Anna M. (dane zmienione) była pracownikiem korpusu służby cywilnej. W związku z wejściem w życie ustawy dnia 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o służbie cywilnej oraz niektórych innych ustaw (dalej jako: ustawa), została ona zobowiązana do złożenia oświadczenia lustracyjnego. Pracownica złożyła oświadczenie, w którym wskazała, że od 1 lipca 1986 r. do 30 kwietnia 1989 r. pracowała w biurze paszportowym. Z uwagi na powyższe pracodawca wręczył jej pismo, w którym stwierdził wygaśnięcie stosunku pracy.

 

Sprawa trafiła do sądu pracy

Pracownica wniosła pozew o przywrócenie do pracy na dotychczasowych warunkach. Wyjaśniła, że praca w biurze paszportowym polegała na parzeniu kawy, herbaty i prostych czynnościach biurowych. Wskazała też, że obecnie jest w okresie przedemerytalnym, mieszka z matką, a ich sytuacja majątkowa jest trudna. Sprawą zajął się Sąd Rejonowy w Łomży, który wskazał, że zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy, stosunki pracy członków służby cywilnej, którzy  złożyli oświadczenie lustracyjne potwierdzające pracę lub służbę w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracę z tymi organami, wygasają po upływie 15 dni od dnia złożenia oświadczenia lustracyjnego. Formalnie pracownica spełniała przesłanki wskazane w przepisie. Sąd postanowił jednak dokonać oceny, czy regulacja ta jest zgodna z Konstytucją RP. 

Czytaj też w LEX: Jakie czynności powinien podjąć pracodawca w związku z wejściem w życie przepisów lustracyjnych w ustawie o służbie cywilnej wobec pracowników, którzy złożyli oświadczenia w ostatnim dniu terminu? >

 

Regulacja narusza normy konstytucyjne

Biorąc pod uwagę treść art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów, praca Anny M. w urzędzie paszportowym była pracą w organach bezpieczeństwa państwa. Okoliczność ta, na gruncie art. 11 ust. 1 i 2 ustawy, była wystarczająca do tego, by doszło do wygaśnięcia stosunku pracy z mocy prawa. Niemniej sąd ocenił, że regulacja ta w sposób oczywisty narusza normy konstytucyjne. Nie spełnia ona przede wszystkim reguły proporcjonalności, określonej w art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, czyli wzorca, który jest fundamentem "demokratycznego państwa prawa, urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej”. Ponadto narusza zasadę demokratycznego państwa prawa z art. 2 Konstytucji RP oraz zasadę równości i zakaz dyskryminacji z art. 32 Konstytucji RP.

Czytaj także: Obywatele skarżą się na wygaszanie stosunków pracy w urzędach państwowych i służbie cywilnej po zmianie prawa

 

Samo zatrudnienie w organach bezpieczeństwa nie przesądza sprawy 

Sąd zwrócił uwagę, że zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 16 września 2020 r., sygn. akt III UZP 1/20, nie każde nawiązanie stosunku prawnego w ramach służby państwowej wiąże się automatycznie z zindywidualizowanym i bezpośrednio ukierunkowanym zaangażowaniem w realizowanie zadań i funkcji charakterystycznych dla ustroju państwa totalitarnego. W uchwale wskazano, że służbą na rzecz państwa o takim profilu ustrojowym nie jest aktywność, która ogranicza się do zwykłych, standardowych działań podejmowanych w służbie publicznej, czyli w służbie na rzecz państwa jako takiego. SR dokonał analizy akt osobowych pracownicy i nie znalazł dowodów, które świadczyłyby o tym, że działała ona na korzyść państwa totalitarnego, na szkodę opozycji demokratycznej lub jej zachowanie prowadziło do łamania praw i wolności człowieka i obywatela.

Czytaj też w LEX: Dezubekizacja w służbie cywilnej i urzędach państwowych. Zasady ustania stosunku pracy w związku z pracą lub służbą w organach bezpieczeństwa państwa w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. >

 

Nowość
Nowość
Konstytucyjne wolności i prawa w Polsce

Marek Chmaj

Sprawdź  

Niekonstytucyjny przepis został pominięty

Zgodnie ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, Anna M. pracowała w biurze paszportowym na pół etatu jako pomoc biurowa i nie podejmowała żadnych decyzji. Ponadto dalsza kariera zawodowa pracownicy po przemianie ustrojowej była nienaganna. W jej aktach osobowych brak było jakichkolwiek informacji o nakładaniu na nią kar porządkowych lub notatek służbowych dotyczących jej niewłaściwego zachowania. Biorąc pod uwagę stwierdzone okoliczności uznano, że nie wystąpiło zdarzenie uzasadniające wygaśnięcie stosunku pracy. Sąd dokonał oceny konstytucyjności art. 11 ust. 1 i 2 ustawy i stwierdził, że jest on sprzeczny z Konstytucją RP, więc go pominął. Tym samym odpadła podstawa prawna wygaśnięcia stosunku pracy. Mając powyższe na uwadze, Anna M. została przywrócona do pracy na poprzednich warunkach.

Wyrok Sądu Rejonowego w Łomży z 12 października 2023 r., sygn. akt  IV P 77/23, nieprawomocny

Czytaj też w LEX: Szpyrka Michalina, Wyrok SN z dnia 9 czerwca 2022 r. (sygn. akt III USKP 145/21) [dot. ingerencji w świadczenie – rentę rodzinną w związku z tzw. ustawą dezubekizacyjną, jej dopuszczalności i wpływu na prawa własności jednostki] >

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.