Wypadek przy pracy – jak ubiegać się o odszkodowanie

Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że od stycznia do marca 2020 roku poszkodowanych w wypadkach przy pracy zostało 14 140 osób. Tyle samo, co przed rokiem, czyli 0,2 proc. z nich poniosło śmierć. W porównaniu do 2019 roku zmniejszyła się natomiast liczba osób poszkodowanych przypadających na 1000 pracujących – z 1,17 do 1,04.

Zgodnie z ustawą wypadkową, wypadek przy pracy jest zdarzeniem, do którego doszło podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności, poleceń przełożonych, czynności na rzecz pracodawcy nawet bez polecenia, a także wtedy, gdy wypadek nastąpił w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy – w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku. Jeżeli chodzi o możliwość uzyskania świadczeń na podstawie ustawy wypadkowej, to za równorzędne wypadkom przy pracy uznaje się takie wypadki, które powstały w czasie podróży służbowej (wyjątek: wypadek powstał w wyniku postępowania pracownika niemającego związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań) oraz podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony, jak również przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Rodzaje wypadku przy pracy

Ustawa wypadkowa wprowadza podział wypadków przy pracy na trzy rodzaje w zależności od tego, jakie niosą za sobą skutki. – Pierwszy rodzaj to wypadek śmiertelny, czyli taki w wyniku, którego doszło do śmierci poszkodowanego w okresie do sześciu miesięcy od dnia wypadku. Drugi rodzaj to ciężki wypadek – jego konsekwencją jest ciężkie uszkodzenie ciała, jak utrata wzorku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, który narusza podstawowe funkcje organizmu a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała. Ostatnim rodzajem jest zbiorowy wypadek przy pracy, w którym minimum dwie osoby uległy wypadkowi w wyniku tego samego zdarzenia – tłumaczy Anna Malczewska, radca prawny z kancelarii Duraj Reck i Partnerzy.

Sprawdź również książkę: Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 2/2020 >>

Jakie świadczenia można uzyskać na podstawie ustawy wypadkowej?

Z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej można ubiegać się o następujące świadczenia:

• zasiłek chorobowy – dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową,
• świadczenie rehabilitacyjne – dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy,
• zasiłek wyrównawczy – dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;
• jednorazowe odszkodowanie – dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty,
• rentę z tytułu niezdolności do pracy – dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej,
• rentę szkoleniową – dla ubezpieczonego, w stosunku, do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową,
• rentę rodzinną – dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej,
• dodatek do renty rodzinnej – dla sieroty zupełnej,
• dodatek pielęgnacyjny oraz pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne.

Czytaj również: Wypadek w czasie pracy zdalnej jak w zakładzie pracy

Protokół powypadkowy

Pierwszym krokiem do otrzymania odszkodowania jest zgłoszenie wypadku. – Może to zrobić sam poszkodowany, bezpośredni przełożony lub świadkowie zdarzenia. Miejsce zdarzenia powinno zostać zabezpieczone przed osobami postronnymi zaraz po wypadku, nie powinno się dokonywać żadnych zmian np. w zakresie ułożenia narzędzi czy maszyn, co mogłoby doprowadzić do znacznych utrudnień dla postępowania powypadkowego w zakresie ustalenia przebiegu zdarzenia, osób odpowiedzialnych za zdarzenie, ewentualnego przyczynienia się poszkodowanego do wypadku oraz innych okoliczności – wyjaśnia Daniel Reck, adwokat, partner zarządzający w kancelarii Duraj Reck i Partnerzy.

Po uzyskaniu informacji o wypadku, pracodawca poszkodowanego zobowiązany jest do przeprowadzenia postępowania powypadkowego. Pracodawca powołuje tzw. zespół powypadkowy, którego zadaniem jest ustalenie przyczyn i okoliczności samego wypadku. Następnie zespół ten w terminie czternastu dni od dnia poinformowania o wypadku, zobligowany jest do sporządzenia protokołu powypadkowego. Ewentualne przedłużenie terminu powinno zostać odnotowane w protokole ze wskazaniem przyczyny opóźnienia oraz jej uzasadnieniem.

– Do protokołu powypadkowego załącza się: protokół przesłuchania poszkodowanego i świadków oraz inne dowody zebrane w toku postępowania wyjaśniającego zdarzenie jak: fotografie miejsca wypadku, opinie specjalistów, instrukcje obsługi maszyny czy opinie lekarzy. Jeden egzemplarz protokołu powypadkowego jest przekazywany poszkodowanemu, który ma prawo do zgłaszania uwag i zastrzeżeń odnośnie ustaleń zawartych w tym dokumencie – tłumaczy mec. Malczewska.

Czytaj również: Śmierć przy nieodpłatnej pomocy w gospodarstwie rolnym to wypadek przy pracy

Jednorazowe odszkodowanie z ZUS-u

Jednorazowe odszkodowanie przysługuje ubezpieczonemu, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Stałym uszczerbkiem na zdrowiu jest naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu nierokujące poprawy. Natomiast za długotrwały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące ulec poprawie.

Istotna jest okoliczność, że ocenę stopnia uszczerbku na zdrowiu, jak również jego związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, dokonuje się dopiero po zakończeniu leczenia i rehabilitacji. ZUS przyznaje jednorazowe odszkodowanie będące iloczynem procentu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu i wysokości 20 proc. przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim roku, ogłaszanego dla celów emerytalnych przez Prezesa GUS. 

Jakie dokumenty są wymagane przez ZUS, aby uzyskać jednorazowe odszkodowanie? – Poszkodowany powinien złożyć wniosek o przyznanie jednorazowego odszkodowania, do którego załączone powinny zostać: zaświadczenie o stanie zdrowia OL-9, w którym zawarta jest m.in. informacja o zakończonym procesie leczenia i rehabilitacji, wystawione nie wcześniej niż na miesiąc przed złożeniem wniosku, ewentualna dokumentacja medyczna z przebiegu leczenia i rehabilitacji, protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, sporządzony przez pracodawcę lub karta wypadku, jeśli była sprawa sądowa – prawomocny wyrok sądu pracy czy decyzja państwowego inspektora sanitarnego o stwierdzeniu choroby zawodowej – podkreśla mec. Reck.

Po złożeniu takiego wniosku ZUS wydaje decyzję, w której wskazuje, czy i w jakiej wysokości przyznaje świadczenie bądź też odmawia jego przyznania. Od decyzji ZUS-u, jeżeli poszkodowany nie zgadza się z jego stanowiskiem, przysługuje odwołanie, które należy wnieść w terminie jednego miesiąca od dnia doręczenia decyzji do sądu rejonowego – sądu pracy za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję (pisemnie lub ustnie do protokołu).

Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 2/2020

Sprawdź  

Odszkodowanie bezpośrednio od pracodawcy

Poszkodowany pracownik może także dochodzić odszkodowania bezpośrednio od samego pracodawcy (czyli już nie na podstawie ustawy wypadkowej). Przy czym często zakłady pracy mają zawarte umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. W takiej sytuacji należy zgłosić szkodę pracodawcy, czyli konkretne żądanie (najczęściej przebiera formę wezwania do zapłaty) oraz je uzasadnić, a w miarę możliwości załączyć dodatkowo dowody w postaci np. dokumentacji medycznej, dokumentacji fotograficznej, faktur i rachunków za zakupione lekarstwa czy przedmioty ortopedyczne, których konieczność nabycia związana była z wypadkiem. Najczęściej to właśnie ubezpieczyciel prowadzi całe postępowanie likwidacyjne szkody, czyli rozpoznaje żądanie pracownika i przedstawia stanowisko (może w toku żądać także dodatkowych dokumentów czy oświadczeń od poszkodowanego oraz pracodawcy) w przedmiocie uznania odpowiedzialności pracodawcy za zdarzenie i ewentualnej wypłaty świadczenia.

Jeżeli poszkodowany pracownik nie jest usatysfakcjonowany wysokością przyznanego świadczenia albo nie zostało ono w ogóle uznane, to może wystąpić na drogę postępowania sądowego. Może on w oparciu o przepisy Kodeksu cywilnego ubiegać się o:

• jednorazowe odszkodowanie, które obejmuje wszystkie poniesione w związku z wypadkiem koszty (np. leczenie, rehabilitacja, zakup materiałów ortopedycznych, koszty dojazdów do placówek medycznych),
• zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę – chodzi o uszczerbek o charakterze niemajątkowym, a świadczenie pieniężne ma na celu w pewien sposób naprawić wszelkie cierpienia fizyczne i psychiczne, jakich doznał poszkodowany w wyniku zdarzenia, które wywołało szkodę,
• rentę – która ma za zadanie zrekompensować uszczerbek w dochodach poszkodowanego, jeżeli utracił on całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość.

W procesie poszkodowany pracownik ma obowiązek udowodnienia przesłanek odpowiedzialności cywilnej pracodawcy, czyli zaistnienia szkody po stronie pracownika, zdarzenia powodującego szkodę oraz adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy tymi okolicznościami. Przy czym pracodawca może odpowiadać na zasadzie ryzyka albo winy. Natomiast ewentualne przyczynienie się poszkodowanego do zdarzenia nie wyklucza samej możliwości ubiegania się i przyznania odszkodowania przez sąd.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.