NIK przypomina, że Polska, ratyfikując 6 września 2012 r. Konwencję o prawach osób niepełnosprawnych, w art. 27 uznała prawo takich osób do pracy, na zasadach równości z innymi oraz zobowiązała się do zagwarantowania i popierania realizacji ich prawa do pracy między innymi poprzez popieranie zatrudnienia osób niepełnosprawnych w sektorze publicznym oraz zdobywanie przez nie doświadczenia zawodowego.
- Dla ludzi z niepełnosprawnością praca jest nie tylko drogą do usamodzielnienia ekonomicznego i poprawy warunków bytu, ale także zasadniczym sposobem integracji z otoczeniem - podkreślono.
Zobacz procedurę w LEX: Wprowadzenie racjonalnych usprawnień dla osoby niepełnosprawnej >
Niepełnosprawni poza rynkiem pracy
W Polsce zdecydowana większość osób niepełnosprawnych pozostaje poza rynkiem pracy i jest to zjawisko występujące od lat. Liczba osób niepełnosprawnych w tzw. ekonomicznym wieku produkcyjnym (18-59 lat dla kobiet i 18-64 lat dla mężczyzn) w 2017 roku wynosiła 1 680 tys., co stanowiło 7,1 proc. wszystkich osób w wieku produkcyjnym. Odsetek biernych zawodowo wśród osób niepełnosprawnych wynosił aż 71,1 proc. (1 194,5 tys.).
Sprawdź w LEX: Ulgi i uprawnienia dla prowadzących zakład pracy chronionej >
W 2017 roku wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym wyniósł 26,3 proc., w porównaniu do wyników z roku 2016, wskaźnik zatrudnienia wzrósł o 2,6 pkt proc. (wzrost o 3,8 pkt proc. w stosunku do roku 2015). - Pomimo wzrostu wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych, nadal pozostaje on na bardzo niskim poziomie, prawie dwukrotnie niższym niż średnia unijna (48,7 proc.) - czytamy w raporcie.
NIK kontroluje urzędy
NIK objęła kontrolą 35 jednostek z terenu siedmiu województw, a w każdym z nich: po dwie jednostki administracji samorządowej, jedną administracji rządowej i dwie państwowe osoby prawne.
Kontrola pokazała, że większość pracodawców publicznych (27 z 35, czyli 77,2 proc.) nie podejmowała dodatkowych inicjatyw ukierunkowanych na zapewnienie osobom z niepełnosprawnościami, na zasadzie równości z innymi osobami, prawa do pracy oraz zdobywania doświadczenia zawodowego. Chodzi m.in. o nawiązanie współpracy z organizacjami pozarządowymi i zamieszczanie informacji o wolnych stanowiskach pracy na stronach przeznaczonych głównie dla osób niepełnosprawnych.
Czytaj w LEX: Wymagania dla pomieszczeń i urządzeń higienicznosanitarnych dla osób niepełnosprawnych >
NIK ocenia, że brak aktywności w nawiązaniu współpracy ze środowiskami skupiającymi poszukujące pracy osoby niepełnosprawne - był jedną z przyczyn niewielkiego zainteresowania ogłaszanymi naborami, nie sprzyjał też eliminowaniu barier występujących również po stronie osób z niepełnosprawnościami. W rezultacie tylko w 11 proc. (w 148 z 1 335) ogłoszonych w ostatnich trzech latach naborów, aplikacje złożyły 202 osoby niepełnosprawne, spośród których zaledwie 33 (16,3 proc.) zostały przyjęte do pracy.
Czytaj w LEX: Obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przy zatrudnianiu osoby niepełnosprawnej >
Z ustaleń kontroli wynika, że średni wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w skontrolowanych jednostkach był niski - na koniec czerwca 2018 r. wyniósł zaledwie 3,05 proc.
Konsekwencją nieuzyskania ustawowego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych były wpłaty dokonywane na rzecz PFRON.
W latach 2016 – 2018 (do 30 czerwca) wszystkie skontrolowane jednostki wpłaciły ogółem 10,6 mln złotych. W 2017 roku – w porównaniu do 2016 roku – wpłaty tych jednostek wzrosły z 4,1 mln zł do 4,3 mln zł, tj. o 6,8 proc.
W siedmiu z 21 jednostek administracji publicznej (33,3 proc. skontrolowanych) kontrolerzy ujawnili naruszenia przepisów ustaw o służbie cywilnej i o pracownikach samorządowych, w tym w trzech jednostkach przepisów dotyczących pierwszeństwa w zatrudnieniu osób niepełnosprawnych.
Czytaj w LEX: Urlop wypoczynkowy i zwolnienia od pracy osób niepełnosprawnych >
W raporcie zwrócono uwagę, że większość skontrolowanych państwowych osób prawnych (10 z 14) nie miało jakichkolwiek zasad i procedur zatrudniania, w tym dotyczących osób z niepełnosprawnościami.
Blisko 46 proc. skontrolowanych pracodawców nie przestrzegało praw pracowników z niepełnosprawnościami. Pracodawcy nie przestrzegali szczególnych norm czasu pracy pracowników niepełnosprawnych. Praca była świadczona w porze nocnej, powyżej ośmiu godzin na dobę czy też z przekroczeniem norm tygodniowego czasu pracy. Pracodawcy nie przestrzegali również przepisów kodeksu pracy odnoszących się do pracowników niepełnosprawnych.
Czytaj w LEX: Wynagrodzenie pracownika niepełnosprawnego w przypadku zgody lekarza na 8-godzinny czas pracy >
Ponadto - jak wskazuje NIK - w budynkach, w których mieściły się skontrolowane jednostki, istnieją wciąż bariery architektoniczne uniemożliwiające lub utrudniające niepełnosprawnym swobodne korzystanie z tych obiektów.
NIK wnioskuje do urzędników
NIK wnioskuje do pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych o podjęcie inicjatywy celem stworzenia płaszczyzny współdziałania pracodawców ze sfery administracji publicznej i państwowych osób prawnych z organizacjami reprezentującymi osoby niepełnosprawne, na rzecz wspierania aktywności zawodowej tych osób, w tym przede wszystkim upowszechnienia informacji o wolnych stanowiskach pracy i ich dostępności dla osób niepełnosprawnych.
Ponadto NIK wnioskuje do kierowników urzędów, aby m.in. nawiązywali współpracę z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych. Izba postuluje również, żeby zamieszczano informacji o wolnych stanowiskach pracy na stronach internetowych dla niepełnosprawnych.
Czytaj również: Resorty płacą na PFRON nie zatrudniając niepełnosprawnych
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
