Anna C. zwróciła się do prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o przyznanie rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego. Podała, że spełnia wszystkie warunki jego przyznania – przede wszystkim urodziła i wychowała czwórkę dzieci, przy czym jedno z nich zmarło w wieku 5 lat. Prezes ZUS wydał decyzję odmowną. Jego zdaniem o wychowaniu można mówić, gdy wykonywało się obowiązki rodzicielskie do czasu osiągnięcia pełnoletności.
Skargę na tę decyzję złożyła Anna C.
Czytaj również: Wychowanie bez ram czasowych. Wyrok NSA w sprawie rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego >>
Jak właściwie interpretować pojęcie „wychowanie dzieci”?
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyjaśnił, że rodzicielskie świadczenie uzupełniające ma charakter wyjątkowy i ma za zadanie przeciwdziałać ubóstwu kobiet, które skończyły co najmniej 60 lat i mężczyzn, którzy skończyli co najmniej 65 lat, którzy przez trud włożony w wychowanie dzieci nie zadbali dostatecznie o swoje przyszłe świadczenia emerytalne. Istotne jest zatem właściwe interpretowanie pojęcia „wychowania dzieci”. W art. 2 pkt 9 ustawy przewidziano, że "wychowanie" oznacza sprawowanie osobistej opieki nad dziećmi polegającej na: stałym, bezpośrednim i ciągłym wykonywaniu określonych w tym przepisie obowiązków przez osobę uprawnioną. Definicja ustawowa nie precyzuje, kiedy doszło do "wychowania" dziecka. Wskazuje natomiast sposób w jaki ma postępować dana osoba względem dziecka, by móc w przyszłości ubiegać się o rodzicielskie świadczenie uzupełniające. Jej starania to właśnie „wychowanie”. Jednak niezależnie od powyższego, o zrealizowaniu procesu wychowania można mówić wówczas (pojęcie „wychowała”), gdy dziecko jest na tyle rozwinięte i ukształtowane, że może w miarę samodzielnie funkcjonować w bieżącym życiu, w grupie społecznej, w społeczeństwie. Dziecko, które zmarło w wieku 5 lat, tego warunku nie mogło spełnić. Zatem proces wychowania dziecka w wieku 5 lat nie został jeszcze zakończony. To z kolei oznacza, że skarżąca wychowała trójkę dzieci – świadczenie zatem jej nie przysługuje, a decyzja prezesa ZUS była prawidłowa.
Zobacz w LEX wzór dokumentu: Wniosek o rodzicielskie świadczenie uzupełniające >
W skardze kasacyjnej Anna C. podnosiła, że w analogicznych stanach prawnych i faktycznych, WSA w Warszawie (choć w innym składzie) uwzględniał skargi na decyzje odmowne, a tylko NSA zmieniał następnie te rozstrzygnięcia. Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że świadczenie rodzicielskie ma niejako uhonorować rodzica czy opiekuna dzieci za włożony w wychowanie trud, dlatego przy ocenie spełnienia warunków należy odstępować od rygoryzmu.
Naczelny Sąd Administracyjny nie podzielił jednak tego zapatrywania.
Czytaj też w LEX: Wychowanie dziecka jako przesłanka przyznania rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego. Glosa do wyroku NSA z dnia 18 grudnia 2020 r., I OSK 1207/20 >
Cena promocyjna: 35.1 zł
|Cena regularna: 39 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 19.5 zł
Okres sprawowania pieczy nad dzieckiem nie stanowi dokonanego procesu wychowania dziecka w rozumieniu ustawy
Prawdą jest, że wykładnia językowa pojęcia "wychowania" nie prowadzi do jednoznacznego wyniku. Jest to pojęcie zdefiniowane przez ustawodawcę, lecz jego definicja zawarta w ustawie o świadczeniu uzupełniającym jest niezupełna. Na gruncie języka potocznego pojęcie to jest natomiast wieloznacznie rozumiane. Niezależnie od tego, nie każdy przypadek urodzenia dziecka i sprawowania nad nim pieczy może być uznany za wychowanie dziecka. Jeśli proces wychowawczy ustał w początkowej fazie (niezależnie od przyczyny), okres sprawowania tej pieczy nad dzieckiem nie stanowi dokonanego procesu wychowania dziecka w rozumieniu ustawy. Rację ma zatem sąd I instancji, że nie wystarczy urodzić dziecko i sprawować nad nim pieczę prze kilka pierwszych, choć najważniejszych dla dziecka lat. O zrealizowaniu procesu wychowania można mówić wówczas, gdy dziecko jest na tyle rozwinięte i ukształtowane, że może w miarę samodzielnie funkcjonować w społeczeństwie. Myśl sądu I instancji należałoby zatem rozwinąć w tym kierunku, iż zawsze ustaleniu podlega zatem, czy czynności podejmowane względem dziecka doprowadziły do jego wychowania, czyli do względnej samodzielności w jego bieżącym funkcjonowaniu, czy też zadziałał czynnik, który ten proces przerwał.
Nie można uważać zatem, że dziecko, które ma 5 lat zostało wychowane. Taki wiek uniemożliwia mu samodzielne funkcjonowanie, zarówno w bieżącym, codziennym życiu jak i w grupie społecznej, czy społeczeństwie. Jego proces wychowawczy był w toku, niezależnie od twierdzeń skarżącej, odnośnie do wyjątkowej dojrzałości dziecka.
Odnosząc się do sugestii o sposobie wykładania przepisów ustawy, NSA podkreślił, że świadczenie uzupełniające ma charakter wyjątkowy w tym sensie, że realizuje określony cel – zapobieganie ubóstwu kobiet, które skończyły co najmniej 60 lat i mężczyzn, którzy skończyli co najmniej 65 lat oraz nie jest związane z wcześniejszym opłacaniem składek na ubezpieczenie społeczne na terenie Polski. W związku z powyższym ów wyjątkowy charakter przepisów omawianej ustawy nakazuje by przepisy jej były wykładane ściśle, a więc przy pomocy generalnie wykładni językowej. Nie może być zatem mowy o stosowaniu wykładni rozszerzającej, wprost sprzecznej z przepisami ustawy.
NSA oddalił zatem skargę kasacyjną. Wyrok w sprawie jest prawomocny.
Wyrok NSA z 1 lipca 2025 r. III OSK 894/23
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
