Renta rodzinna pomyślana jako wsparcie dla osób z najbliższej rodziny po śmierci bliskiej osoby jest niekiedy jedynym źródłem utrzymania.
- Najczęściej w trudnej sytuacji materialnej po śmierci męża zostają kobiety, które nigdy nie pracowały, gdyż zajmowały się wychowaniem dzieci lub opieką nad niepełnosprawnym członkiem rodziny. Śmierć współmałżonka to dla nich bardzo trudne doświadczenie, które dodatkowo może wiązać się z utratą bezpieczeństwa finansowego - mówi Iwona Kowalska-Matis, regionalny rzecznik prasowy ZUS na Dolnym Śląsku. I dodaje: - Nieocenionym wsparcie w trudnej, życiowej chwili może okazać się wypłata renty po zmarłym przez ZUS.
- W 2022 roku na Dolnym Śląsku rentę rodzinną dostawało z ZUS 93 tys. osób, w całym kraju 1,2 mln osób.
- Przeciętna wysokość renty rodzinnej w Polsce to 2511,07 zł a na Dolnym Śląsku 2575,64 zł.
- Najwięcej rent rodzinnych wypłaca ZUS w województwie Śląskim 214 649.
- Najniższa kwota renty rodzinnej obowiązująca do marca 2023 r - 1338,44 zł
Kto ma prawo do renty rodzinnej
Do renty po zmarłym ma prawo zarówna wdowa, jak i wdowiec. Jednym z podstawowych warunków, jakie pod uwagę bierze ZUS, jest wiek. O rentę można wystąpić wdowa, jeśli w chwili śmierci swojego współmałżonka miała ukończone 50 lat lub była niezdolna do pracy, albo w sytuacji, gdy wychowuje, co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym. Dziecko takie nie może mieć więcej niż 16 lat, a jeżeli uczy się - 18 lat życia lub musi być całkowicie niezdolne do pracy.
Sprawdź w LEX: Czy w momencie zawarcia nowego związku małżeńskiego dzieci stracą uprawnienia do renty rodzinnej? >
- Uprawnienie do renty rodzinnej przysługuje również wtedy, jeśli wdowa spełni warunek dotyczący wieku lub niezdolności do pracy w czasie nie dłuższym niż 5 lat od śmierci męża lub od zaprzestania wychowywania dzieci - wyjaśnia rzeczniczka.
Tak więc wdowa (lub wdowiec) ma prawo do renty rodzinnej, jeśli w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy (niezdolność stwierdzona przez lekarza czy komisję lekarską ZUS) albo wychowuje, co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole – 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.
Sprawdź w LEX: Jakie dokumenty należy wydać pierwszej żonie po śmierci pracownika, jeśli będzie się ona starać o rentę rodzinną? >
O rentę może się także starać wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wyżej wymienionych. Małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia powyższych warunków miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową. Wtedy we wniosku o rentę rodzinną należy złożyć oświadczenie z dołączeniem wyroku lub ugody sądowej.
Zobacz wzór dokumentu w LEX: Decyzja o przyznaniu renty rodzinnej >
Renta po mężu czy własna emerytura?
Wysokość renty po mężu to 85 proc. świadczenia, które dostałby mąż. Renta jest przyznawana wdowie dożywotnio, ale gdy wdowa skończy 60 lat, czyli osiągnie wiek emerytalny, który w Polsce obowiązuje dla kobiet, wtedy może zwrócić się do ZUS o naliczenie własnej emerytury, jeżeli kiedykolwiek pracowała.
Sprawdź w LEX: Czy żona, która pobiera rentę rodzinną po mężu może przejść na emeryturę po zmarłym mężu? >
- Nie ma niestety możliwości, żeby dostawać dwie wypłaty, gdyż w przypadku zbiegu prawa do własnej emerytury i renty po zmarłym mężu można wybrać tylko jedno z nich - mówi Iwona Kowalska-Matis. I zapewnia, że jeżeli okazałoby się, że kwota naliczonej kobiecie jej własnej emerytury byłaby niższa niż wysokość renty rodzinnej, wtedy ZUS będzie kontynuował - na życzenie wdowy - wypłatę renty rodzinnej.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Walczyński Ignacy, Charakter prawny wspólności małżeńskiej a prawo do renty rodzinnej >
Wsparcie dla pań, które nie spełniają warunków do otrzymania renty po zmarłym
Wdowa, która nie spełnia żadnego z warunków i jednocześnie nie posiada żadnego źródła utrzymania, ma prawo do okresowej renty przez rok od śmierci męża. Jeśli w tym okresie będzie uczestniczyć w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do podjęcia pracy zarobkowej, renta ta może zostać wydłużona, ale nie dłużej niż do dwóch lat od chwili śmierci męża.
Zobacz procedurę w LEX: Ziółkowski Paweł, Śmierć osoby świadczącej pracę >
- O rentę rodzinną po rodzicu mogą wystąpić także inne uprawnione osoby. Wtedy wypłata jest dzielona na równe części – wyjaśnia rzeczniczka ZUS na Dolnym Śląsku.
- Jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest jedna osoba, wówczas wynosi ona 85 proc. świadczenia zmarłego,
- Jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są dwie osoby, wówczas wynosi ona 90 proc. świadczenia zmarłego,
- Jeżeli do renty uprawnione są trzy osoby lub więcej, wówczas wynosi ona 95 proc. świadczenia zmarłego.
Sprawdź w LEX: Czy dodatkowe wynagrodzenie roczne po zmarłym pracowniku-emerycie przysługuje jego żonie? >
Jak długo przysługuje renta rodzinna wdowie?
Renta wdowia wypłacana jest od dnia powstania do niej prawa, od miesiąca, w którym został złożony wniosek na trzy sposoby: za pośrednictwem poczty, na rachunek bankowy lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej. Co więcej, renta rodzinna dla wdowy przyznawana jest dożywotnio, jeżeli kobieta ukończyła 50 rok życia.
Sprawdź również książkę: Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 1/2023 >>
Dorabianie do renty rodzinnej
W niektórych przypadkach renta rodzinna po mężu może zostać zmniejszona lub zawieszona. Jeżeli przychód wdowy przekroczy 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, wówczas świadczenie zostanie pomniejszone o kwotę przewyższenia. Jeżeli zaś przychód przekroczy 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, wtedy renta rodzinna ulegnie zawieszeniu.
- Dlatego zachęcam panie i panów, którzy osiągną ustawowy wiek emerytalny do złożenia wniosku o naliczenie im ich własnej emerytury. Po uzyskaniu statusu emeryta nawet, gdy ZUS wypłaca rentę rodzinną, bo jest wyższa niż własne świadczenie – można dorabiać bez ograniczeń i nie trzeba się z nami rozliczać – mówi Iwona Kowalska-Matis.
Czytaj również: Dodatek wdowi albo renta wdowia – dwa sposoby na poprawę sytuacji emeryckich gospodarstw domowych>>
Z renty rodzinnej można zrezygnować i można do niej wrócić
Z renty można zrezygnować. Wystarczy złożyć wniosek do ZUS o wyłączenie z kręgu osób uprawnionych. Wtedy renta będzie wypłacana po jej przeliczeniu - pozostałym uprawnionym w równych częściach.
Jeśli ktoś został wyłączony na swój wniosek z kręgu uprawnionych, może znowu ubiegać się o rentę rodzinną. Musi jednak ponownie złożyć wniosek, a ZUS sprawdzi, czy nadal spełnia warunki do uzyskania renty.
Sprawdź w LEX: Czy pracodawca jest obowiązany poinformować rodzinę zmarłego pracownika o warunkach wymaganych do uzyskania renty rodzinnej? >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
