Na przełomie 2022 i 2023 roku zaczęły się pojawiać doniesienia medialne o Fundacji Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców. Nazwa mogłaby sugerować, że to fundacja funkcjonująca przy urzędzie, tak jednak oczywiście nie jest - to prywatna inicjatywa. Nie tylko nazwa tej fundacji, ale i jej domena (rzecznikmsp.pl) jest łudząco podobna do nazwy urzędu państwowego - Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców (rzecznikmsp.gov.pl). A obie instytucje łączy osoba Marka Wocha – do niedawna dyrektora generalnego Biura Rzecznika MŚP, a od 18 stycznia 2023 r. - zastępcy Adama Abramowicza, Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców (MŚP).
Nie przeszkadza mu to pełnić funkcji prezesa zarządu fundacji, której statut został sporządzony 13 kwietnia 2022 r., a sama fundacja została zarejestrowana w KRS 19 września 2022 r. Jest też pełnomocnikiem Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej, który zbiera podpisy pod projektem ustawy – dobrowolny ZUS dla przedsiębiorców w Polsce, który to projekt jest promowany na stronie fundacji jako projekt, który „realizuje 1 punkt Dziesiątki Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców Adama Abramowicza”.
Od początku wzbudziło to duże kontrowersje. W "Dzienniku Gazecie Prawnej" Marek Woch mówił: Przewidzieliśmy, że mogą pojawić się zastrzeżenia, więc specjalnie zadbaliśmy o rozdzielenie pod kątem formalnoprawnym. Fundacja to oddzielny byt prawny, komitet inicjatywy ustawodawczej także. O przejrzystość zadbaliśmy aż do bólu ("Prywatna fundacja publicznego rzecznika", 5 grudnia 2022 r., Paweł Kubacki).
Owa "przejrzystość aż do bólu" jest jednak wątpliwa. Projekt, który do Sejmu ma trafić jako obywatelski, w swojej konstrukcji i treści jest bardzo podobny do tego, który Marek Woch wysłał w sierpniu 2021 r. do zaopiniowania, oferując za to - jak dowiedział się serwis Prawo.pl - wynagrodzenie. Maila z projektem wysyłał ze swojego adresu mailowego w Biurze Rzecznika MŚP.
Problem w tym, że zgodnie z ustawą z 6 marca 2018 r. o Rzeczniku Małych i Średnich Przedsiębiorców (Dz.U. z 2018 r., poz. 648), rzecznik nie ma inicjatywy ustawodawczej.
Czytaj w LEX: Zasady sporządzania i korygowania dokumentów zgłoszeniowych do ZUS >>>
Czytaj również: FPP: Dobrowolny ZUS to zły pomysł - grozi zdemolowaniem systemu emerytalnego>>
Opinia w zamian za wynagrodzenie
Dr Tomasz Lasocki z Katedry Prawa Ubezpieczeń Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego potwierdza serwisowi Prawo.pl, że otrzymał propozycję napisania opinii o projekcie dobrowolnego ZUS. I to odpłatnie. Z propozycją zwrócił się do niego Marek Woch, korzystając z maila służbowego.
- Poznałem Marka Wocha przy okazji prac w jednym zespole ds. reformy systemu orzecznictwa o niezdolności do pracy. Miałem też kilka razy styczność z Adamem Abramowiczem, gdy został rzecznikiem – mówi serwisowi Prawo.pl dr Tomasz Lasocki. Twierdzi, że 17 lipca 2021 r. odezwał się do niego poprzez komunikator Marek Woch z pytaniem, czy ma moce do zarobkowania, a po otrzymaniu twierdzącej odpowiedzi, w dniu 9 sierpnia 2021 r. - ze swojego służbowego maila - wysłał mu projekt ustawy.
– W mailu tym były trzy projekty, a jednym z nich był właśnie dobrowolny ZUS - mówi dr Lasocki. I przyznaje, że 27 sierpnia 2021 r. spotkał się w biurze Rzecznika MŚP z Markiem Wochem. – Powiedziałem, że dobrowolny ZUS to nie jest dobry pomysł jako idea, a przekazany projekt nie jest wolny od istotnych mankamentów, jako przykład podając m.in. brak uregulowania kwestii składki zdrowotnej. - Ale zaproponowałem, że mogę wskazać inne rozwiązania, które mogą być dużo korzystniejsze dla przedsiębiorców, niż dobrowolny ZUS. Zaoferowałem nawet gotowość spotkania z rzecznikiem Abramowiczem, by porozmawiać o tym, ale usłyszałem, że decyzja już zapadła i nie są zainteresowani innymi rozwiązaniami. Wtedy podziękowałem i powiedziałem, że nie jest to inicjatywa, którą chciałbym firmować swoim nazwiskiem, choć jeśli będą chcieli dyskutować o innych rozwiązaniach, to jestem otwarty – mówi dr Tomasz Lasocki.
Czytaj w LEX: Zasiłek chorobowy przedsiębiorcy – poradnik krok po kroku >>>
Bardzo podobne projekty
Projekt, który Marek Woch wysłał dr Lasockiemu składa się z czterech artykułów i przewiduje zmianę dwóch ustaw: ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy – Prawo przedsiębiorców.
Z kolei projekt z 7 listopada 2022 r., pod którym trwa zbiórka podpisów na stronie Fundacji Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, oprócz zmiany ustawy Prawo przedsiębiorców i ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, przewiduje również zmianę ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz zmianę ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, które mają uregulować kwestię składki zdrowotnej osób, które wypiszą się z ubezpieczeń społecznych.
Czytaj w LEX: Po ustaniu dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego można do niego przystąpić tylko przez nowe zgłoszenie do ZUS >>
Poza tym warto zauważyć, że w projekcie wysłanym 9 sierpnia 2021 r. przez Marka Wocha i w projekcie komitetu, zastosowano dokładnie te same konstrukcje prawne. Zbieżność nie wydaje się przypadkowa, skoro np. w projekcie PSL dotyczącym tego samego pomysłu (druk sejmowy nr 58), nie dokonywano np. zmian w Prawie przedsiębiorców, proponując zmiany w ustawie systemowej. Ponadto obydwa projekty dokładnie w ten sam sposób nie tylko modyfikują te same jednostki redakcyjne ustaw, ale dodając nowe jednostki, nadają nim identyczną numerację.
23 stycznia 2023 r. wysłaliśmy do Biura Rzecznika MŚP i biura prasowego urzędu 22 pytania, prosząc o odpowiedź na każde z nich z osobna. Już po dwóch godzinach od wysłania pytań z Biura Rzecznika MŚP przyszła odpowiedź: - Pan Adam Abramowicz Rzecznik MŚP od początku swojej kadencji proponuje pakiet rozwiązań, nazwany „Dziesiątką Rzecznika MŚP” - są to postulaty 378 organizacji zrzeszonych w Radzie Przedsiębiorców przy Rzeczniku MŚP. Pierwszym z postulatów jest wprowadzenie dobrowolnego ZUS dla przedsiębiorców. Pan Adam Abramowicz proponuje i promuje identyczne rozwiązanie, jakie zastosowano w Niemczech, czyli dobrowolność w opłacaniu składki na ubezpieczenie społeczne przedsiębiorcy. Stara się przekonywać do swojej propozycji przedsiębiorców, polityków i opinię publiczną podczas spotkań, rozmowy z mediami. Należy jednak podkreślić, że ani Biuro Rzecznika ani też sam Rzecznik MŚP, nie prowadzi zbiórki podpisów pod projektem ustawy wprowadzającej dobrowolny ZUS dla przedsiębiorców. Zajmuje się tym niezależny od Biura Komitet Inicjatywy Ustawodawczej. Dlatego wszelkie pytania dotyczące zbiórki podpisów i dopełnienia strony formalnej dotyczącej inicjatywy ustawodawczej, prosimy kierować bezpośrednio do Komitetu. To samo dotyczy pytań odnoszących się do działalności prowadzonej przez Fundację.
Dodano jeszcze, że Rzecznik Adam Abramowicz nie ma żadnych przesłanek ani wiedzy o tym, żeby Fundacja lub Komitet Inicjatywy Ustawodawczej wykorzystywał zasoby Biura Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców.
Do dziś nie otrzymaliśmy odpowiedzi na pytania Prawo.pl. 1 lutego biuro prasowe Rzecznika MŚP przekazało jedynie, żeby wszelkie pytania o podmioty niezależne od Biura Rzecznika MŚP, były kierowane bezpośrednio do nich. Odnośnie merytorycznych pytań dotyczących Biura Rzecznika MŚP, urząd uznał, że już udzielił odpowiedzi.
Na pytania wysłane 24 stycznia, dotyczące biura Rzecznika, nie odpowiedziało też do dziś Ministerstwo Rozwoju i Technologii.
Odpowiedziała za to Najwyższa Izba Kontroli, którą zapytaliśmy, czy badała wydatkowanie pieniędzy publicznych przez Biuro Rzecznika MŚP oraz czy stwierdzono nieprawidłowości i na jaką kwotę. - NIK przeprowadziła i zakończyła podjętą z własnej inicjatywy kontrolę I/22/001/KST – Funkcjonowanie wybranych jednostek sektora finansów publicznych wykonujących zadania analityczne, doradcze, eksperckie i badawcze, w ramach której kontrolą objęło m.in. Biuro Rzecznika MŚP. Kontrola objęła szereg aspektów związanych z organizacją jednostki, wykonywaniem zadaniem oraz dokonywaniem wydatków publicznych. Jej wyniki zostaną podane do publicznej wiadomości niezwłocznie po zakończeniu czynności związanych z przeprowadzonym postępowaniem kontrolnym, a które poprzedzają ww. publikację. Do czasu publikacji wyników kontroli dokładny zakres przedmiotowy i podmiotowy objęty jest tajemnicą kontrolerską – przekazał nam Łukasz Pawelski, rzecznik prasowy NIK. Nie otrzymaliśmy informacji o terminie, w jakim była prowadzona kontrola NIK i okresie, jaki obejmowała oraz ustaleniach i wnioskach z kontroli.
Rzecznik MŚP to urzędnik, a nie polityk
- Niektóre osoby mają problem z rozróżnieniem tego, co jest publiczne, a co prywatne - mówi serwisowi Prawo.pl Krzysztof Izdebski, ekspert Forum Idei Fundacji im. Stefana Batorego. - Rzecznik małych i średnich przedsiębiorców to instytucja publiczna, a sam rzecznik jest urzędnikiem, a nie politykiem. Rozumiem, że ma koncepcję, na wdrożeniu której mu zależy, a ponieważ sam nie ma inicjatywy ustawodawczej, a koncepcja jego nie cieszy się poparciem rządu i parlamentarzystów, to zabiega o poparcie projektu obywatelskiego, który ma tę koncepcję zrealizować. Nie zmienia to jednak faktu, że nie wolno mu do tego celu wykorzystywać zasobów systemu państwowego, bo używając języka Barei – to są dwa różne systemy walutowe - zauważa.
Czytaj również: FPP nie chce współpracy z Rzecznikiem MŚP, bo ten lansuje "dobrowolny ZUS">>
Szukanie furtek, aby pieniądze publiczne przestały być... publiczne
- Ustawa o finansach publicznych stanowi barierę przed prywatą w funkcjonowaniu instytucji publicznych. Określony w niej zakres rozporządzania finansami publicznymi jest klarowny i jasny, chociaż zdarza się szukanie furtek, aby te pieniądze przestały być publiczne - mówi dr Paweł Kryczko z Katedry Prawa Finansowego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jak zauważa, w ostatnim czasie namnożyło się funduszy celowych i fundacji, które korzystają z publicznych pieniędzy w oparciu o nie do końca jasne reguły. Odnosząc się natomiast do nazwy fundacji, której szefuje Marek Woch, stwierdza: - Ze środków publicznych nie można tworzyć fundacji. Fundacja nie jest jednostką sektora finansów publicznych. Nie ma fundacji publicznych. Generalnie fundacja, jaka by nie była, nie może być prowadzona przez organ władzy publicznej.
- Rzecznik małych i średnich przedsiębiorców, choć do jego zadań należy ochrona praw przedsiębiorców, nie dysponuje inicjatywą ustawodawczą. Ta zastrzeżona jest dla zamkniętego kręgu podmiotów i raczej nie ma co liczyć w najbliższym czasie na poszerzenie tego kręgu. Stąd Rzecznik MŚP może wyłącznie występować do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej. Brak reakcji konstytucyjnych instytucji wyposażonych w prawo inicjatywy ustawodawczej stosunkowo ogranicza pole manewru Rzecznika MŚP – mówi serwisowi Prawo.pl dr Bartosz Kubista, adwokat, doradca podatkowy, partner w kancelarii GLC, asystent w Katedrze Prawa Finansowego Uniwersytetu Śląskiego. I dodaje: - Oczywiście, inicjatywa ustawodawcza przysługuje również 100 000 obywateli, ale trudno wyobrazić sobie jak w praktyce miałoby tu wyglądać takie wystąpienie – chyba tylko jako odezwa do narodu. Aby rozwiązać ten problem, promowany przez Rzecznika MŚP projekt dobrowolnego ZUS realizowany jest przez zewnętrzny komitet inicjatywy ustawodawczej, odpowiedzialny za pozyskanie wymaganych podpisów. I formalnie nie ma w tym nic złego – komitet taki może być powołany w zasadzie przez każdego i w odpowiedzi na każdą inicjatywę, również taką, pod zarzewie której iskrę dorzuciły działania czy wypowiedzi jakiegoś organu państwowego.
Wszystko jednak, jak podkreśla dr Kubista, musi być przeprowadzone zgodnie z określonymi zasadami.
Sprawdź również książkę: Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 7/2022 >>
Nazwa nie może wprowadzać w błąd
- Nie chcę wnikać w legalność takiego rozwiązania - powiedział dr Bartosz Kubista, odnosząc się do kwestii powołania Fundacji Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, której prezesem jest zastępca Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców. - Pamiętajmy, że sąd rejestrowy wyraził zgodę na zarejestrowanie fundacji o takiej nazwie, choć formalnie nie jest ona powiązana z urzędem Rzecznika MŚP. Nie chcę kwestionować rozstrzygnięcia sądu. Ja jako profesjonalista nie mam wątpliwości co do odrębności obu instytucji, ale czy podobną pewność będzie miał przeciętny przedsiębiorca? Czy taka nazwa może u takiego przedsiębiorcy wywołać mylne wrażenie, że pomiędzy fundacją a Rzecznikiem MŚP istnieje bezpośredni związek? Tu już się waham – mówi dr Kubista. I przenosząc ten problem na grunt przedsiębiorczości zauważa: - Czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie przedsiębiorstwa, które może wprowadzić klientów w błąd co do jego tożsamości, przez używanie firmy, nazwy, godła, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu wcześniej używanego, zgodnie z prawem, do oznaczenia innego przedsiębiorstwa (art. 5 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji). Niedopuszczalne byłoby zatem posługiwanie się przez jednego przedsiębiorcę mylącą nazwą (firmą). Przepisy te nie znajdują oczywiście zastosowania do relacji Rzecznika MŚP i fundacji nazwanej od nazwy jego urzędu, ale mogą rzucać pewne spojrzenie na całą zaistniałą sytuację.
Na koniec warto zauważyć, że zaangażowanie Fundacji Rzecznika MŚP i Biura Rzecznika MŚP (urzędu) w promowanie dobrowolnego ZUS stało się zbieżne do tego stopnia, że już nawet z biura prasowego Rzecznika MŚP, w godzinach urzędowania, rozsyłane są do mediów teksty autorstwa Marka Wocha, zastępcy rzecznika, promujące dobrowolny ZUS, w których podpisany jest on jako pełnomocnik Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej.
Ten brak transparentności w kwestii projektu ustawy o dobrowolnym ZUS niezrozumiały jest nawet dla posłów popierających to rozwiązanie. Najlepszym tego przykładem jest poseł Artur Dziambor, który na Twitterze napisał: #Wolnościowcy ruszają ze zbiórką podpisów pod projektem ustawy przygotowanym przez @RzecznikMSP #Dobrowolny ZUS Zbiórka ruszyła. Kartę do podpisów można pobrać tu: rzecznikmsp.pl/wp-content/upl…, a wypełnioną wysłać bezpośrednio do biura Rzecznika, lub skontaktować się z nami. Działamy!
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
