Pytanie użytkownika LEX BHP: Jak należy kwalifikować zdarzenie, w wyniku którego poniósł śmierć człowiek wykonujący czynności na rzecz zakładu pracy bez umowy o pracę i umowy cywilnoprawnej (koleżeńska pomoc przy przenoszeniu warzyw)?
Odpowiedź:
W omawianym przypadku można rozważyć kwalifikowanie zdarzenia w kategoriach wypadku przy pracy rolniczej w ramach nieodpłatnej pomocy sąsiedzkiej – jednak warto ostatecznie w tej sprawie zasięgnąć opinii w KRUS opisując dokładnie okoliczności i przebieg zdarzenia.
Obowiązki rolnika niezależne od podstawy zatrudnienia
Obowiązkiem rolników prowadzących gospodarstwo, w tym prowadzących firmę, jest zapewnienie osobom zatrudnionym – niezależnie od podstawy prawnej, bezpiecznych warunków pracy – przestrzegając w tym zakresie zarówno powszechnych przepisów bhp jak również przepisów szczegółowych regulujących poszczególne rodzaje prac czy działalności.
Wypadek przy pracy rolników określa ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników
Obok budownictwa oraz górnictwa rolnictwo jest najbardziej wypadkową gałęzią produkcji. Wynika to z licznych zagrożeń związanych z pracą na roli, co jest konsekwencją niezwykle złożonego środowiska pracy. Problematyka wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych rolników uregulowana została w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników (dalej u.u.s.r.). Warto zwrócić uwagę, że definicja wypadku, jakiemu może ulec rolnik, różni się od tej, która zarezerwowana jest dla ogółu pracowników. Jest ona bowiem dostosowana do specyficznego charakteru pracy w gospodarstwie rolnym.
Czytaj w LEX: Zasady zaliczania do stażu pracy okresów pracy w gospodarstwie rolnym >
Co jest wypadkiem przy pracy rolniczej
Za wypadek przy pracy rolniczej, zgodnie z art 11 ust 1 u.u.s.r., uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło podczas wykonywania czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej albo pozostających w związku z wykonywaniem tych czynności na terenie gospodarstwa rolnego, które ubezpieczony prowadzi lub w którym stale pracuje, albo na terenie gospodarstwa domowego bezpośrednio związanego z tym gospodarstwem rolnym lub w drodze ubezpieczonego z mieszkania do gospodarstwa rolnego, albo w drodze powrotnej, lub podczas wykonywania poza terenem gospodarstwa rolnego, zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej albo w związku z wykonywaniem tych czynności.
W przypadku, o którym mowa w pytaniu, uwzględniając cały kontekst, można wstępnie założyć, iż zdarzenie może być oceniane w kategoriach wypadku śmiertelnego w ramach nieodpłatnej pomocy sąsiedzkiej. Uwzględniając jednak specyfikę wypadków w rolnictwie, w tym wątpliwości dotyczące kwalifikowania tego typu zdarzeń, zalecanym postępowaniem jest skontaktowanie się z jednostką organizacyjną KRUS w sprawie właściwej kwalifikacji zdarzenia - uwzględniając wszystkie towarzyszące mu okoliczności. Niezależnie od powyższego, biorąc pod uwagę skutek zdarzenia, jakim jest śmierć poszkodowanego, zdarzenie powinno być zgłoszone do państwowej Inspekcji Pracy oraz prokuratury - niezależnie od tego, iż między poszkodowanym a prowadzącym firmę nie była formalnie zawarta umowa o pracę jak również umowa cywilnoprawna.
W przypadku, o którym mowa w pytaniu, obowiązkiem podmiotu prowadzącego działalność, na rzecz którego świadczona była nieodpłatna pomoc, było zapewnienie bezpiecznych warunków pracy - w szczególności korespondujących z przepisami rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych oraz innych pracach związanych z wysiłkiem fizycznym. Niezależnie od powyższego obowiązkiem prowadzącego gospodarstwo rolne, jak również prowadzącego firmę i zatrudniającego pracobiorców (niezależnie od podstawy prawnej zatrudnienia) jest zapewnienie bezpiecznych warunków pracy. Wiąże się z tym przestrzeganie licznych przepisów uregulowanych przykładowo w rozporządzeniu w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
W przypadku gospodarstw rolnych konieczne jest stosowanie przepisów szczegółowych dotyczących BHP
Niezależnie od przepisów powszechnie obowiązujących, stosowanych bez względu na formę zatrudnienia oraz rodzaj prowadzonej działalności, w przypadku gospodarstw rolnych oraz firm towarzyszących niezbędne jest, w celu zapewnienia właściwego poziomu bezpieczeństwa, stosowanie przepisów szczegółowych.
Do przykładowych aktów prawnych należą:
- rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze zwierząt gospodarskich,
- rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy przetwórstwie ziemniaków,
- rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze ciągników, maszyn, narzędzi i urządzeń technicznych stosowanych w rolnictwie,
- rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy magazynowaniu, przetwórstwie zbóż i produkcji pasz pochodzenia roślinnego.
Uwzględniając powyższe, prowadząc gospodarstwo rolne, jak również działalność (firmę) związaną przykładowo z przetwarzaniem płodów rolnych, w celu zapewnienia zatrudnionym właściwych warunków pracy, należy przestrzegać zarówno powszechnych przepisów bhp, jak również przepisów szczegółowych - warto zatem w pierwszej kolejności dokładnie ustalić zakres prowadzonych prac i na tej podstawie odszukać właściwe, dedykowane akty prawne, które będą miały zastosowanie w celu zapewnienia właściwych warunków pracy.
Więcej pytań i odpowiedzi znajdziesz w LEX BHP:
Jakie przepisy regulują szkolenia rolników indywidualnych? >
Kiedy należy opracować program zapobiegania wypadkom przy pracy? >