczęciem jej wypełniania, karty ewidencji należy przeszyć, a strony ponumerować i opatrzyć pieczęcią podmiotu prowadzącego skład podatkowy albo zarejestrowanego wysyłającego. Naczelnik urzędu celnego właściwy ze względu na miejsce prowadzenia składu podatkowego albo właściwy dla zarejestrowanego wysyłającego nakłada na przeszycie zamknięcie urzędowe w formie plomby zaciśniętej na elemencie mocującym przy użyciu plombownicy, a na ostatniej stronie ewidencji wpisuje liczbę jej stron i składa podpis. Wpisów do ewidencji należy dokonywać w sposób trwały i wyraźny. Korekty danych w ewidencji dokonuje się w taki sposób, aby przekreślony tekst pierwotny pozostał czytelny. Każdą korektę danych należy potwierdzić podpisem osoby dokonującej tej korekty, z podaniem daty jej wprowadzenia, a w razie potrzeby należy ją opisać w rubryce "uwagi". (§ 4 r.d.p.). | Ewidencja w formie elektronicznej jest prowadzona zgodnie z pisemną instrukcją obsługi programu komputerowego wykorzystywanego do prowadzenia tej ewidencji, w taki sposób, aby: - umożliwiała wgląd w treść dokonywanych wpisów oraz ochronę przechowywanych danych przed zniekształceniem lub utratą; - umożliwiała dokonywanie korekty danych, opatrzonej adnotacją osoby dokonującej tej korekty oraz datą jej dokonania; - pozwalała na drukowanie wpisów w porządku chronologicznym; - uniemożliwiała usuwanie wpisów. Podmiot prowadzący ewidencję w formie elektronicznej przechowuje kopię ewidencji zapisaną na informatycznych nośnikach danych lub w formie wydruku (§ 5 r.d.p.). |
Tomasz Król