Wśród podstawowych praw przysługujących pracownikom znajdują się m.in. prawo do wynagrodzenia za każdą przepracowaną godzinę, prawo do urlopu wypoczynkowego, do umowy regulującej warunki zatrudnienia, czy do bezpiecznych warunków pracy. Choć z pozoru brzmią one jako coś oczywistego, w praktyce nie zawsze są respektowane. Pracownicy często nie wiedzą, że mają prawo odmówić pracy po godzinach, nie otrzymują informacji o przysługującym im urlopie, a zdarza się także, że brak formalnej umowy utrudnia dochodzenie swoich praw. Dodatkowym problemem może być brak łatwego dostępu do działu kadr (lub brak takiego działu), niechęć do konfrontacji z przełożonymi lub obawa przed utratą pracy – zwłaszcza w mniejszych firmach czy miejscowościach o ograniczonym rynku zatrudnienia.
Czytaj również: SN: Krzyk szefowej powodował traumę, poniesie karę>>
Znasz swoje prawa – ale czy możesz je egzekwować?
Z badania Pracuj.pl „Prawa pracownika pod lupą” wynika, że 35 proc. pracowników dobrze zna swoje prawa, a 57 proc. ma ich ogólną świadomość. Jednak nawet tak wysoki poziom wiedzy nie gwarantuje, że zasady będą rzeczywiście przestrzegane. Aż 8 na 10 badanych w ankiecie wskazuje, że mieli oni wrażenie, że ich prawa nie są respektowane (z czego 28 proc. badanych twierdzi, że doświadczało łamania ich praw często, a 53 proc., że sporadycznie). Tylko 13 proc. badanych deklaruje, że nigdy nie mieli wrażenia naruszenia ich praw na polu zawodowym.
W co trzecim przypadku, nawet jeśli pracownik próbował zgłosić nieprawidłowości, nic się nie zmieniło. Co piąta osoba w ogóle nie zgłosiła problemu z obawy przed konsekwencjami. Jednocześnie niemal dokładnie taki sam odsetek badanych deklaruje, że zgłosili taką sprawę w swojej firmie i udało się ją rozwiązać. 20 proc. respondentów nie zgłosiło sprawy, bo nie wiedzieli, od czego zacząć.
- To, że znasz przepisy, to jedno, ale co z tego, skoro boisz się z nich skorzystać? Jeśli nie wiesz, do kogo się zwrócić, obawiasz się reakcji przełożonych albo masz wrażenie, że i tak nic to nie da, to prawo przestaje działać. Wiedza to dopiero pierwszy krok. Równie ważne jest to, czy w firmie istnieje klimat, w którym można mówić o problemach bez strachu i liczyć na realne wsparcie. Właśnie dlatego uczciwość i zaangażowanie szefów są tak ważne, to oni mają wpływ na to, czy zasady z Kodeksu pracy faktycznie funkcjonują na co dzień - mówi Bartłomiej Urbański, kierownik sprzedaży w Pracuj.pl, odpowiedzialny za sektor pracy fizycznej.
Cena promocyjna: 56.99 zł
|Cena regularna: 76 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 56.99 zł
Najczęstsze nieprawidłowości w miejscu pracy
Do najczęściej zgłaszanych problemów należą nieprawidłowo naliczane nadgodziny, odmowa udzielenia urlopu, brak wynagrodzenia za pracę po godzinach czy brak regularnych szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Co piąta osoba doświadczyła opóźnień w wypłacie, a 16 proc. pracowało bez odpowiedniej umowy. To sytuacje, które sprawiają, że wiele osób obawia się zmiany pracy, bo nie mają pewności, czy gdzie indziej będzie lepiej, a przecież stabilność i bezpieczeństwo zawodowe są kluczowe, by móc spokojnie planować przyszłość, także zawodową.
Jak twierdzą autorzy badania, niepokojące są także inne, powtarzające się nieprawidłowości. Pracownicy skarżą się na brak możliwości wykorzystania urlopu w preferowanym terminie, a także na niewłaściwe rozliczanie dodatków — na przykład za pracę w nocy lub w dni ustawowo wolne od pracy. Zdarzają się również przypadki podpisywania umów, których warunki odbiegają od faktycznych ustaleń, a nawet pracy bez żadnej umowy, czyli „na czarno”. Niektórzy nie mają dostępu do informacji o przepracowanych godzinach lub wykorzystanym urlopie, a także nie otrzymują należnych składników wynagrodzenia – jak ekwiwalent za urlop czy składki ZUS. Zgłaszane są także nieprawidłowości przy klasyfikowaniu typu umowy, np. zawieranie umów cywilnoprawnych tam, gdzie powinna być umowa o pracę.
Każdy z tych przypadków świadczy o braku transparentności i naruszeniu podstawowych zasad prawa pracy. W dłuższej perspektywie może to prowadzić do wypalenia zawodowego, obniżonego poczucia bezpieczeństwa i trudności w planowaniu życia prywatnego.
Czytaj również: 40 000 zł odszkodowania za dyskryminację pracowniczą w dobie pandemii>>
Jak pracownicy fizyczni „prześwietlają” potencjalnych pracodawców
Aż 86 proc. respondentów reprezentujących sektor pracy fizycznej zaznacza, że na przestrzeni ostatnich dwóch lat poszukiwali nowej pracy i ją otrzymali (w tym także osoby, które ostatecznie nie zdecydowały się na zmianę pracodawcy). To jasny sygnał, że mobilność zawodowa w tej grupie rośnie, a rynek staje się coraz bardziej konkurencyjny. Pracodawcy muszą więc mieć świadomość, że nieprzestrzeganie podstawowych zasad nie tylko wpływa na atmosferę w firmie, ale może prowadzić do realnych strat kadrowych. Coraz więcej pracowników ma dostęp do lepszych ofert, wyższych standardów i uczciwych warunków zatrudnienia.
Pracownicy fizyczni zapytani w dodatkowej ankiecie o to, które elementy prawa pracy są dla nich najważniejsze najczęściej wskazują: terminową i uczciwą wypłatę, stabilność zatrudnienia oraz bezpieczeństwo i higienę pracy. Dalej pojawiają się kwestie urlopów, dostępu do opieki zdrowotnej czy możliwości rozwoju.
- Dla wielu osób szukanie pracy zaczyna się dziś od sprawdzenia w opiniach tego, czy firma przestrzega podstawowych zasad. Czy wypłaca pieniądze na czas, czy można liczyć na wolne w razie potrzeby, czy wszystko odbywa się legalnie. To nie są wygórowane oczekiwania - to fundament uczciwego zatrudnienia. A tam, gdzie te podstawy są spełnione, pracownicy chcą zostać na dłużej – podkreśla Bartłomiej Urbański.
Z badania wynika, że ponad połowa pracowników analizuje warunki zatrudnienia już na etapie poszukiwań pracy - sprawdza lokalizację, godziny pracy i opinie o firmie w internecie. To sygnał, że coraz więcej osób podejmuje decyzje zawodowe świadomie i szuka miejsc, w których będzie traktowana fair. Dlatego warto korzystać z portali z ofertami pracy od sprawdzonych pracodawców. To zwiększa szansę na znalezienie uczciwego i bezpiecznego miejsca pracy.
Sprawdź również książkę: Kodeks pracy. Wynagrodzenia, urlopy i czas pracy. Ochrona zatrudnienia i świadectwa pracy. Organizacje pracodawców, związki zawodowe i spory zbiorowe ebook >>
Co, jeśli pracodawca nie przestrzega Kodeksu pracy
Choć świadomość przysługujących praw stopniowo rośnie, wiele osób wciąż nie wie, jak reagować i gdzie szukać pomocy w przypadku ich łamania. Tymczasem prawo pracy chroni wszystkich zatrudnionych, także tych wykonujących zawody fizyczne, a brak reakcji może tylko utrwalać nieuczciwe praktyki. Warto więc pamiętać, że nie jesteśmy wobec takich sytuacji bezbronni.
Pierwszym krokiem powinno być dokumentowanie wszelkich nieprawidłowości – zapisywanie godzin pracy, treści ustaleń z przełożonym, gromadzenie e-maili czy zdjęć grafików. Taki materiał może stanowić istotny dowód w razie potrzeby wyjaśniania sprawy. Jeśli czujemy się na siłach, warto też podjąć rozmowę z pracodawcą lub działem kadr, bo niekiedy uchybienia wynikają z niedopatrzeń, które można skorygować bez eskalacji.
Dodatkowym źródłem wsparcia mogą być związki zawodowe – nawet jeśli nie jesteśmy ich członkami, wiele z nich oferuje porady prawne i pomoc w sytuacjach konfliktowych. W przypadku poważniejszych naruszeń warto skontaktować się z Państwową Inspekcją Pracy. o instytucja uprawniona do kontroli przestrzegania przepisów, a zgłoszenie można złożyć anonimowo.
Niezwykle istotne też to, by nie tracić zaufania do rynku pracy jako całości.
Badanie „Rynek pracowników fizycznych” zostało przeprowadzone w grudniu 2024 roku przez ARC Rynek i Opinia na zlecenie serwisu Pracuj.pl. Pomiar wykonany metodą CAWI wykonano na próbie 727 Polaków w wieku 18-65 wykonujących zawody fizyczne. Struktura próby była kontrolowana biorąc pod uwagę płeć, wiek i wielkość miejscowości zamieszkania odpowiadających. Wyniki tego badania wzbogacono o dane z ankiety przeprowadzonej w marcu 2025 r. z wykorzystaniem narzędzia Webankieta wśród użytkowników serwisu Pracuj.pl. Ankieta miała charakter ilościowy i była dostępna online. W badaniu wzięły udział osoby aktywne zawodowo, wykonujące głównie prace fizyczne. Celem badania było zebranie opinii pracowników na temat znajomości i przestrzegania praw pracowniczych oraz ich doświadczeń związanych z reagowaniem na nieprawidłowości w miejscu pracy.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
